les 1: tekstdoelen media

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Oefenen op laptop

Ga naar TRAINEN

-onbekende woorden

-Tekstverbanden en signaalwoorden

-hoofd- en bijzaken

-feit, mening, standpunt en argument

Pak je leesboek en ga lezen. 

Programma

-Lezen

-Tekstdoelen en tekstsoorten

-Lezen of werken aan je PowerPoint  

Cursus 1 §4

Tekstdoelen & tekstsoorten

Leerdoel

Je leert tekstdoelen bepalen

Waarom tekstdoel?

De schrijver van een tekst wil bij de lezer iets bereiken.

De tekst die geschreven wordt, heeft een doel.

Tekstdoel

De schrijver wil..

Voorbeeld tekstsoort

Informeren

Instrueren

Activeren

Overtuigen

Amuseren

dat je iets te weten komt

dat je weet hoe je iets moet doen of hoe iets werkt

je overhalen om iets te doen

dat je zijn mening overneemt

je vermaken

krantenbericht, verslag sportwedstrijd, artikel

recept, gebruiksaanwijzing

reclametekst, uitnodiging

bespreking van een film

verhaal, leesboek, strip

- De zender verpakt de boodschap op een bepaalde manier. Hij codeert de boodschap onder meer met de taal die hij spreekt, de non-verbale signalen die hij verstuurt en de context/omgeving waar hij aan refereert. 

-De ontvanger heeft de taak de boodschap te decoderen. Dat doet hij met zijn waarneming. Hij luistert naar de taal, interpreteert de non-verbale communicatie, probeert de context te begrijpen, enzovoorts.

-Tot slot is het cruciaal om te beseffen dat er overal in het proces interne of externe ruis kan optreden. Dat zijn alle factoren die de communicatie verstoren. 

-Externe ruis doet zich bijvoorbeeld voor als de telefoonverbinding slecht is, er een grote vrachtwagen langsrijdt of iemand onverwacht de ruimte komt binnenlopen. Interne ruis treedt op door de interne toestand van een van de communicatiepartners: de ontvanger denkt aan iets anders, de zender voelt zich niet lekker of heeft haast, et cetera.

Elke tekst heeft een tekstdoel.

1. Waar
2. Niet waar

Tekstdoel?

1. informeren
2. instrueren
3. overtuigen
4. amuseren

Tekstdoel?

1. instrueren
2. amuseren
3. overtuigen
4. informeren

Een schoolboek hoort bij het tekstdoel:

1. Amuseren
2. Informeren
3. Activeren
4. instrueren

Een advertentie hoort bij het tekstdoel:

1. Activeren
2. Amuseren
3. Informeren
4. Uitleg geven

Een strip hoort bij het tekstdoel:

1. Informeren
2. Amuseren
3. Activeren
4. instrueren

Wat is dit voor tekstsoort?

Wat is dit voor tekstsoort?

Wat is het tekstdoel van een uitnodiging/aankonding?

Een leesboek heeft als tekstdoel...

1. informeren
2. instrueren
3. overhalen
4. amuseren

Wat is
het tekstdoel?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Wat is
het tekstdoel?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Wat is
het tekstdoel?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Media is het meervoud van medium en het betekent 'midden'.

1. waar
2. niet waar

Gedrukte media dus kranten en boeken, noemen we ook wel 'de oude media'.

1. waar
2. niet waar

Drank, het maakt meer kapot dan je lief is.

1. De lezer aansporen om iets te kopen.
2. De lezer amuseren.
3. De lezer informeren.
4. De lezer overtuigen.

Sleep de tekstdoelen naar het juiste plaatje

Informeren

Instrueren

Overtuigen

Amuseren

Sleep de tekstvormen naar de bijbehorende tekstdoelen.

informeren

overtuigen

activeren

amuseren

stripverhaal

handleiding

schoolboektekst

filmrecensie

advertentie

roman

ingezonden brief

Opiniëren betekent dat je je mening geeft. Een recensie is dus een vorm van opiniëren.

1. waar
2. niet waar

De ontvanger

1. zendt de boodschap.
2. krijgt de boodschap.
3. is het medium.

De zender

1. krijgt de boodschap
2. stuurt de boodschap
3. is het medium

Iemand schrijft een artikel in de krant. Is dat coderen of decoderen?

1. coderen
2. decoderen

Het artikel wordt gelezen:

1. coderen
2. decoderen

Veruit de meeste communicatie is non-verbaal. De boodschappen worden uitgedragen via lichaamstaal.

1. waar
2. niet waar

Wat gaat er mis als er ruis ontstaat?

1. De zender is niet duidelijk.
2. De ontvanger leest het artikel niet goed.
3. De lichaamstaal van de zender komt niet overeen met zijn boodschap.
4. De zender heeft het verkeerde medium gebruikt voor zijn boodschap.

Als de zender een leugen vertelt noemen we dat desinformatie.

1. nepnieuws
2. desinformatie
3. coderen
4. decoderen

Hoofdstuk 1: Meer dan lezen; alinea's en kernzinnen

apps.noordhoff.nl

Ga rustig zitten. Je mag even wat drinken. 

