Orgaandonatie

• Geneeskunde
• WO
• Studiejaar 2

Wet op orgaandonatie & Lijkbezorging

A.d.h.v. stellingen / vragen

Orgaandonatie is mogelijk als de patient thuis overlijdt

1. Ja
2. Nee

Donatie in de 1e lijn

• 6% van alle weefseldonoren in 2015
  
• 2016-2017 pilot 
• HAP Oost-Brabant + HAP Medrie (regio Zwolle, Hardenberg, Flevoland) 
• Totaal 1.7 miljoen inwoners, 1477 huisartsen

In 2015 overleden er 147.134 mensen, van wie ruim 100.000 niet in het ziekenhuis.1 In datzelfde jaar waren van het totaal van 1727 weefseldonoren slechts 107 (6%) donoren afkomstig uit de huisartsenpraktijk. Dit is vergelijkbaar met het jaar 2000, toen van alle weefseldonaties slechts 7% afkomstig was van donoren die niet in het ziekenhuis waren overleden.

Wanneer een overledene nooit zelf een wens in het Donorregister heeft laten registreren betekent het dat:

1. Er in principe toestemming voor donatie is, maar dat de nabestaanden eerst worden geïnformeerd.
2. Er geen donatie mogelijk is, want er is geen toestemming.
3. De donatieprocedure opgestart wordt, want er is geen bezwaar.

Per 1 juli 2020 nieuwe donorwet

• Geen bezwaar 
• Ja 
• Nee
• Mijn nabestaanden beslissen
• Specifiek persoon beslist

De arts bespreekt bij overlijden met uw familie wat in het register staat. Als uw familie heel zeker weet dat u echt geen donor wilde worden, kunnen zij dat aan de arts uitleggen. Zowel bij ‘ja’ als bij ‘geen bezwaar’ gaat de arts niet over tot donatie.

Je bent verplicht, als huisarts, om het donorregister te raadplegen bij een overlijden

1. Ja
2. Nee

De wijzigingen van de donorwet hebben betrekking op mensen die hun eigen wens over donorregistratie op dat moment nog niet geregistreerd hebben.1 De arts in het ziekenhuis is nu en in de nieuwe situatie verplicht om na te gaan of een patiënt die in het ziekenhuis overlijdt weefsel en/of organen wil doneren. Ook nu (evenals in de nieuwe donorwet) is de huisarts niet verplicht om bij patiënten die thuis gaan overlijden, de donatievraag te stellen aan de patiënt of nabestaanden of het donorregister te controleren.

De praktijkassistente, triagist of chauffeur mag het donorregister raadplegen

1. Waar
2. Niet waar

Hij of zij dient wel over jouw BIG-nummer te beschikken.

Stelling 1: Een solide maligniteit met metastasering is een contra-indicatie voor oogweefseldonatie.
Stelling 2: Donatie van de huid kan t/m de leeftijd van 80 jaar.

1. Stelling 1 is juist Stelling 2 is onjuist
2. Stelling 1 en 2 zijn beiden onjuist
3. Stelling 1 en 2 zijn beiden juist
4. Stelling 1 is onjuist Stelling2 is juist

(contra-)indicaties

• >80jr + cataract OK bdz
  
• (pre-maligne) hematologische aandoeningen
• Gemetastaseerd melanoom
• Degeneratieve neurologische aandoeningen (ALS, Huntington, MS, dementie)
• Prionziekte (Creutzfeldt-Jakob)
• Immuungecompromitteerde status <3mnd
• RIsicofactoren / bewezen SOA 
• (verdenking) COVID-19

Is weefseldonatie mogelijk bij situaties zoals euthanasie en niet-natuurlijke dood?

1. Ja
2. Nee

Indien er geen sprake is van contra-indicaties. Bij een niet-natuurlijke dood is er wel toestemming nodig van de officier van justitie. 

Iemand die wilsonbekwaam is mag niet doneren

1. Waar
2. Niet waar

Wilsonbekwaam

Er is geen toestemming van nabestaanden nodig bij ‘ja’ in donorregister

1. Waar
2. Niet waar

Naasten hebben geen recht om bezwaar te maken tegen donatie

1. Waar
2. Niet waar

Naasten vs nabestaanden

Een donatiegesprek mag worden gefilmd

1. Ja
2. Nee

Bij een aanmelding voor donatie krijg je als arts een vergoeding

1. Waar
2. Niet waar

Hoe lang duurt de weefseldonatie van het aanmelden als donor tot en met het vervoer naar het uitvaartcentrum

1. 1-8 uur
2. 8-28 uur
3. 28-48 uur

Wet op lijkbezorging (Wlb)

- Juridisch kader rondom overlijden

- Regelt wijze waarop eindbestemming aan lichaam moet worden gegeven

- Mede tot doel bij overlijden t.g.v. strafbaar feit een onafhankelijk strafrechtelijk onderzoek mogelijk te maken

