Hoofdstuk 5 paragraaf 2 De Europese expansie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.2 De Europese expansie

Leerdoelen voor deze les: 

• Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Het begin van de Europese overzeese expansie.’

• Je kan uitleggen waardoor en hoe de Europese overzeese expansie ontstond.

• Je kan uitleggen welke activiteiten Spanjaarden en Portugezen ondernamen in Oost-Afrika en Azië.

• Je kan uitleggen welke activiteiten ze ondernamen in West-Afrika en Amerika.

• Je kan 2 oorzaken noemen van het begin van de Europese expansie.

• Je kan uitleggen hoe de ontdekkingsreizen van de Portugezen langzaam richting Indië gingen.

• Je kan uitleggen waarom de Portugezen naar Indië wilde gaan.

• Je kan uitleggen hoe West-Indië werd ontdekt.

• Je kan het verschil tussen de Oost en de West uitleggen.

• Je kan uitleggen hoe de Portugezen hun invloed vergrootte in Afrika en in de Oost.

• Je kan uitleggen hoe de Portugezen hun koloniën economisch gebruikten.

• Je kan uitleggen wat voor gevolg de komst van de Spanjaarden had op de lokale bevolking.

 

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Het begin van de Europese overzeese expansie.’

Wat zijn oorzaken van de Europese overzeese expansie in de vorm van ontdekkingsreizen?

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

De route die over land loopt heet de zijderoute. Via die route wordt er namelijk veel zijde verhandeld.  Over het land gaan vooral Arabische handelaren, de Europeanen willen een eigen route en gaan via de zee naar Azië.

Via de zee werd er ook veel gehandeld. Een lange gevaarlijke reis, maar vaak met een grote beloning.

Hier zie je een deel van de route die Marco Polo heeft afgelegd.

Marco Polo 

• Marco Polo was een Italiaanse handelaar en ontdekkingsreiziger uit Italië (geboren in 1254). 

• Schreef als eerste over het land China (en ook over Perzië en India).

• In dienst aan het hof van Koublai Kahn, de wereldheerser van dat moment. 

Karavaan van Marco Polo 

De verschillende handelsroutes vanuit Azië

De route die over land loopt heet de zijderoute. Via die route wordt er namelijk veel zijde verhandeld.  Over het land gaan vooral Arabische handelaren, de Europeanen willen een eigen route en gaan via de zee naar Azië.

Via de zee werd er ook veel gehandeld. Een lange gevaarlijke reis, maar vaak met een grote beloning.

Portugezen belangrijk

• zij begonnen met de ontdekkingsreizen:
• 'stap voor stap' Afrikaanse kust in kaart gebracht
• Uiteindelijk:
• Bartholomeus Dias: Kaap de Goede Hoop / Stormkaap (1488)
• Vasco da Gama: weg om Afrika heen naar Azië (1497)
• factorijen gesticht >
• handelsposten

Huiswerk: 5.2. 

1. Maken 1 t/m 6 van 5.2

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Het begin van de Europese overzeese expansie.’

Waarom werd er besloten dat een zeeroute naar Indië gevonden moest worden?

Ontdekkingen

• Ottomanen blokkeren de handelsroutes over land
• Portugese ontdekkingsreizigers vinden via Kaap de Goede Hoop een zeeroute naar Indië (India) 

Columbus: 'Aarde is rond dus via westelijke route naar Azië'  (1492)

Vasco da Gama: 'De route naar Indië is via de Kaap de Goede Hoop' (1498)

Spaanse en Portugese veroveringen

• Portugal verovert in Azië niet grote gebieden
• De Afrikaanse en Aziatische rijken waren te sterk om gemakkelijk te verslaan
• Het sticht handelsposten aan de kust (factorijen)

• Ander verhaal in de Nieuwe Wereld (Amerika)

Amerigo Vespucci

Nieuwe Wereld

Duitse kaartenmaker

Amerika 

Europese expansie

• Spaanse en Portugese legertjes beginnen de Nieuwe Wereld te veroveren
• Beide landen die beginnen uit te breiden kan voor problemen gaan zorgen
• De Paus grijpt in...

Waarom zou de Paus ingrijpen bij de expansie van Spanje en Portugal

Verdrag van Tordailles

• Oorlog tussen 2 Katholieke landen moest worden voorkomen
• Azië (bijna) helemaal naar Portugal
• Amerika (bijna) helemaal naar Spanje

Spaanse veroveringen

• Conquistadors (veroveraars) trekken door Amerika
• Grote rijken worden verslagen (Azteken, Maya's en Inca's)
• Betere wapens en gebruik van paarden
• Ziektes
• Vijanden gebruiken

Wat is de juiste tijdsvolgorde?

