• What is LessonUp
  • Search
  • Channels
  • AI tools

    Beta

‹Return to search

6.3 De opkomst van de Middeleeuwse stad

De Late Middeleeuwen

6.3 De opkomst van de Middeleeuwse stad
1 / 24
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 1

This lesson contains 24 slides, with interactive quizzes and text slides.

time-iconLesson duration is: 50 min

Items in this lesson

De Late Middeleeuwen

6.3 De opkomst van de Middeleeuwse stad

Slide 1 - Slide

Periode 5
Proefwerk 'De Late Middeleeuwen'

Paragraaf 6.3 t/m 6.7
Aantekeningen
Begrippen en gebeurtenissen

Slide 2 - Slide

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)
In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.
Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Slide 3 - Slide

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier steden in de Middeleeuwen ontstonden, en groter werden.

Slide 4 - Slide

Late Middeleeuwen
  • Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

  • Het is 'veiliger' en 'rustiger'
  • Er komt meer handel
  • Geld komt weer terug
  • Bevolking groeit
  • Er ontstaan steden
  • Macht van de steden neemt toe
  • De adel krijgt (soms) minder macht
Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Slide 5 - Slide


Verbeteringen in de landbouw
Rond het jaar 1000



  • Steeds meer en betere landbouwgrond gemaakt > bossen kappen, moerassen en veengebied droogleggen > hogere landbouwopbrengst.
  • Daarnaast ook uitvindingen die de landbouw makkelijker maken: Drieslagstelsel en de ploeg.

Slide 6 - Slide


Het drieslagstelsel

  • Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
  • Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

  • Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.

Slide 7 - Slide

Braak
🐄
Zomergraan
🏖
Hoe werkt het drieslagstelsel?
Jaar 1 
Jaar 2 
Jaar 3 
Wintergraan
☃️
Zomergraan
🏖
Braak
🐄
Wintergraan
☃️
Braak
🐄
Wintergraan
☃️
Zomergraan
🏖

Slide 8 - Slide


Steeds meer handel
  • Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  • Overschotten worden verkocht of geruild op markten > Handel in natura
  • Geld wordt op termijn steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel > terugkeer Geldeconomie
  • Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
  • Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Slide 9 - Slide


Steden ontstaan
  • Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
  • Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
  • Op deze plekken ontstaan markten
  • Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Slide 10 - Slide

Blij met de stad!
  • Alle inwoners van een stuk land moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  • Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn
  • De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
  • De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten
  • Daarnaast hoeft niet iedereen meer boer te zijn > ontstaan nieuwe beroepen > Specialisatie
De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Slide 11 - Slide


Stadsrechten
  • Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
  • De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer.

  • De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)
  • In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen
  • Ook mochten de steden tol heffen.

Slide 12 - Slide

Kenmerken van de stad

Slide 13 - Slide

Geldeconomie
  • Doordat elke stad zijn eigen munten mocht slaan (Stadsrechten, zie vorige thema) kon de waarde flink verschillen.
  • Hierdoor ontstaan de eerste Geldwisselaars.
  • Met Wisselbrieven kon je geld op een andere locatie opnemen.
  • Eerste vorm van het bankensysteem!

Slide 14 - Slide

Huiswerk 
Maken opdracht 9A, blz 78

Lezen paragraaf 6.3

Slide 15 - Slide

Werken in een gilde
  • Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten, mensen gaan zich dus specialiseren (zie vorige dia's).
  • Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde.
  • Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
  • Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde > sociale zekerheid
De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.
Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:
- smid
- bakker
- timmerman
- meubelmaker
- brouwer
- kleermaker

Slide 16 - Slide

Van leerling 
tot meester
  • Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.

  • Hiervoor moet je eerst meester worden:
  1. Je begon al erg jong als leerling/knecht.
  2. Daarna werd je gezel;
  3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar.
Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Slide 17 - Slide


De Hanze
  • De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
  • De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
  • Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

  • Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
  • Ze noemden hun vereniging de Hanze.
Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Slide 18 - Slide

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Slide 19 - Slide

Huiswerk 
Maken opdracht 12, bladzijde 79

Slide 20 - Slide

Begrippen uit deze les

  • drieslagstelsel
  • ploeg
  • markt
  • stadsrechten
  • specialisatie

Slide 21 - Slide

Jaartallen uit deze les

  • Rond 1000: aanvallen van de Vikingen stoppen
  • Na 1000: ontstaan van steden

Slide 22 - Slide

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Slide 23 - Open question

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Slide 24 - Open question

More lessons like this

Werken in de stad

September 2017 - Lesson with 28 slides by Geschiedenisleraar.nl
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1
Geschiedenisleraar.nlGeschiedenisleraar.nl

Werken in de stad

May 2019 - Lesson with 29 slides by Geschiedenisleraar.nl
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1
Geschiedenisleraar.nlGeschiedenisleraar.nl

Werken in de stad

May 2019 - Lesson with 30 slides by Geschiedenisleraar.nl
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1
Geschiedenisleraar.nlGeschiedenisleraar.nl

Werken in de stad

May 2018 - Lesson with 30 slides by Geschiedenisleraar.nl
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 1
Geschiedenisleraar.nlGeschiedenisleraar.nl

H5 paragraaf 1 - Handel en de opkomst van steden

April 2023 - Lesson with 18 slides
GeschiedenisMiddelbare schoolmavo, havoLeerjaar 1

§3.4 De handel groeit weer

March 2025 - Lesson with 35 slides
GeschiedenisMiddelbare schoolmavoLeerjaar 1

6. Ontwikkelingen in de landbouw en ontstaan van steden

23 days ago - Lesson with 15 slides
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 1

3.4 De handel groeit weer

13 days ago - Lesson with 33 slides
GeschiedenisMiddelbare schoolmavo, havoLeerjaar 1
LessonUp
TermsPrivacy StatementCookie StatementContact
English

Our Cookies

We use cookies to improve your user experience and offer you personalized content. By using Lessonup you agree to our cookie policy.

Change settings