Les 3: Cultuur van de kerk: Steden en vermaak

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de kerk: Steden en vermaak

Steden

• Middeleeuwse steden groeien hard door opkomende handelsnetwerken.

• Middeleeuwse stadsopbouw: centraal plein met kerk waar wegen naar toe leiden.
• Verandering in Noord-Italië (zoals Siena): Palazzo voor stadsbestuur centraal. Burger krijgt meer te zeggen. (Vermogende handelaren concurreren met de kerk).
• Functie plein: Markten, spelen, executies, processies

Kaart van Zwolle door Joan Blaeu

Piazza del Campo, Siena, Italië 

Nieuw bestuur

• In de Italiaanse steden ontstaat vorm van democratie
• Betrokkenheid van de burgers essentieel
•  Fresco ''Allegorie van goed en van slecht bestuur'' door Ambrogio Lorenzetti (1338) in Palazzo Publico in Siena

• Pest doodt 2/3 bevolking Siëna. Hierna wordt Florence de belangrijkste stad.

 Allegorie van goed bestuur

 Allegorie van slecht bestuur

Dokter ten tijden van de ''Zwarte dood''

Tussen 1347-1351 sterft een derde deel van alle Europeanen aan de pest

Bedelorden

• Vanaf 1200 vestigen kloosterorden zich niet meer buitenaf maar in de steden
• Ontstaan bedelorde: Leven van giften (= Bedel-orden)
• In ruil daarvoor leveren zij diensten aan de stad (onderwijs, ziekenzorg, armenzorg)

• Boost de ontwikkeling in de steden door hun kennis van oude manuscripten

Franciscus van Assisi

• Stel regels op voor bedelorde 

• Geeft al zijn bezitting op, geen luxe
• Volgt voorbeeld Jezus
• Krijgt ook volgelingen die meereizen
• Preekt op staat, in de volkstaal
• Verbeeld de Bijbelverhalen (bijv. kerststal)
• Benadrukt menselijke kant Jezus

• Einde leven: terugtrekken om te vasten/bidden. 

• Raakt daar in extase. Wonden van gekruisigde Jezus op zijn lichaam. (Voor volgelingen bewijs eenwording met Christus)

 Franciscus van Assisi, klooster San Benedetto, Subiaco

Franciscus werd wel de Heilige van het volk genoemd. geef een voorbeeld waarom hij dicht bij het volk stond?

Vermaak in de stad

• Volksvermaak hoort al eeuwen bij stad (bijv. carnaval, kermis, ect)

• Kerk niet blij-> straatartiesten 'minstrelen van Satan'
• Vanuit liturgisch drama ontstaat Mysteriespel: samensmelting straattheater, processie, liturgisch drama

Middeleeuwse artiest die is verbonden aan een broodheer

De manier waarop een kerkelijke gemeente het geloof tijdens een kerkdienst viert

Een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht, waarbij gelovigen hun geloof openbaar belijden

Synoniem voor de duivel

Minstreel

Satan

Liturgie

Processie

Volksfeesten

• 14de eeuw nemen wijken, steden het op tegen elkaar in nagespeelde veldslagen. 
• Typisch: volledige overgave, roes, gevaar, vooral saamhorigheid

• Wordt verboden door de kerk-> opgevolgd door stierenvechten en paardenraces

Mysteriespel 

• Ontwikkelde zich vanuit het liturgisch drama
• Speelt zich af buiten de kerkmuren i.t.t. liturgisch drama
• Theatrale voorstellingen gebaseerd op Bijbelverhalen

• Passiespelen: Passiespelen zijn een verbeelding van het lijdensverhaal, de laatste dagen van Jezus (the Passion)

• Wagenspel: een toneelstuk opgevoerd op een wagen, gemaakt door een gilde, herkenbaar aan het Bijbelverhaal dat werd uitgebeeld. 

• Mirakelspel: Zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven beteren. 

Wagenspel

Mariken van Nieumeghen

• Mirakelspel over de zondares Mariken.

• Maakt verkeerde keuzes maar op wonderbaarlijke wijze komt alles weer goed.

• Na het einde van klassiek theater vormen mysterie- en mirakelspelen een nieuw begin van het theater dat we nu nog kennen

Speelt zich af in de buitenlucht

Speelt zich af in de kerk

Kan dagen duren

Onderdeel mis

Gespeeld door burgers

Gespeeld door priester en koorknapen

Liturgisch drama

Passiespelen

Kermis en Carnaval 

• De kermis was oorspronkelijk een katholiek feest in de vorm van een jaarmarkt, dat plaats vond ter ere van de wijdingsdag van de parochiekerk van een plaats. 
• De jaarmarkt was in de middeleeuwen het moment waarop gelovigen samen kwamen ter verering van de patroonheilige of de kerk van de betreffende plaats.

• Oudste kermis Nederland: Wijk bij Duurstede (26 juni 1023, de dag dat de Sint Maartenskerk werd gewijd)

• Carnaval:  Zes weken voor Pasen. 
• Startschot van de vastentijd. (Carne levare: ‘opheffen van het vlees’ )
• Van oorsprong gekerstend heidens volkfeest. Feest van zotheid uitbundigheid

Vorm van een soort beroepsverenigingen

Zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven beteren. 

Een verbeelding van het Lijdensverhaal.

een toneelstuk opgevoerd op een wagen, gemaakt door een gilde, herkenbaar aan het Bijbelverhaal dat werd uitgebeeld. 

Gilde 

Passiespelen

Mirakelspel

Wagenspel

Christus keert terug op aarde om recht te spreken over de levenden en de doden

Herrijzenis uit de dood

Aankondeging van de geboorte van Jezus Christus 

Laatste boek van de Bijbel over de eindtijdelijke strijd tussen het goede en het kwade

Laatste oordeel

Annunciatie

Opstanding 

Openbaring

Vragen?