9.3.2 en 9.4.2 Socialistische heilstaat + aanloop naar economische crisis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

De Sovjet Unie

9.3.2: De communistische heilstaat?

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe Rusland van een monarchie in een communistisch land veranderde een welke maatregelen Lenin nam. 

Rusland voor 1917

• Keizerrijk (Russische keizer is een tsaar).

• Grote verschillen tussen arm en rijk.

• Bondgenoot van Engeland en Frankrijk vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog (tot 1917).
  
  
• Een feodale samenleving die nog niet geïndustrialiseerd is.

Russische Revolutie

1917

Februarirevolutie

Februari 1917

• Voedselrellen en stakingen

• Demonstraties tegen de tsaar

• Er komt een voorlopige (democratische) regering 

• Tsaar treedt af en wordt gearresteerd

Aprilstellingen van Lenin

april 1917

• Alle grond aan de boeren
• Alle macht aan de sovjets (plaatselijk raad)
• Alle fabrieken aan de arbeiders
• Vrede met Duitsland

Oktoberrevolutie

Oktober 1917

• Onrust in Rusland blijft
  

• Duitsland(!) helpt Lenin, Rusland binnen te smokkelen (april 1917)

• Communisten o.l.v. Lenin grijpen de macht en de voorlopige regering wordt afgezet

Vrede van Brest-Litovsk

maart 1918

• Het communistische Sovjet-Rusland (later: Sovjet-Unie) sluit vrede met Duitsland en laat zijn oude bondgenoten, Engeland en Frankrijk, in de steek
  
• Let op: ze worden geen bondgenoot van Duitsland!
• Deze vrede was zeer ongunstig voor Rusland: grote stukken land afstaan. 

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen welke maatregelen Lenin nam na de Oktoberrevolutie op gebied van economie 

(oorlogscommunisme en NEP) en op gebied van cultuur. 

De Sovjet-Unie onder Lenin

1917-1924

Wat is de vrede van Brest-Litovsk en waarom sloot Lenin deze?

De vrede van Brest-Litovsk was een vrede die een einde maakte aan WOI voor Rusland.

Lenin wilde deze vrede zodat hij verder kon gaan met de machtsovername in Rusland en hij daarvan een communistisch land kon maken.

Waarom brak er na de vrede van Brest-Litovsk een burgeroorlog uit?

In Rusland breekt een burgeroorlog uit tussen de mensjewieken (witten) en de bolsjewieken (roden). De roden willen de het communisme met geweld opleggen aan de bevolking. (alles moest staatsbezit worden, geen privé eigendommen meer.

De witten wilden de tsaar terug. (Zij werden gesteund door Engeland en Frankrijk, die Rusland aan hun bondgenootschap van WOI wilden houden.

Wat wilden de Roden en wat wilden de Witten?

De roden wilden een socialistisch land (communisme) van Rusland maken. Ze plunderenden de landgoederen van de bojaren en maakten alle fabrieken staatseigendom.

De witten (bourgoisie, aanhangers van de tsaar, opstandige boeren, gesteund door Engeland en Frankrijk) wilden terug naar de tijd van de tsaar.

Lenin liet daarom de tsaar en zijn gezin vermoorden.

In juli 1918 worden tsaar Nicolaas II en zijn gezin op brute wijze vermoord door de communisten.

Wie ‘won’ de burgeroorlog?

De roden o.l.v Trotski en Lenin dwongen de boeren om dienst te nemen in het 'Rode leger'.

Dit leger werd nu zo groot dat de witten geen kans meer hadden. 

De Roden wonnen in 1922 en maakten van Moskou de nieuwe hoofdstad.

Rusland heette voortaan de Sovjet-Unie

Lenin start met  oorlogscommunisme

• Nationalisatie:
• Boeren moeten gratis graan en vlees leveren
• Fabrieken moeten staatseigendom worden

   

Dit mislukt:

• Het verzet is groot, zowel bij boeren (zij leden al honger) als bij overgenomen bedrijven. 
  
• Gevolg: enorme hongersnood en opstandige boeren werden vermoord

Lenin start de N.E.P 

• Nieuwe Economische Politiek
• Omdat het oorlogcommunisme niet werkte mochten boeren en winkeliers weer privébedrijfjes hebben om zo de economie op gang te houden. 

• Grote fabrieken en mijnen etc. bleven wel staatsbedrijven.
• Gevolg: economie groeide.

Rode Terreur

Geheime politie rekent af met ‘vijanden’ van de Revolutie: opstandige boeren of arbeiders, soms zelfs mensen binnen de partij. Het strenge optreden tegen tegenstanders heet de Rode Terreur.

Eén partij heeft de macht: de Communistische Partij. Dit heet ook wel: eenpartijstaat

Jongerenorganisatie: Pioniers

- In dienst staan van het communisme

- Toekomstige generatie

-Indoctrinatie

Omslag van een brochure met leefregels voor de Jonge Pioniers

Speldjes Oktoberrevolutiekind, Pionier en Komsomol-lid

Over de Jonge Pioniers, een jeugdorganisatie voor kinderen tussen de 10 en 15 jaar uit de Sovjet-Unie opgericht in 1922.

