Basisstof 2: Genenparen + Basisstof 3: Monohybride kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 3

Basisstof 2: Genenparen + Basisstof 3: Monohybride kruising

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
• Herhaling
• Uitleg basisstof 2: Genenparen + basisstof 3: Monohybride kruisingen
• Aan het werk!

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Uitleggen hoe het fenotype van een organisme tot stand komt, en hierbij de begrippen homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief gebruiken;
• Beschrijven hoe door recombinatie nieuwe combinaties van allelen ontstaan.
• Van een monohybride kruising een kruisingsschema opstellen
• De frequentie van genotypen en fenotypen uit een kruisingsschema bepalen

Herhaling

Wat: Werkblad chromosomen en DNA

Hoe: Tweetallen of voor jezelf

Tijd: 15 minuten

Hulp: Kijk in je binas/vraag je buur/steek je vinger op

Klaar: Verder werken aan afmaken van thema 2 en basisstof 1 van thema 3. Na 15 min gaan we bespreken.

Uitkomst: Werkblad chromosomen en DNA is af

Belangrijkste begrippen

Fenotype: Alle uiterlijke kenmerken van een organisme. Komt tot stand door combinatie van genotype en milieufactoren.

Genotype: Alle erfelijke eigenschappen van een organisme. Komt tot stand op het moment van bevruchting.

Homozygoot en heterozygoot

• In lichaamscellen komen chromosomen (en dus genen) voor in paren. 
• Een gen kan verschillende allelen hebben. Zoals bijvoorbeeld het allel voor V-vormige haarlijn of rechte haarlijn (zie blz. 133)
• Als de 2 allelen voor een erfelijke eigenschap gelijk zijn, dan noem je dat homozygoot.

Homozygoot en heterozygoot

• Als de 2 allelen voor een erfelijke eigenschap verschillend zijn, dan noem je dat heterozygoot.

Dominant en recessief

• Als je heterozygoot bent voor een eigenschap, en er één tot uiting komt in het fenotype, dan is dat dominant. Wordt aangegeven met hoofdletter.
• Een recessief allel komt alleen tot uiting als er geen dominant gen aanwezig is. Wordt aangegeven met een kleine letter.
• Het dominante allel is sterker dan het recessieve allel. 

Onvolledig-, codominant en intermediair

• Bij onvolledig dominantie komt het recessieve allel tot een beetje tot uiting.

Onvolledig-, codominant en intermediair

• Bij onvolledig dominantie komt het recessieve allel tot een beetje tot uiting.

Onvolledig-, codominant en intermediair

• Bij onvolledig dominantie komt het recessieve allel tot een beetje tot uiting.
• Bij intermediair is geen van beide allelen recessief. In het fenotype komen dan beide allelen enigszins tot uiting.

Onvolledig-, codominant en intermediair

• Bij onvolledig dominantie komt het recessieve allel tot een beetje tot uiting.
• Bij intermediair is geen van beide allelen recessief. In het fenotype komen dan beide allelen enigszins tot uiting.
• Bij codominantie komen beide allelen volledig tot uiting in het fenotype.

Genen weergeven

• Dominante allelen worden aangegeven met een hoofdletter (A, B etc.)
• Recessieve allelen worden aangegeven met een kleine letter (a, b etc.)
• Intermediair wordt aangegeven met een grote letter en een kleinere letter passend bij de eigenschap (A^rA^r/A^wA^w/A^rA^w)

Monohybride kruisingen

• Bij geslachtelijke voortplanting let je op overerving van erfelijke eigenschappen.
• Dit is natuurlijk te veel om goed uit te kunnen voeren, dus let je bij een monohybride kruising op de overerving van één erfelijke eigenschap. 

Kruisingsschema opstellen

• Wat zijn de fenotypen van de ouders?
• Wat zijn de genotypen van de ouders?
• Welke genen hebben de ouders in hun geslachtscellen?
• Vul het schema in
• Wat zijn de verhoudingen van de fenotypen en genotypen?

Aan het werk!

Wat: Basisstof 2 en 3 van thema 3

Hoe: Fluisteren met je buur

Tijd: 15 minuten

Hulp: Kijk nog eens in je boek/binas en overleg met je buur. Steek anders je vinger op!

Klaar: Nakijken + verbeteren

Uitkomst: Basisstof 2 van thema 3 is af