3.3 Stambomen en fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Thema 3 Leven op aarde

3.3 Stambomen en fossielen

Classificatie en Evolutie

Classificatie en Evolutie

Leerdoelen

Aan het eind van de les kun je 

• het nut van een wetenschappelijke naam van een soort uitleggen
• uitleggen hoe een wetenschappelijke naam van een soort is opgebouwd
• met behulp van een stamboom uitleggen hoe organismen verwant aan elkaar zijn
• uitleggen op welke manier DNA-onderzoek helpt bij het ordenen van organismen
• uitleggen wat fossielen zijn en hoe ze ontstaan.

Het nut van wetenschappelijke namen

Een gestandaardiseerde naam die wereldwijd wordt gebruikt om een soort eenduidig te identificeren.

Binaire naamgeving

Uniforme naamgeving in de biologie.

Voorkomen van verwarring door lokale naamgeving.

Geen Madeliefje, geen Daisy:

Bellis perennis L.

Geslachtsnaam + soortsaanduiding (+ ontdekker)

Carolus Linnaeus

(1707-1778)

Alle organismen hebben, naast hun ‘ gewone naam’ ook een wetenschappelijke naam. Deze bestaat uit de geslachtsnaam (met een Hoofdletter!) en de soortsnaam (kleine letter). In Artis vind je op de bordjes bij de kooien altijd de wetenschappelijke naam.

De wetenschappelijke naam van de wolf is

Canis  lupus

Geslachtsnaam                 soortaanduiding 

In het systeem van Linnaeus begin je met een grote groep die onderverdeeld wordt in steeds kleinere groepen. Al deze groepen hebben ook een wetenschappelijke naam

apensoorten (de primaten) ,dezelfde groep geordend,  gemeenschappelijke kenmerken

• grote hersenen, 
• kleuren zien 
• beweeglijke schouders

Mens: Animalia Chordata Mammalia Primates Hominidae Homo sapiens

  

Gorilla: Animalia Chordata Mammalia Primates Hominidae Gorilla gorilla

Siamang: Animalia Chordata Mammalia Primates Hylobatidae Symphalangus syndactylus

Geslachtsnaam soortnaam ( Achternaam voornaam)

Van ordening naar stamboom

Verwant: Dat betekent dat ze een gemeenschappelijke voorouder hebben

Deze soorten met een gemeenschappelijke voorouder noem je familie.

Van ordening naar stamboom

Stamboom 

• je de verwantschap tussen soorten goed zien. 
• Hoe dichter twee soorten bij elkaar in een stamboom staan, hoe meer verwant zij zijn. 
• Ook maakt een stamboom duidelijk welke soorten een gezamenlijke voorouder hebben. Je vindt deze op het punt in de stamboom waar de takken van beide soorten van elkaar afsplitsen 

DNA-onderzoek en classificatie van organismen

Wetenschappelijke methoden die gebruikt worden om de genetische samenstelling van organismen te analyseren en te vergelijken.

Ordenen met DNA

Tegenwoordig kijken biologen bij ordenen niet alleen naar uiterlijke kenmerken van organismen. Ze onderzoeken ook het DNA. 

Fossielen en hun vormingsproces

Overblijfselen of afdrukken van oude organismen die in gesteente zijn bewaard gebleven.

Onderzoek naar fossielen

Fossielen zijn versteende resten of afdrukken van (delen van) organismen. Al het oorspronkelijke materiaal waaruit het organisme bestond, is in de loop van de tijd veranderd in steen

Vorming fosielen

1. De dinosauriër sterft en ligt op de grond.
   
2. Door beweging van de aarde en de wind wordt de dinosauriër bedekt met gesteente en zand.
   
3. De dinosauriër zakt verder weg. De grond rond de dinosauriër verhardt tot steen waarna de overblijfselen van de dinosauriër verstenen.
4. Door aardverschuivingen, erosie of opgravingen komt het fossiel bloot te liggen.

Soms zit er een mugje of vliegje in de plakkerige hars van een dennenboom. Dat harsdruppeltje raakt versteend en noem je barnsteen. Het insect blijft vaak nog helemaal gaaf. Je kunt het in het doorzichtige barnsteen zien zitten 

Zelfstandig werken

 In Learnbeat:  

Lezen: A Theorie 3.3 Stambomen en fossielen

Maken: B opdr. 1 t/m 6

Samenvatting (af) maken: 3.1 t/m 3.3

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.