Wanneer je in klas 1 goede cijfers haalde en je goed gedroeg, dan werd je ‘Oktoberrevolutiekind’. Je kreeg dan een sterretje met het portret van Lenin. In klas 3 kon je ‘Pionier’ worden: je kreeg een rood sjaaltje plus een speldje. Op je veertiende als Komsomol-lid was het een speldje in de vorm van de rode vlag met Lenin erop.  

Galina Gavrilova (1959), groeide op in de Sovjet-Unie

Culturele verandering: "Religie is opium voor het volk"

De ideologie van het internationaal communisme was genoeg. 

• Lenin sterft in 1924 zonder een duidelijke opvolger aan te kunnen stellen.

• Het lichaam van Lenin is sindsdien opgebaard en te bekijken op het Rode Plein in Moskou.

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe Rusland van een monarchie in een communistisch land veranderde een welke maatregelen Lenin nam. 

The Roaring twenties en het begin van the Great Depression (economische wereldcrisis)

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen 

-hoe de economie in de VS tot bloei is gekomen en

-welke oorzaken de grote economische crisis van 1929 had. 

De Roaring twenties

In de jaren 20 was er een tijd van voorspoed en welvaart in de VS: The Roaring Twenties

Mensen gingen massaal naar de bioscoop, theaters, dansclubs, feesten etc. 

Nieuwe muziek: jazz, blues.

Nieuwe mode: korter haar en kortere rokken en jurken. 

Kopen, kopen, kopen

In VS bemoeide de overheid zich weinig met de economie: vrijemarkteconomie

Vraag en aanbod bepaalt wat de fabrikanten produceren en hoe duur iets is: kapitalisme

Consumptiemaatschappij: mensen konden massaal luxe producten kopen met afbetalingsregelingen: auto's, stofzuigers, koelkasten. 

Beurskrach, 1929

24 oktober, ook bekend als 'zwarte donderdag'. Paniek leidt tot spectaculaire daling van de aandelenkoersen. Deze paniek op de Amerikaanse markt zorgde voor een grote economische crisis.

Hoe is deze "Great Depression" ineens ontstaan?

0

Oorzaken economische crisis

• overproductie in landbouw en industrie na WO I
• 'live now, pay later' - door een blind vertrouwen in de economie werd er veel geld geleend, dit kon niet meer worden terugbetaald. Hierdoor gingen eerst kleine, en vervolgens ook grotere banken failliet.
• te weinig toezicht op banken
• enorme daling aandelenkoersen: paniek, beurskrach 1929

gevolgen economische crisis

the Great Depression (de grote depressie)

• hoge werkloosheid
• grote armoede
• wereldwijde crisis door internationale handelscontacten (alleen in kapitalistische landen!)

Armoede en ellende

• Er waren geen werkloosheidsuitkeringen
• Mensen raakten hun huis kwijt
• Sloppenwijken (Hoovervilles)
• Opvatting Republikeinse president Hoover: wachten tot de economie zich vanzelf herstelde, geen overheidsingrijpen.

De fotografe Dorothea Lange maakte in opdracht van de Amerikaanse regering een serie foto's om de gevolgen van de grote droogte in een aantal Amerikaanse staten te laten zien. Deze foto's (een aantal andere foto's uit deze series zie je rechts onderin) maakte ze in een vluchtelingenkamp in Californië, waar inwoners uit de droge staten naartoe waren getrokken om een beter leven en werk te vinden.

Vanaf 1929 raakten de Verenigde Staten in een zware depressie (Great Depression), waardoor veel mensen werkloos werden. In sommige staten was er tussen 1934 en 1936 ook nog een extreem droge periode. Hierdoor ontstonden enorme stofstormen waardoor de oogsten van de boeren mislukten. Om verder te kunnen leven, vetrokken duizenden mensen uit deze Dust Bowl naar andere staten, zoals Californië, waar ze hoopten werk te vinden.

De vrouw in de foto is Florence Owens Thompson. Zij was met haar kinderen gevlucht uit Oklahoma, omdat zij daar vanwege de grote droogte niet meer voor voldoende eten kon zorgen. Op de foto is zij 32 jaar en moeder van 7 kinderen. Later zou ze nog 3 kinderen krijgen.

Na de Tweede Wereldoorlog ging het een stuk beter met haar: ze trouwde opnieuw, waardoor het financieel ook beter ging. Ze stierf in 1983 op 80-jarige leeftijd.

Omdat de foto gemaakt is in opdracht van de Amerikaanse overheid rust er geen copyright op de foto en mag hij gewoon gebruikt worden. Dorothea Lange heeft dus niet veel verdiend aan deze foto, maar ze was in één klap een beroemde en gerespecteerde fotografe.

De officiële titel van de foto is: "Destitute pea pickers in California. Mother of seven children. Age thirty-two. Nipomo, California.". Pea-pickers ('Erwtenplukkers'), is de bijnaam voor de migranten die in Californië ongeschoold werk, zoals oogsten, deden.

Volgens Florence had de fotografe beloofd de foto's niet publiceren. Dat gebeurde echter wel: de foto's werden al snel gebruikt bij een artikel dat ging over de hongersnood van de duizenden vluchtelingen.

Dorothea Lange, 1936

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen 

-hoe de economie in de VS tot bloei is gekomen en

-welke oorzaken de grote economische crisis van 1929 had.