Les 5: Onbekende woorden ophelderen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

TRAJECT LEZEN

Les 5: Onbekende woorden ophelderen en vragen stellen

Je leert …

… dat onbekende woorden en onduidelijkheden je tekstbegrip kunnen bemoeilijken.

… strategieën gebruiken (context, woorddelen, voorkennis) om onbekende woorden beter te begrijpen.

… gerichte vragen stellen vóór, tijdens en na het lezen om je tekstbegrip te verdiepen.

… goede vragen formuleren met behulp van vraagwoorden (wie, wat, waar, waarom, hoe) en bouwstenen van informatieve teksten.

… uitleggen welke strategie of vraag je hebt gebruikt en zo bewuster nadenken over je leesproces.

Onbekende woorden ophelderen

• Soms bots je tijdens het lezen op woorden of zinsdelen die je niet begrijpt.
• Goede lezers stoppen niet, maar zoeken actief naar de betekenis.
• Jij kan dat ook leren!

Wat doe jij meestal als je een moeilijk woord tegenkomt?

Wat doe je?

• Je probeert onbekende woorden/zinnen te begrijpen zonder meteen een woordenboek of het internet te raadplegen.
• Je speurt naar aanwijzingen in de tekst.
• Verschillende strategieën!

Strategie 1: Context

Kijk naar de context: welke informatie geven de zinnen eromheen?

Voorbeeld:

“De expeditie werd een fiasco. Het mislukte volledig.”

Wat betekent ‘fiasco’?

“Na de marathon was hij volledig uitgeput. Hij kon geen stap meer zetten.”
👉Vraag: Wat betekent uitgeput?

1. vermoeid
2. verliefd
3. verdrietig
4. onzeker

"De jongen keek beteuterd naar de gebroken vaas. Zijn moeder had hem nochtans gewaarschuwd voorzichtig te zijn. Met tranen in de ogen mompelde hij een verontschuldiging.”
👉Vraag: Wat betekent beteuterd in deze tekst?

1. Boos
2. Verdrietig en teleurgesteld
3. Opgelucht
4. Verward

Strategie 2: Vergelijking

Vergelijk met woorden die je al kent.

Soms herken je een woord uit een andere taal.

Voorbeeld: hospital (Engels) ↔ hospitaal (Nederlands).

Strategie 3: Woorddelen

Let op voor- en achtervoegsels.

Deel het woord op in herkenbare stukken.

Voorbeeld: onmogelijk → on- (niet) + mogelijk = niet mogelijk.

Wat betekent hergebruiken?

Strategie 4: Opzoeken

Kom je er niet uit? Raadpleeg een woordenboek of het internet.

Dit is de laatste stap, nadat je zelf strategieën hebt geprobeerd.

Vragen stellen

Als je een tekst leest, is het belangrijk om actief mee te denken.

Dat doe je door vragen te stellen: vóór, tijdens en na het lezen.

Voor, tijdens en na het lezen

Hoe stel je goede vragen?

Goede vragen …

• beginnen vaak met wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe.
• richten zich op belangrijke tekstonderdelen (titel, kernzin, illustratie …).
• helpen je om dieper te graven in de betekenis.

Bouwstenen van vragen

Gebruik de klassieke bouwstenen:

• Wat is het precies? (definitie)
• Welke vormen bestaan er? (soorten)
• Hoe werkt dit? (proces, stappenplan)
• Wat zijn de gevolgen? (oorzaak–gevolg)
• Wat zijn de voor- en nadelen?
• Waarmee kun je het vergelijken?
• Welke voorbeelden horen hierbij?

Signaal- en verwijswoorden

Let bij het lezen op:

• Signaalwoorden (daarom, maar, bijvoorbeeld …) → geven verbanden aan.
• Verwijswoorden (hij, zij, dit, dat …) → verwijzen naar iets in de tekst.

==> Ze helpen je gerichter vragen stellen en verbanden leggen.

Waarom is dit belangrijk?

Door vragen te stellen …

• verhoog je je begrip van de tekst.
• hou je de focus vast.
• ben je actief bezig met de inhoud.
• controleer je of je alles snapt.
• bereid je je voor op toetsen of opdrachten.

Tekst: Naar de beurs

Oefeningen in de cursus