--> iedereen heeft recht op een uitvaart

Rol van huisarts

- Schouwen

- Bij overtuiging natuurlijke doodsoorzaak afgeven verklaring van overlijden

- A & B formulier

Bij twijfel over een niet-natuurlijke doodsoorzaak licht ik in:

1. Officier van justitie
2. Gemeentelijk lijkschouwer

Over het algemeen zal een behandelend arts als eerste bij een overlijden geroepen worden. Zoals hiervoor al opgemerkt geeft hij een verklaring van overlijden af als hij overtuigd is van een natuurlijke dood. Is hij daar echter niet van overtuigd, dan schakelt hij de forensisch arts in (art. 7 lid 3 Wlb). Deze zal het lichaam eveneens schouwen en kan een verklaring van overlijden afgeven als bij nader onderzoek blijkt dat er toch sprake is van een natuurlijke doodsoorzaak. Maar is hij niet overtuigd van een natuurlijke dood, dan neemt hij contact op met de officier van justitie. 

Moet ik een lijkschouwer inschakelen bij een natuurlijke dood van een minderjarige patiënt?

1. Ja
2. Nee

Natuurlijke of niet-natuurlijke dood?

- Overlijden t.g.v. een natuurlijke oorzaak: elk overlijden uitsluitend ten gevolge van een ziekte

- Niet-natuurlijke dood: overlijden direct of indirect het gevolg van ongeval, geweld of andere van buiten komende oorzaak, een misdrijf of zelfmoord

- Misverstand: alleen sprake van niet-natuurlijk overlijden bij strafbaar feit

Natuurlijk overlijden -> inclusief complicaties van een lege artis uitgevoerde medische behandeling.

ls iemand, ten gevolge van een val, met een gebroken heup in het ziekenhuis belandt en daar uiteindelijk aan een longontsteking overlijdt, er geen sprake is van een natuurlijk overlijden. Het overlijden is dan immers niet uitsluitend het gevolg van ziekte. 

Bij lijkvinding is het wettelijk verplicht om de forensische arts in te schakelen

1. Waar
2. Niet waar

Een ander knelpunt is de kwestie van lijkvinding. Daarvan is sprake als een lichaam wordt aangetroffen en men de plaats of de dag van overlijden niet, of niet met voldoende nauwkeurigheid, kan vaststellen. Volgens de wet is het niet verplicht om bij lijkvinding de forensisch arts in te schakelen. Het is theoretisch denkbaar dat de behandelend arts na het lichaam te hebben geschouwd tot de overtuiging komt dat er sprake is van een natuurlijk overlijden. In dat geval kan hij een verklaring van overlijden afgeven. Bijkomend probleem is dan wel dat de huisarts de verklaring van overlijden niet volledig kan invullen. De datum van overlijden is immers niet bekend. Vaak zal de behandelend arts in het geval van lijkvinding echter een forensisch arts moeten inschakelen.

Casus: In de ochtend word je gebeld door de dochter van een patiënt. Hij is vorige week overleden aan de gevolgen van longkanker. De dochter wil inzage in zijn medisch dossier. Ze zegt dat ze er persoonlijk belang bij heeft om meer te weten over de ziekte van haar vader. Mag je haar inzage geven in het medisch dossier?

1. Ja
2. Nee

Inzage medisch dossier

- Gegevens uit medisch dossier vallen onder beroepsgeheim, ook na overlijden patiënt 

- Uitzonderingen:

• Toestemming patiënt tijdens zijn leven
• Mededeling incident op grond van Wkkgz
• Zwaarwegend belang bij inzage
• Verzoek door ouders/voogd bij minderjarige

Dit mag alleen als er sprake is van een van de volgende situaties:

De patiënt heeft hier tijdens zijn leven toestemming voor gegeven.1

Een nabestaande of voormalig vertegenwoordiger van de patiënt heeft een mededeling van een incident ontvangen op grond van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz).2

Iemand heeft een zwaarwegend belang bij inzage in het dossier.3

Het verzoek wordt gedaan door de ouders of voogd van een overleden kind dat jonger is dan 16 jaar.4 Voor hen geldt een bijzondere regeling voor inzage.

Vanaf wanneer mag een overledene begraven of gecremeerd worden?

1. 24 uur - 7 dagen
2. 36 uur - 7 dagen
3. 36 uur - 6 dagen
4. 48 uur - 5 dagen

Take Home Message

Bij overlijden: denk aan (weefsel)donatie

Donatiegesprek: luisteren, geen oordeel

Contact transplantatiestichting 24/7, ook indien nog in leven

Handige informatie

Bronnen

• NHG Weefseldonatie - Handreiking voor de huisarts
  
• PIN Weefseldonatie
• NTS: https://www.transplantatiestichting.nl
• E-learning donatiegesprek
• H&W:  Weefseldonatie in de eerste lijn 
• H&W: De huisarts en overlijden
• https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/dossiers/lijkschouw.htm
• Handreiking: (Niet-)natuurlijke dood. Wat moet u weten, wat moet u doen?