11.4 Je lijkt op ... (2J)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3,4

H11 Voortplanting

HW Controle

Aakarsh, Elja, Diesel, Bert, Kleis, Daphne, Patrick, Pien, Max, Diyako, Medea, Berend

11.3 Zwangerschap

• Eerste 12 weken => vorming organen (embryonale fase).
  
  
• Na 12 weken => foetus.

11.3 In de baarmoeder

• De vruchtvliezen met vruchtwater beschermden de foetus tegen stoten.
• De uitwisseling van stoffen gaat via de placenta.
  
  
• Navelstrengader => vervoert voedingsstoffen en zuurstof naar het kind.
• Navelstrengslagaders (2x) => vervoeren afvalstoffen naar de moeder. 

Bekijk de afbeelding en zet de juiste nummers bij de genoemde onderdelen.

Vruchtvliezen

Baarmoederwand

Vruchtwater

Navelstrengaders

1

2

3

4

5

6

7

8

Enkele processen in het lichaam van een pasgeboren baby zijn:
1. Zuurstof wordt via het bloed naar de organen vervoerd.
2. In de spieren vindt verbranding plaats.
3. Koolstofdioxide wordt via de longen uitgeademd.

Welk van deze processen vond of welke processen vonden ook al plaats in het lichaam van het kind voor de geboorte?

1. 1 en 2
2. 2 en 3
3. 1 en 3
4. 1,2 en 3

11.3 De bevalling

• Door (indalings)-weeën komt de baby goed te liggen.
  
  

• Ontsluiting: de baarmoedermond gaat open.
• Uitdrijving: door persweeën komt de baby naar buiten.
• Nageboorte: de placenta met vruchtvliezen en resten van de navelstreng komen naar buiten.

Vul in: Tijdens welke fase vinden persweeën plaats?
Tijdens de
..............................................
vinden persweeën plaats.

11.4 Je lijkt op...

Leerdoelen

• Waar jouw bouwbeschrijving zit;
• Hoe de eigenschappen op de chromosoom liggen/zitten;
• Waardoor je op je ouders lijkt;
• Of alle eigenschappen erfelijk zijn.

Waar zit jouw bouwbeschrijving?

• Chromosomen: draden in de kern van elke cel.
• Chromosomen bestaan uit DNA.
  
  
• Je hebt 23 chromosomenparen, 23 van je vader en 23 van je moeder. Er zitten dus 46 chromosomen in elke cel.
  
  
• Alle chromosomen samen noem je het genoom.

Waar bevinden zich chromosomen?

1. Celmembraan
2. Celkern
3. Cytoplasma
4. Vacuole

Wat is een chromosoom?

Waar zit jouw bouwbeschrijving?

Chromosomenparen: 23 dubbelen = 46 chromosomen in elke cel!!

Hoeveel chromosomen heeft een huidcel van een mens?

1. 47
2. 23
3. 46
4. 45

DNA

• DNA: stof waaruit je chromosoom bestaat
• DNA bevat alle informatie om jou te maken
• De informatie op het DNA is verdeeld in stukjes: de genen. Bijv voor haarkleur, oogkleur, etc.

Waardoor lijk je op je ouders?

• In voortplantingscellen  zitten 23 chromosomen.
  
  
• Wanneer de kern van de eicel en de kern van de zaadcel (de bevruchting) samensmelten, heb je 2 x 23 = 46 chromosomen. 
• Je krijgt dus de helft van de chromosomen van je vader en de helft van je moeder. Omdat de eigenschappen in deze chromosomen zitten lijk je dus op je ouders.
  

Gewone cel

Eicel

Zaadcel

Gewone cel

Bevruchting

Bevruchte eicel

Waarom hebben voortplantingscellen maar 23 chromosomen?

Ben je een jongen of een meisje?

• Je hebt dus 46 chromosomen en 23 chromosoomparen.
  
  
• 22 van deze paren zijn nagenoeg hetzelfde.
• Het 23e paar kan twee vormen hebben: een X-vorm en een Y-vorm.
• XX = het een vrouw.
• XY = het een man.
  
  
• De X en Y chromosomen noem je geslachtschromosomen.

Jongen of Meisje

De zaadcel bepaalt of de baby een jongen of een meisje wordt

1. waar
2. niet waar

Hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen?

• Het stukje DNA dat informatie geeft voor een eigenschap => gen.
• De invulling voor een gen oogkleur, kan variëren (blauw, groen, bruin).
• Zo'n variant heet een allel. 

Er bestaat een gen haarkleur. Noem minstens 3 bijbehorende allelen.

Heb je al je eigenschappen van je ouders geërfd?

• Eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.  Dit zijn erfelijke eigenschappen.
  
  
• Ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk. Dit noem je aanleg.
  
  
• Niet erfelijke eigenschappen worden bepaald door invloeden vanuit je omgeving.

Genotype vs Fenotype

• Genotype => de informatie op je genen.
  
  
• Fenotype => dat wat je ziet van een eigenschap, blauwe ogen of blond haar. 

Huidskleur

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Paars haar hebben.

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Een litteken

1. Erfelijk
2. Niet-erfelijk
3. Aanleg

Aangeboren aandoeningen

Aangeboren aandoeningen kunnen door verschillende oorzaken ontstaan:

• Door schadelijke stoffen en/of ziekteverwekkers;
• Door een "Fout" in chromosomen of genen, Te veel chromosomen: syndroom van Down (vader of moeder geeft 2x chromosoom 21. Hierdoor zijn er daarvan uiteindelijk 3 ipv 2)
• Door een fout in de structuur van een chromosom (kleurenblindheid)

Samenvatting

Samenvatting

Huiswerk

• Paragraaf 11.4
• Opdracht 1 t/m  24.