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Het begin van de Europese overzeese expansie.’

Huiswerk: 5.2. 

1. Maken 5.2. 
2. Leren leerdoelen 5.2. 
3. Nakijken 5.2. 

Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘Het begin van de Europese overzeese expansie.’

Wat is het verschil tussen de expansie van de Portugezen en de expansie van de Spanjaarden?

Columbus: 'Aarde is rond dus via westelijke route naar Azië'  (1492)

Vasco da Gama: 'De route naar Indië is via de Kaap de Goede Hoop' (1498)

Portugezen en Spanjaarden hadden al via het zuiden en het westen routes gevonden, waarom zou Nederland een noordelijke route willen vinden?

Ontdekkingen

• Portugezen en Spanjaarden werkten in het geheim.
• Een noordelijke route zou oorlog met deze landen kunnen voorkomen. 

Nova Zembla

• Willem maakte 3 reizen om de Noordoostelijke Doorvaart te vinden via de Noordelijke IJszee.

• Willem Barentsz was een Nederlandse zeevaarder en ontdekkingsreiziger

• Willem Barentsz overleed op Nova Zembla in 1597 tijdens zijn 3e poging.

 Wie is wie?

Jacob van Heemskerck was een Nederlands zeevaarder en viceadmiraal bij de Admiraliteit van Amsterdam.

Willem Barentsz was een Nederlandse zeevaarder, cartograaf en ontdekkingsreiziger, die drie reizen maakte om de Noordoostelijke Doorvaart te vinden, waarbij hij de kusten van Nova Zembla verkende en Bereneiland en Spitsbergen ontdekte.

Gerrit de Veer was een van de lagere officieren tijdens de tweede en derde tocht van Jacob van Heemskerk en Willem Barentsz. Gerrit de Veer hield een dagboek van de tocht en de overwintering bij en publiceerde dit later in Nederland.

De voorbereiding

• Nederlandse kooplieden wilden ook specerijen. 
• Willem Barentsz ging op zoek naar een noordelijke route.
• Via de Noordpool probeerde hij in Azië te komen. 
• Voorbij Nova Zembla moest een  een ijsvrije zee. 
• "De zon schrijnt daar 24 uur per dag!" (Middernachtzon)

Reis 1

• Vanuit Texel, op het schip de Mercurius
• Langs de kust van Noorwegen
• Komen een ijsbeer tegen en proberen deze te vangen
• Walrussen doden ging ook niet
• Toch was het een succes, Nova Zembla bereikt

Reis 2

• Stadhouder Maurits stuurde Bartensz op een nieuwe reis
•  Schepen vol met handelswaar, we gaan naar China!
• De bemanning ging op kristallenjacht, kwamen ijsbeer tegen...
• De zee na Nova Zembla bleek tot bevroren door slecht weer
• Gefaald

Reis 3

• Nederlandse staat wilde niet nog een reis betalen, gemeente Amsterdam wel
•  Onenigheid tussen Barentsz en kapiteins
• Jan Rijp gaat over de noordpool, Barentsz gaat door naar Nova Zembla
• De schepen komen vast te zitten in het ijs, overwinteren op NZ

Maak met de paardensprong uit het schaakspel een woord van acht letters. 

Het paard in het schaakspel beweegt 2 velden horizontaal met 1 veld verticaal of een beweging van 2 velden verticaal met 1 veld horizontaal. 

Er ontstaat bij een paardensprong altijd een L-vorm.

O

E

B

D

H

N

U

E

 Zoek de 4 verschillen. Sleep de rondjes naar de verschillen in de afbeelding rechts.

Reis 3

• De bemanningsleden krijgen te maken met extreme kou, ijsberen en voedseltekorten
• Jagen op poolvossen zonder hun vuurwapens
• Bijna een jaar later is het ijs genoeg gesmolten, Barentsz sterft op zee
• Twee kleine open bootjes
• Worden gered door Jan Rijp 

De overwintering

• Gedicht van Hendrik Tollens uit 1819
• Tollens maakt gebruik van 'Waerachtighe Beschryvinghe van de drie Seylagien' van Gerrit de Veer
• Tollens gebruikte veel fantasie
• Hij wilde vooral gevoelens van trots en vaderlandsliefde opwekken.

• Het was een enorm succes

 Deze prenten zijn net als een stripverhaal. Zet ze in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

6

7

8

 Nieuwe Nederlandsche Jeugdprenten: De overwintering op Nova-Zembla (1875–1903)

 IJskappen in het Noordpoolgebied

Huiswerk: 5.2. 

1. Maken 5.2. 
2. Leren leerdoelen 5.2. 
3. Nakijken 5.2.