1.4 organellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Basisstof 1.4 Celorganellen  

Lesdoelen

• Je kent de verschillende celorganellen en hun functies 

Celorganellen

Deel van een cel dat naar bouw en functie is te onderscheiden

1. Celkern

2. Endoplasmatisch reticulum

3. Ribosomen

4. Golgisysteem

5. Mitochondriën

6. Chloroplasten

Celkern

In het kernplasma ligt het DNA, zorgt voor de zelfregulatie binnen de cel

DNA ligt opgerold in de vorm van chromosomen

Kernlichaampje: 

Vormt ribosomen

Kernporiën:

Maakt transport naar cytoplasma mogelijk

Endoplasmatisch reticulum

Ligt om de celkern heen 

Verbonden met het kernmembraan

Bestaat uit lagen membranen

Ruw ER: 

Bevat ribosomen (maken eiwitten)

Glad ER: 

Bevat geen ribosomen, voor de stofwisseling in de cel

Endoplasmatisch reticulum

Functie: Plek voor het maken van eiwitten en transport naar het golgi systeem

De membranen vormen blaasjes. Kleine stukjes kunnen zich afsnoeren, exocytose,  en zich verplaatsen door het cytoplasma

Golgisysteem

• Opeengestapelde membranen
• Afmaken eiwitten, tot de definitieve vorm.
• Afsnoeren van de eiwitblaasjes is exocytose.
• Doorsturen voor secretie. 
• Maken van lysosomen.

Lysosomen

Lysosomen zijn bepaalde blaasjes van het golgi-systeem

Lysosomen bevatten enzymen die grote moleculen zoals vetten en koolhydraten kunnen afbreken (en ook bacteriën en virussen)

Lysosomen

Soms lekken lysosomen, hierdoor sterft een groot gedeelte van de cel inhoud

Als een cel moet worden vernietigd, dan knappen de lysosomen open. Dit proces heet apoptose                             (= geprogrammeerde zelfdoding)

Maken voor nu

Opgaven 33, 35, 36 en 37

Mitochondriën

• Dubbel membraan
• Verbranden van voedingsstoffen naar ATP, mbv enzymen.
• ATP kan naar het cytoplasma
• ATP = molecuul met erin opgeslagen energie
• Hoeveelheid mitochondrium per cel verschilt

Bladgroenkorrel

• Zetten lichtenergie om in glucose.
• Hebben een dubbelmembraan.
• Pannenkoekjes
• Enzymen voor de fotosynthese

Celmembraan

• Dun vliesje
• Voor het passeren van stoffen in en uit de cel
• Membraaneiwitten spelen hierin een rol
• Koolhydraatketens voor herkenning van de cel

Celmembraan

Celmembraan

Transporteiwit

Fosfolipiden

Receptoren

Celmembraan

Celmembranen zijn semi-permeabel

Transporteiwit

Fosfolipiden

Receptoren

BiNaS tabel 67G3

Celmembraan

Het celmembraan is semipermeabel: 

sommige stoffen kunnen er wel doorheen en andere niet.

 

transport via blaasjes

• actief transport (kost dus energie = (ATP)
• blaasjes naar binnen: endocytose

     - voedingsvacuole

     - versmelting lysosoom

• blaasjes naar buiten: exocytose(secretie)

Een wortel is oranje. De delen die boven de grond uitkomen zijn groen. Hierbij gaat de ene soort korrel (A) over in een andere soort korrel (B). Welke korrel is A en welke is B?

1. A: Chromoplast B: Leukoplast
2. A: Leukoplast B: Chloroplast
3. A: Chloroplast B: Chromoplast
4. A: Chromoplast B: Chloroplast

Met welk instrument bekijk je cellen (op school)?

1. Elektronenmicroscoop
2. Lichtmicroscoop
3. Telescoop
4. Stethoscoop

In welke celorganellen vind verbranding plaats?

1. celkern
2. mitochondriën
3. celwand
4. bladgroenkorrels

Deze celorganellen slaan energie uit zonlicht op in glucose:

1. mitochondrien
2. celbatterijen
3. bladgroenkorrels
4. celkernen

Welke celorganellen helpen bij het maken van eiwitten?

1. Celkern
2. Bladgroenkorrels
3. Vacuole
4. Ribosomen

Leg in eigen woorden het verschil tussen endocytose en exocytose uit.

Leerdoel: je weet dat een cel (dier/plant) celorganellen heeft, je weet welke en wat hun functies zijn

1. doel behaald
2. doel niet behaald, meer oefening nodig
3. doel nog niet behaald, nog uitleg nodig

Aan de slag

34, 35, 36, 37, 38, 40 en 41

Bewijzen voor de endosymbiosetheorie

1. Mitochondriën en chloroplasten hebben eigen DNA.
   
2. Mitochondriën en chloroplasten hebben twee membranen, een binnen- en een buitenmembraan.
   
3. Mitochondriën en chloroplasten kunnen zichzelf vermenigvuldigen in de cel.