5.3 scheiding van machten

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

5.3 scheiding van machten

1. Grondwet en grondrechten

Wat doen we tijdens deze les?

Terugblik vorige les 

Uitleg 5.3

Aan de slag met huiswerk

Een grondwet is een set regels en principes die het fundament vormen van een land. Het beschrijft hoe de regering werkt, wat de rechten en plichten van burgers zijn, en de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid binnen de samenleving. 

Vereenvoudigde uitleg: Het is als een soort 'handleiding' die de regels en grenzen bepaalt voor hoe een land wordt bestuurd en hoe mensen met elkaar omgaan.

Democratie 

Dictatuur 

Geen grondwet

Sociale media wordt geblokkeerd 

De bestuurders zijn door verkiezingen aan de macht gekomen

Er is vrijheid van meningsuiting

Rechters beloven dat zij de regering zullen steunen

Wat staat er in een grondwet?

1. De rechten en plichten van de burgers.
2. De rechten en plichten van de overheid.
3. De plichten van de burgers en overheid.
4. De rechten én plichten van de burgers en overheid.

Door wie werd de grondwet in 1848 gewijzigd?

1. Koning Willem I
2. Koning Willem II
3. Staten generaal
4. Thorbecke

Wat staat er in de grondwet onder andere?

1. Dat je je school moet afmaken
2. Dat je belasting moet betalen
3. Welke godsdiensten verboden zijn
4. Hoeveel geld je mag verdienen

Het recht op godsdienstvrijheid is vastgelegd in de Grondwet

1. juist
2. onjuist

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de trias politica is en welk doel deze heeft.
• Je kunt de verschillende machten benoemen en toelichten.
  
• Je kunt uitleggen wat het legaliteitsbeginsel is en welk doel het heeft.

Macht

De overheid heeft veel macht over ons. Macht is de mogelijkheid om het

gedrag van anderen te beïnvloeden.

De overheid bepaalt bijvoorbeeld:

• dat je pas alcohol mag kopen als je 18 jaar bent

• dat je niet op een scooter mag rijden zonder rijbewijs

Als je deze regels overtreedt, mag de overheid je straffen.

Trias Politica

Om te voorkomen dat de overheid haar macht onbeperkt kan gebruiken, is de macht in drie delen opgedeeld:

Wetgevende macht

De wetgevende macht stelt wetten vast waaraan burgers en de

overheid zich moeten houden. 

Uitvoerende macht

De uitvoerende macht voert de eenmaal goedgekeurde wetten uit. In ons land moeten ministers hiervoor zorgen. Zij vertellen aan ambtenaren wat ze

moeten doen.

Rechtgevende macht

De rechterlijke macht beoordeelt of de overheid en burgers zich wel aan de wet houden.

Welke kenmerken heeft een rechtsstaat?

Autoritaire staat

In autoritaire staten is er geen scheiding van de machten.

Dezelfde groep mensen bepaalt:

• wat de wetgevende macht doet

• wat de uitvoerende macht doet

• wat de rechterlijke macht doet

Legaliteitsbeginsel

Bij de trias politica hoort het legaliteitsbeginsel: iedere handeling

van de overheid moet gebaseerd zijn op een wet.

De uitvoerende macht mag pas iets doen als het in een wet staat

die door de wetgevende macht is goedgekeurd.

En de rechterlijke macht kan iemand pas veroordelen als in een wet

staat dat iets niet mag.

Machtenscheidingsquiz

Schrijf het antwoord op je bordje.

Hoeveel heb jij er goed?

Aan de slag

 Maak een begrippenlijst in documenten. Zet hierin het begrip, de betekenis en een voorbeeld of plaatje