Onderwerp

In één of twee woorden - waar gaat de tekst over?

Je bekijkt:

- titel

- inleiding

- plaatjes

- dikgedrukte woorden

 Hoofdgedachte

Samenvatting van de tekst in één zin.

Geeft antwoord op de vraag: wat is het belangrijkste wat in de tekst over het onderwerp gezegd wordt?

Je leest:

- de hele tekst precies 

Staat soms letterlijk in de tekst. 

Tekstdoelen op een rij:

Alinea's

Een goede schrijver verdeelt zijn/haar tekst in kleine stukjes. 

Dit noem je een alinea.

Een schrijver kan op verschillende manieren laten zien dat iets een alinea is.

Teksten --> verdeeld in alinea's.

Iedere nieuwe alinea begint op een nieuwe regel! 

Zo herken je alinea's

- soms begint de eerste regel van een alinea met een wit stukje. Dit noem je inspringen.

- soms wordt er tussen twee alinea's een regel overgeslagen (witregel)

Kernzin

De zin met de belangrijkste informatie. 

Het is een kleine samenvatting van de alinea. 

Vaak:

- eerste zin van een alinea of laatste zin van een alinea.

Als je alle andere tekst weg zou halen kun je toch de tekst begrijpen met alleen de kernzinnen! 

Tekst 

De eerste verzetsstrijders of Ambtenaar helpt de bezetters.

Een nieuwe alinea begint altijd op een nieuwe regel

1. Waar
2. Niet waar

Een alinea kan gaan over meerdere onderwerpen

1. Waar
2. Niet waar

Je begint of eindigt een alinea met een kernzin

1. Waar
2. Niet waar

Zinnen die samen een alinea vormen hoeven niet achter elkaar te staan

1. Waar
2. Niet waar

Waar staat de kernzin meestal?

1. In het midden van de alinea
2. Als eerste of laatste zin in de alinea
3. In de titel

Hoeveel kernzinnen staan er in een alinea?

1. 1
2. 2
3. 3

De hoofdgedachte is hetzelfde als het onderwerp.

1. Waar
2. Niet waar

Het verschil tussen onderwerp en hoofdgedachte is...

1. De hoofdgedachte is een of enkele woorden, het onderwerp is een zin.
2. Het onderwerp is een of enkele woorden, de hoofdgedachte is een zin.
3. De hoofdgedachte is de kernzin, het onderwerp niet.
4. De hoofdgedachte komt in elke tekst voor en het onderwerp niet.

De hoofdgedachte van een tekst is één volledige zin, die het belangrijkste samenvat wat in de tekst over het onderwerp gezegd wordt.

Staat de hoofdgedachte van een tekst altijd letterlijk in de tekst?

1. Ja
2. Nee

Onderwerp en hoofdgedachte:
Wat is een deelonderwerp?

1. Samenvatting van één alinea
2. Een voorbeeld uit de inleiding
3. De laatste zin van een alinea
4. Onderwerp van één alinea

Hoe vind je de hoofdgedachte van een tekst?

1. Door de tekst oriënterend te lezen
2. Door de tekst precies te lezen
3. Door de titel en de inleiding te bekijken
4. Door te kijken naar de deelonderwerpen

Geef aan of deze zin een hoofdgedachte of onderwerp is:
De belasting op vliegtickets moet omhoog.

1. Hoofdgedachte
2. Onderwerp

Gaat het in onderstaande zin om een hoofdgedachte of een onderwerp?
Franse kazen en Duitse worsten.

1. Hoofdgedachte
2. Onderwerp

Onderwerp en hoofdgedachte:
Wat kan géén hoofdgedachte zijn?

1. Jongetje stoot beeld van 4.000 euro om en moet betalen
2. Honden troosten kinderen na aanslag in VS
3. Doden in China
4. Kangoeroe huppelt door weiland op Texel

Wat is het onderwerp van de tekst?

Wat is de hoofdgedachte van de tekst?

1. Wetenschappers in Schotland hebben iets onderzocht.
2. Er is iets bijzonders gebeurd op het Schotse eiland Skye.
3. Aan de Schotse kust zijn honderden pootafdrukken van dino's gevonden.
4. De pootafdrukken van dinosaurussen zijn 170 miljoen jaar oud.

Wat is de hoofdgedachte?

De hoofdgedachte = ?

1. Man vindt vogelspin in fruit, dit is vrij uniek.
2. Arnhemmer Bart van den Akker houdt van druiven.
3. Albert Heijn vindt de vondst van een vogelspin uitzonderlijk.
4. De vrouw van Bart van den Akker koopt druiven.

Alinea's en kernzinnen

Teksten zijn verdeeld in alinea's. Een alinea bestaat uit een aantal zinnen die bij elkaar horen, omdat ze over hetzelfde gaan. 

"Alinea: wordt vaak afgekort als "al." 

In een schooltekst staan vaak alineanummers voor een nieuwe alinea. In een krant of boek niet!

Alinea's en kernzinnen

De belangrijkste informatie uit een alinea staat in de kernzin. 

Dat is meestal de eerste zin en soms de laatste. In de rest van de alinea staat dan vaak meer informatie of voorbeelden.

