4.1 Eigen keuzes maken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

§4.1 Eigen keuzes maken

Nederland na 1945: cultuur en mentaliteit

Je kunt uitleggen dat de Nederlandse samenleving tot in de jaren 1950 verzuild was.

Je kunt drie jeugdculturen omschrijven die ontstonden in de jaren 1950 en 1960.

Je kunt beschrijven hoe in de Nederlandse samenleving het individu meer centraal kwam te staan.

Leerdoelen

H4: Nederland na 1945: cultuur en mentaliteit 

1945

2000

§4.1 Eigen keuzes maken

§4.2 Over de grens kijken

ET4
stof H4 

§4.3 Gelijke rechten 

en nieuwe rollen

§4.4 Een multiculturele samenleving

VT4
§4.1 en §4.2 + begrippen

PO1 inleveren

§4.1

Eigen keuzes maken

BASIS

A

Leven in zuilen

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen dat de Nederlandse samenleving tot in de jaren 1950 verzuild was

Begrippen:

• verzuiling
• mentaliteit
• sociale controle

B

Jeugdculturen

Leerdoel:

• Je kunt drie jeugdculturen omschrijven die ontstonden in de jaren 1950 en 1960

C

Individualisering

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe in de Nederlandse samenleving het individu meer centraal kwam te staan

Begrippen:

• ontzuiling
• secularisatie
• individualisering

Begrippen:

• jeugdcultuur

§4.1 Eigen keuzes maken

Nederland na 1945: cultuur en mentaliteit
A: Leven in zuilen

Rond 1880: verzuiling:
Een verdeling van de samenleving in groepen (‘zuilen’) met een eigen politieke of godsdienstige overtuiging.
-> protestanten, katholieken, socialisten en liberalen 

Oorzaak: leiders van protestantse kerken willen hun mensen beschermen tegen 'slechte' invloeden. 

• Eigen: voetbalvereniging, krant, school, politieke partij, vakbond.

Katholieken en socialisten deden hetzelfde.

Liberalen waren eigenlijk tegen, maar werden zo ook een eigen groep.

Hoe zag het leven er uit?

• Je deed alles binnen je eigen zuil:
  boodschappen
  tv-kijken 
  krant lezen

Verzuiling zorgt voor een bepaalde mentaliteit 
(= De houding en denkwijze van een groep mensen
in de samenleving.)

• gehoorzamen aan de leiders
• kinderen luisteren naar ouders/leraren
• sterke sociale controle (= Mensen houden elkaars gedrag in de gaten en spreken elkaar erop aan, waardoor iedereen zich op ongeveer dezelfde manier gedraagt.)

Gevolg: mensen gedragen zich hetzelfde

De Voetbal Vereniging Sint Bavo (VVSB), een rooms-katholieke voetbalclub. Op het dak van het clubhuis staat: ‘Rooms in alles’. (Foto uit 1935.)

De Voetbal Vereniging Sint Bavo (VVSB), een rooms-katholieke voetbalclub. Op het dak van het clubhuis staat: ‘Rooms in alles’. (Foto uit 1935.)

Tijdens Tweede Wereldoorlog

• Men was vooral Nederlander
• Bezetter verbood kranten, radio, politiek

Na de oorlog terug naar het oude. 

Behalve de jongeren....

§4.1 Eigen keuzes maken

Nederland na 1945: cultuur en mentaliteit
B: Jeugdculturen

Herhalingsvragen

1. Welke zuil ontbreekt hier?
2. Verklaar het ontbreken deze zuil.

1. Geschiedenis wordt achteraf geschreven, dit gold ook voor de verzuiling. Nadien wordt er veel gediscussieerd of er 3 of 4 zuilen waren.

Op het rokje van het meisje links staat: VARA

Op het broekje van de jongen links staat: humanisme

Op het rokje van het meisje met de bal staat: socialist. Pers

Op het shirtje van de jongen naast het meisje met de bal staat: Liberalisme

Op het shirtje van de weggetrokken jongen staat: RK

1. Leg uit dat deze bron past bij het begrip ‘verzuiling’. Doe dit aan de hand van een beeldelement.
2. Tot welke zuil behoort de jongen die wordt weggetrokken?

Na Tweede Wereldoorlog: wederopbouw

Verandering vanaf eind jaren 1950:

• Lonen omhoog, welvaart stijgt
• Jongeren langer naar school

Gevolg:

• Jongeren zitten meer bij elkaar
• Invloed op elkaars gedrag

Gevolg:

• Woord ouders niet langer wet
• Jongeren maakten eigen keuzes
• Jongeren ontwikkelden eigen waarden en normen

• ontstaan jeugdculturen: eigen stijl en mentaliteit van een groep jongeren. Kleding, kapsel, muziek. 

Nozems

• Eind jaren 50
• Werkende jongens uit steden
• Kenmerken: brommer, leren jack, spijkerbroek, vetkuif
• Willen genieten van hun vrijheid.

En de meiden?

• Petticoats (wijde rokken)
• Hoog opgestoken kapsels  

Provo's

• Midden jaren 1960
• Hoger opgeleide jongeren
• Ze provoceerden het gezag
  (= uitdagen / uitlokken)
• Willen samenleving en politiek veranderen
• Eisten inspraak in samenleving maar ook op scholen/ universiteiten
• Maakten zich sterk voor het recht om te demonstreren (was destijds verboden)
• Streden voor het verbeteren van het milieu. 

Hippies

• Eind jaren 60
• Lief zijn voor elkaar
• Waren tegen milieuvervuiling, oorlog en kernwapens
• Herkenbaar aan: kleding met veel kleuren, bloemen en parelkettingen. Lang haar
• Voorstander van vrije seks, blowen, popfestival
• Woonden in communes / gekraakte panden

§4.1 Eigen keuzes maken

Nederland na 1945: cultuur en mentaliteit
C: Individualisering

Je kunt uitleggen dat de Nederlandse samenleving tot in de jaren 1950 verzuild was.

Je kunt drie jeugdculturen omschrijven die ontstonden in de jaren 1950 en 1960.

Je kunt beschrijven hoe in de Nederlandse samenleving het individu meer centraal kwam te staan.

Leerdoelen

Jongeren gingen anders denken over: gezag, geloof, politiek, relaties en seks. Maar ook de rest van de samenleving veranderde vanaf de jaren ’60.

Vanaf jaren '60 ontzuiling:

• nieuwe radiostations zonder zuil
• nieuwe politieke partij zonder zuil
• jongeren trekken zich van zuilen niks aan

Gevolg:

• Verzuilde organisaties verdwenen
• Kranten gingen politici kritisch volgen ipv leiders zuil volgen

Wat heeft de tv te maken met
de ontzuiling?

Naast ontzuiling ook secularisatie: 
Steeds minder mensen gelovig en gaan naar kerk

Kerk ouderwets:

• Ongetrouwd samenwonen
• Scheiden
• Seksualiteit
• Voorbehoedsmiddelen

Kerk moet zich niet bemoeien met zulke persoonlijke kwesties.

Secularisatie

Mensen laten zich minder beïnvloeden door anderen (bijv. familie / kerk)

Oorzaken:

• Door secularisatie hadden leiders minder macht
• Steeds meer mensen woonden in steden
  --> minder sociale controle

Dit leidde tot individualisering:
niet de groep waar iemand bij hoort, maar het individu (de persoon zelf) bepaalt steeds meer wat goed voor hem is.

Huiswerk voor maandag 14 april

Maken: alle opgaves van paragraaf 4.1