Les 3, 11.3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Wat gaan wij vandaag doen?

• Herhalen 11.2 Kahoot
• Uitleg 11.3
• Aan de slag met opdrachten
•  Oude examens oefenen 11.3
• Afsluiting

Kahoot

Kahoot!

Leerdoelen 

• Je kunt uitleggen wat een homozygoot en een heterozygoot genotype is.

• Je kunt uitleggen wat een dominant en een recessief gen is.

• Je kunt genotypen noteren in letters.

• Je kunt uitleggen wat een intermediair fenotype is.

11.3 Je lijkt op

Chromosomen

Chromosomen -> genen -> erfelijke eigenschappen

chromosomen en genen  

• Een gen is een stukje chromosoom met 1 erfelijke eigenschap.  Bijv oogkleur
• Een chromosoom heeft heel veel genen. 

Heterozygoot of homozygoot

• Iemand met twee gelijke allelen noem je homozygoot. 
• Iemand twee verschillende allelen noem je heterozygoot. 

Cel en DN

Homozygoot/heterozygoot

• Homozygoot   => twee dezelfde allelen
•  => AA --> homozygoot dominant
•   => aa -->  homozygoot recessief
  
  
• Heterozygoot => twee verschillende allelen
•   => Aa   => je ziet de dominante eigenschap

Hoe noteren we dit?

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Kies altijd een letter waarbij de hoofletter niet lijkt op de  kleine letter. DUS GEEN C, J of K!!!

Intermediair : Beide genen komen tot uiting bij intermediair fenotype! Soms zijn twee genen even sterk.

We praten dan niet van dominant / recessief maar van een intermediair

 fenotype.

Vul voor jezelf aan

Substraat: is wat wordt omgezet/verwerkt in een enzym

Active centrum: waar substraat bind met enzym

reactieproduct: wat uit de reactie komt

Zijn er nog vragen:

Opdrachten maken

- Zelfstandig of in groepjes opdrachten maken(Keuze aan jullie)

- Zoek een plekje op in het lokaal waar je rustig kan werken

homozygoot is

1. twee verschillende genen
2. twee dezelfde genen
3. een gen die dominant is en een gen die recessief is

Heterozygoot

1. AA
2. aa
3. Aa

Wat is Heterozygoot?

1. Twee verschillende allelen voor het zelfde eigenschap.
2. Twee verschillende allelen voor verschillende eigenschappen.
3. Twee dezelfde Allelen voor verschillende eigenschappen.

Wat is het verschil tussen homozygoot en heterozygoot?

Combineer het juiste genotype met de juiste omschrijving

Homozygoot dominant

Intermediair fenotype

Homozygoot recessief

Heterozygoot

Aa

aa

AA

A_rA_w

Begrippencheck:
Homo- en heterozygoot?
Allel?
Dominant en recessief?

De 1e cavia heeft een bruine vacht, is homozygoot voor de vachtkleur. Bruin is dominant. 

De 2e cavia heeft een witte vacht en is ook homozygoot.  

De 'andere cavia' is ook bruin maar deze heeft een ander genotype dan de 1e cavia.  Welk genotype hebben de cavia's?

Bb

BB

bb

'Andere cavia'

Het gen van je oogkleur is Aa. Is dit gen homozygoot of heterozygoot?

Homozygoot recessief

Homozygoot dominant

Heterozygoot 

Homozygoot dominant, heterozygoot en homozygoot recessief

1. Homozygoot recessief Aa
2. Heterozygoot: beide genen zijn gelijk
3. Homozygoot dominant wordt onderdrukt
4. Heterozygoot: Cc

Homozygoot

Homozygoot

Homozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Een homozygote plant voor de kleur geel (Info: geel is dominant).

Een heterozygote plant voor de kleur roze.

Een homozygote plant voor de kleur paars (Info: paars is recessief).

Wat zijn de genotypen van de planten?

Bb

BB

bb

De meeste mensen hebben ‘losse’ oorlelletjes, maar er zijn ook mensen met ‘vaste’ oorlelletjes. De vorm van de oorlelletjes is erfelijk bepaald.
Een vrouw en een man met losse oorlelletjes hebben twee kinderen. Deze hebben beiden losse oorlelletjes en zijn homozygoot voor deze eigenschap.

Valt uit het bovenstaande op te maken of het gen voor losse oorlelletjes dominant of recessief is?

1. Ja, dit gen is dominant.
2. Ja, dit gen is recessief.
3. Nee, dat valt uit het bovenstaande niet op te maken.

Is het gen voor de ziekte van Huntington dominant of recessief, of is het niet uit de gegeven op te maken?

1. Het gen is dominant
2. Het gen is recessief
3. Dit is niet uit de gegevens op te maken

Wat is intermediair

1. Beide genen zijn even sterk
2. Het fenotype is mengelmoes van ouders
3. De heterozygote variant geeft afwijkend kleur
4. Alle antwoorden zijn goed

Stel je voor, de kleur van de vacht bij muizen is intermediair. 

Wat is het intermediaire genotype?

1. KwKw
2. KrKr
3. KwKr
4. Roze

Welke kat heeft
een intermediair
fenotype?

1. Birmese kat
2. Tonkinese kat
3. Siamese kat
4. Geen van allen

Hiernaast zie je een voorbeeld van een intermediaire kruising.

1. juist
2. onjuist
3. niet te zeggen

Je gaat nu de examenvragen maken, succes!

Vraag 1. Welk geslachtschromosoom kan voorkomen in een zaadcel van een galapagos-pinguïn?

1. een W-chromosoom
2. een Z-chromosoom
3. een W-chromosoom of een Z-chromosoom

Vraag 2. Sommige mensen zijn niet in staat om pigment te vormen in hun huid, in hun haren en in de iris van hun ogen. Zo iemand wordt een albino genoemd.
Bij mensen is het gen voor albinisme recessief. Een echtpaar krijgt een tweeling. De ene baby heeft een donkere huid. De andere baby is een albino.

Kan deze tweeling één-eiig zijn? En twee-eiig?

1. alleen één-eiig
2. zowel één-eiig als twee-eiig
3. alleen twee-eiig

Vrag 3. Er bestaan enkele ziekten die tot gevolg hebben dat het bindweefsel veel te slap is. Alle ziekten uit deze groep zijn erfelijk en er zijn verschillende genen die zo’n ziekte kunnen veroorzaken. Sommige van die genen zijn dominant, andere zijn recessief. Beide mannen komen uit families waarin een ziekte uit de groep voorkomt. Naast de ouders zijn de chromosomen afgebeeld waarop een gen dat zo’n ziekte veroorzaakt, zich kan bevinden. Bij welke van de twee mannen is het gen recessief, bij de man van paar P of bij de man van paar Q?

1. P
2. Q

Afsluiting

• De twee vragen "Hoe bewijs je dat je het leerdoel beheerst?''

 en ''Wat heb ik geleerd en waar moet ik nog extra aandacht aan besteden?'' uitwerken voor de leerdoelen .