Voorbeeld

(1) Het begint met gekibbel en het eindigt met grof geweld. Ruziemaken met hun broer of zus kunnen kinderen als de besten. Alle wapens zijn toegestaan: krabben, huilen, stampen, slaan en schreeuwen in alle toonhoogten. Het lijkt wel oorlog. Toch kan een half uur later de vrede zomaar weer getekend zijn.

Hoofdzaak

Bijzaak

Belangrijk

Kernzin

Kan weggelaten worden

Nadere uitleg of voorbeelden

Daarvoor kun je het beste op tijd beginnen met het leren van de moeilijke woorden en het huiswerk voor leesvaardigheid keurig bijhouden. Daarnaast is veel (online) oefenen met spelling aan te raden.

Sleep het woord 'kernzin' naar de kernzin van bovenstaande alinea. Sleep het woord 'bijzaak' naar de bijzaak in bovenstaande alinea.

Als je een voldoende wilt halen voor de eindtoets, moet je je goed voorbereiden. 

Zo kun je gratis oefenen via cambiumned.nl.

Kernzin

Bijzaak

Omschrijf in je eigen woorden wat een kernzin is.

Waaraan kun je een alinea herkennen?

Opdrachten: 

Hoofdstuk 1: Meer dan lezen; Tekstdoelen en tekstsoorten:

vanaf bladzijde 26 

Hoofdstuk 1: Meer dan lezen; alinea's en kernzinnen: vanaf bladzijde 32

apps.noordhoff.nl

Huiswerk

-Vanaf bladzijde 26 

-Opdracht 1, 2, 3, 4, 5

Tekstdoelen en tekstsoorten

Even checken.....

Les 1: Wat is media? 

Tekstdoel?

1. informeren
2. instrueren
3. overtuigen
4. amuseren

Tekstdoel?

1. instrueren
2. amuseren
3. overtuigen
4. informeren

Elke tekst heeft een tekstdoel.

1. Waar
2. Niet waar

Aan de slag

Maken in het papieren boek:

Cursus 1 §3 opdr 1 t/m 4

Wat gaan we doen?

- ophalen voorkennis tekstdoelen & tekstsoorten

- nakijken §3 opdr 1 t/m 4

- maken §3 opdr 5 tm 8

Een schoolboek hoort bij het tekstdoel:

1. Amuseren
2. Informeren
3. Activeren
4. instrueren

Een advertentie hoort bij het tekstdoel:

1. Activeren
2. Amuseren
3. Informeren
4. Uitleg geven

Een strip hoort bij het tekstdoel:

1. Informeren
2. Amuseren
3. Activeren
4. instrueren

Wat is dit voor tekstsoort?

Wat is het tekstdoel van een uitnodiging/aankonding?

Wat is dit voor tekstsoort?

Een leesboek heeft als tekstdoel...

1. informeren
2. instrueren
3. overhalen
4. amuseren

Nakijken §3 opdr 1 t/m4

Wat is
het tekstdoel?
Tekstsoort? Tekstvorm?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Wat is
het tekstdoel?
Tekstsoort? Tekstvorm?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Wat is
het tekstdoel?
Tekstsoort? Tekstvorm?

1. informeren
2. overtuigen
3. activeren
4. amuseren

Media is het meervoud van medium en het betekent 'midden'.

1. waar
2. niet waar

Gedrukte media dus kranten en boeken, noemen we ook wel 'de oude media'.

1. waar
2. niet waar

Drank, het maakt meer kapot dan je lief is.

1. De lezer aansporen om iets te kopen.
2. De lezer amuseren.
3. De lezer informeren.
4. De lezer overtuigen.

Sleep de tekstdoelen naar het juiste plaatje

Informeren

Instrueren

Overtuigen

Amuseren

Sleep de tekstvormen naar de bijbehorende tekstdoelen.

informeren

overtuigen

activeren

amuseren

stripverhaal

handleiding

schoolboektekst

filmrecensie

advertentie

roman

ingezonden brief

Opiniëren betekent dat je je mening geeft. Een recensie is dus een vorm van opiniëren.

1. waar
2. niet waar

De ontvanger

1. zendt de boodschap.
2. krijgt de boodschap.
3. is het medium.

De zender

1. krijgt de boodschap
2. stuurt de boodschap
3. is het medium

Iemand schrijft een artikel in de krant. Is dat coderen of decoderen?

1. coderen
2. decoderen

Het artikel wordt gelezen:

1. coderen
2. decoderen

Veruit de meeste communicatie is non-verbaal. De boodschappen worden uitgedragen via lichaamstaal.

1. waar
2. niet waar

Wat gaat er mis als er ruis ontstaat?

1. De zender is niet duidelijk.
2. De ontvanger leest het artikel niet goed.
3. De lichaamstaal van de zender komt niet overeen met zijn boodschap.
4. De zender heeft het verkeerde medium gebruikt voor zijn boodschap.

Als de zender een leugen vertelt noemen we dat desinformatie.

1. nepnieuws
2. desinformatie
3. coderen
4. decoderen

Wat heb je vandaag geleerd?