9.1 Oorlog en crisis

• geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

KA 43 Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens (...)

NIEUWE WAPENS, schaduwzijde van de 

industriële revolutie

Vliegtuig                   mitrailleur                 handgranaat              gifgas                       tank

Vlammenwerper

Duitse eenwording in 1871

Verstoord machtsevenwicht in Europa door ontstaan Duits keizerrijk (bevolkingsgroei, economische groei, militarisme)

Duitsland onder de nieuwe keizer Wilhelm II

- Weltpolitik

- Vlootwet

Gevolg: Engeland voelt zich bedreigd (en zoekt steun bij Frankrijk)

Frankrijk was al sinds 1871 uit op wraak:

- verloren oorlog

- Elzas-Lotharingen

- vernedering uitroepen Duits keizerrijk in de Spiegelzaal van Versailles

Zo wordt het tweede grote bondgenootschap in Europa mogelijk gemaakt

Nationalisme: Verschijnsel dat wordt gekenmerkt door trots op het eigen land, het eigen volk en de eigen cultuur

- was een belangrijke oorzaak voor het uitbreken van WO I

- kon verbindend werken (Duitsland en Italië werden een eenheid i.p.v. losse, aparte staatjes)

- kon ontbindend werken (kon een gevaar opleveren voor veelvolkerenstaten als Oostenrijk-Hongarije en het Turkse rijk) 

Alle oorzaken zorgen voor een explosieve situatie in Europa

Het wachten is op het aansteken van de lont...

Bosnië is in 1914 deel van Oostenrijk-Hongarije, maar niet iedereen is daar blij mee. Een groep nationalisten, de Bende van de Zwarte Hand, wil bij Servië horen en willen ver gaan om dit doel te bereiken...

Aanleiding

Gavrilo Princip vermoordt Franz-Ferdinand

De kroonprins van Oostenrijk-Hongarije bracht op 28 juni 1914 een bezoek aan de Bosnische stad Sarajevo. Daar wordt hij vermoord

door de Bende van de Zwarte Hand.

Oostenrijk-Hongarije (Donau-monarchie) grijpt de aanslag aan als kans om af te rekenen met Servië

ULTIMATUM (23 juli) - OVERLEG MET DUITSLAND

Door de bondgenootschappen wordt een regionaal conflict uiteindelijk een wereldoorlog

Optimisme (zie ook bron 7)                  en           werkelijkheid

Von Schlieffenplan:

- Duits antwoord op Triple Entente (FR-ENG-RU) om tweefrontenoorlog te voorkomen

- verrassingsaanval door België en FR binnen 6 weken verslaan

- vervolgens RU (dat traag op gang komt) aanvallen

- snelheid was belangrijk!

Na een snelle en gewelddadige opmars door België, worden de Duitsers tegengehouden bij de rivier Marne. Taxi's brachten verse soldaten naar het front

Geen snelle, korte oorlog, maar een zinloze, langdurende loopgraven-oorlog

Ongewenste gebeurtenis: Kerst 1914

      Het jaar 1916

- Somme was een offensief van de Britten. Resultaat: meer dan een miljoen doden, nauwelijks terreinwinst

- Verdun: offensief van de Duitsers. 

Resultaat: zie Somme

Het jaar van de beslissing (1917): 1918

I. De VS gaan meedoen:

 

- Afkondiging van de onbeperkte duikboten-oorlog door de Duitsers

- To make the world safe for democracy

Het jaar van de beslissing (1917): 1918

II. Rusland staakt de strijd

- In oktober 1917 zijn de communisten via een revolutie aan de macht gekomen

- In maart 1918 sluiten ze met de Duitsers de vrede van Brest-Litovsk

-Einde tweefrontenoorlog voor DU!! 

Wapenstilstand

11-11-1918, 11 uur

De vrede met de Russen had er niet voor gezorgd dat de Duitsers

de oorlog het Westfront konden winnen.

Uiteindelijk zorgt de komst van de Amerikanen voor de doorslag:

na vier jaar is het voorbij voor Duitsland

Vredesonderhandelingen 

in Parijs

1919

Een wapenstilstand is nog geen vrede. Hierover werd 

tussen januari en juni 1919 onderhandeld in Versailles (bij Parijs)

Welke landen?

• Engeland (Lloyd George)
• Frankrijk (Clemenceau)
• Verenigde Staten (Wilson)
• Italië (Orlando)

• Duitsland mocht als verliezer niet meepraten

• Rusland, dat zijn bondgenoten in de steek had gelaten, was ook niet uitgenodigd

Verdrag van Versailles (1)

• Duitsland moet veel grondgebied afstaan (ongeveer 10%)

• Duitsland moet kolonies afstaan

• Duitsland mag geen leger meer hebben van groter dan 100.000 man

• Duitsland moet herstelbetalingen doen aan vnl. Frankrijk

Verdrag van Versailles (2)

• Duitsland mag geen grote oorlogsschepen meer hebben (bepaald gewicht)
  

• Duitsland mag geen luchtmacht meer hebben

• Duitsland moet Polen doorgang geven naar de Oostzee (Poolse Corridor)

• Grens tussen Frankrijk en Duitsland wordt gedemilitariseerd (Rijnland).

Verdrag?! Dictaat!

In Duitsland is grote onvrede en spreekt men

liever van het Dictaat van Versailles

DE VS TIJDENS HET INTERBELLUM

Roaring twenties 

 In Amerika heerste er een blind vertrouwen in de economie. Dankzij de economische groei zou welvaart binnenkort voor iedereen bereikbaar zijn. 

Vrijemarkteconomie: wet van vraag en aanbod bepaalt wat fabrikanten produceren. 

In de VS leken de bomen in de jaren twintig tot in de hemel te groeien.

Echter, er waren schaduwzijden:

1. Overproductie in landbouw en industrie

2. Protectionisme van de economie

3. Ongelijke inkomensverdeling (kredieten)

4. Banken (nauwelijks toezicht)

Zwarte Donderdag aanleiding tot

de economische wereldcrisis

Oplossing crisis Hoover

• liberale opvatting: overheid grijpt niet in
• de economie regelt zichzelf, het komt wel goed
• 1933 verkiezingen: Hoover opgevolgd door Roosevelt
  

Roosevelt gaat de ideeën van keynes toepassen:

NEW DEAL

FDR werd door tegenstanders THE RED MAN IN THE WHITE HOUSE genoemd.

Hij maakte een voorzichtig begin met de Welfarestate.

Hij is de enige president met vier ambtstermijnen.