Scheikunde VMBO 1.5/4.1

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Stoffen

1.5 Chemische reacties

4.1 Stoffen veranderen

Leerdoelen

1.5.1	Je kunt beschrijven wat een chemische reactie is.
1.5.2	Je kunt een reactieschema van een scheikundig verschijnsel opstellen.
4.1.1	Je kunt beschrijven dat bij een chemische reactie de beginstoffen verdwijnen en er nieuwe stoffen ontstaan.
4.1.2	Je kunt beschrijven dat je voor een verbranding zuurstof nodig hebt.
4.1.3	Je kunt aan een reactieschema zien of het om een ontledingsreactie of een verbrandingsreactie gaat.
4.1.4	Je kunt het reactieschema van de ontleding van een organische stof noteren.
4.1.5	Je kunt zeven reactieverschijnselen benoemen.

Hoe herken je een chemische reactie?

Door één of meerdere reactieverschijnselen waar te nemen EN verandering van stofeigenschappen:​

Kleurverandering                                           ​Ontstaan van gasbelletjes​

Knal​                                                                       Lichtflits​

Vuur                                                                      Rook​

Warmte​                                                               Geur​

chemische reacties

De moleculen uit de beginstof(fen) worden afgebroken en er worden nieuwe moleculen opgebouwd. 

beginstof(fen)--> reactieproduct(en)

Reactieschema

Toestand (fase)

Reactieverschijnselen

Doordat er een reactie plaatsvindt kun je verschillen waarnemen. Deze veranderingen noemen we reactieverschijnselen.

Je moet er zeven kennen:

verandering van kleur, geur of smaak

warmte, rook, vlammen en licht

chemische reactie

reactieschema:

beginstof(fen) --->  reactieproduct(en)

2 soorten reacties:

• ontledingsreacties

       

• verbrandingsreacties

Soorten reacties

Ontledingsreactie

Het uit elkaar vallen van moleculen.

één beginstof en twee of meerdere reactie producten

Soorten reacties

Organische ontleding

Het uit elkaar vallen van moleculen bij stoffen die organisch zijn.

één beginstof en als reactieproducten: koolstof (s), water (l) en witte rook (g)

Bekijk het volgende filmpje

Thermolyse van suiker. 

Thermolyse is een manier van ontleden door verhitting, je verhoogt de temperatuur. 

Onderzoeksvragen:

Hoeveel beginstoffen zijn er bij de ontleding van suiker?

 Welke stoffen ontstaan wanneer je suiker ontleedt door middel van thermolyse?

Soorten reacties

Verbrandingsreactie

Het uit elkaar vallen van moleculen bij stoffen, hiervoor is zuurstof nodig.

ontledingsreacties

-  1 beginstof

-  2 of meer reactieproducten

1 stof valt in meerdere nieuwe stoffen uit elkaar.

verbrandingsreacties

-   altijd reactie brandstof met        zuurstof

-  1 of meer reactieproducten

ontstaan van verbrandingsproducten

organische stoffen

• In organische stoffen zit koolstof.
• zoals: suiker, brood, hout, papier, benzine, methaan etc.
• bij ontleden van organische stoffen ontstaan altijd:         koolstof (s), water(l) en witte rook.
• De witte rook is brandbaar.
  
• bij volledige verbranding van organische stoffen ontstaan altijd koolstofdioxide (g) en water (g)

voorbeeld reactieschema

• ontledingsreactie van een organische stof:
• hout(s) ---> koolstof(s) + water(l) + witte rook(g)

• verbrandingsreactie van de organische stof methaan:
• methaan(g) + zuurstof(g) ---> koolstofdioxide(g) + water(g)
• het gaat hierbij om een volledige verbranding.
  

verschil verbranden en ontleden door warmte(=thermolyse) van organische stoffen 

• ontleden:  maar 1 beginstof, er kan geen of te weinig zuurstof bij waardoor de stof niet verbrandt.
  Dus thermolyse :
  organische stof ---> koolstof+ water+ rook 

• verbranden, zuurstof is de 2e beginstof: organische stof + zuurstof->                                                                            koolstofdioxide + water
   

https:

Samenvatting

• Verbranding en ontleding zijn allebei chemische reacties,
• hierbij ontstaan altijd nieuwe stoffen

• Wat is het verschil tussen een verbrandingsreactie en een ontledingsreactie?
• Een verbrandingsreactie is een reactie tussen een brandstof en zuurstof.
• Een ontledingsreactie heeft 1 beginstof en  2 of meer reactieproducten,
• Voor een ontledingsreactie is altijd energie nodig.
  

Beginstof

Reactieproducten

Suiker

Brandbare gassen

Water

Koolstof

water --> waterstof + zuurstof
Wat voor soort reactie is dit?

1. Verbranding
2. Ontleding
3. Vorming

methaan + zuurstof--> koolstofdioxide+ water
Wat voor soort reactie is dit?

1. Verbranding
2. Ontleding
3. Vorming
4. thermolyse

Wat gebeurt er als je magnesiumlint laat reageren met zuurstof?

1. Fase-overgang
2. Scheiding
3. Verbranding
4. Ontleding

Op dit plaatje zie je een:

1. Fase-overgang
2. Ontleding
3. Verbranding
4. Gloeien

Wat gebeurt er als je papier verhit in een reageerbuis?

1. Fase-overgang
2. Scheiding
3. Verbranding
4. Ontleding

Wat gebeurt er als je kaarsvet verwarmt?

1. Ontleding
2. Scheiding
3. Verbranding
4. Fase-overgang

Wat gebeurt er als je papier verhit buiten een reageerbuis?

1. Fase-overgang
2. Scheiding
3. Verbranding
4. Ontleding

Is de beschreven reactie een ontledingsreactie, of een verbrandingsreactie?

1. ontleding
2. verbranding

Een sterretje wordt aangestoken waarop magnesium is aangebracht. Bij de reactie ontstaat magnesiumoxide (MgO). Welk type reactie vindt hier plaats?

1. Ontleding
2. Verbranding
3. Smelten
4. Zuur-base

Conclusie
De onderzoeksvraag was: Welke reactieproducten ontstaan wanneer je suiker ontleedt dmv thermolyse? Geef antwoord op de onderzoeksvraag.

Huiswerk H4.1

Maken opdracht 1 t/m 14

Chemische reactie

Je spreekt van een chemische reactie als beginstoffen verdwijnen en er nieuwe stoffen worden gevormd.

4.2 moleculen en atomen

Bron 2 op blz. 77

Deze moet je uit je hoofd kennen!

• Er zijn ruim 100 verschillende atomen.
  
• Elke atoomsoort heeft een symbool.
• Eerste letter is een hoofdletter.
• Tweede letter is kleine letter.
• Ander woord atoomsoort is element. 

Molecuultekening

Molecuultekening van water

Bestaat uit:

• 1 atoom zuurstof (O)
• 2 atomen waterstof (H)
• 1 molecuul

Molecuulformule

Molecuulformule:

2x een H-atoom

1x een O-atoom

Het kleine getal is de index en zegt hoe veel van een soort atomen aanwezig is, dit staat altijd achter het element.

Index is 1 laat je weg!

Index

Het kleine getal is de index en zegt hoe veel van een soort atomen aanwezig is, dit staat altijd achter het element.

Index is 1 laat je weg!

Coëfficiënt

Coëfficiënt staat voor de molecuulformule en geeft aan hoeveel moleculen ervan zijn. 

Voorbeeld: 3 CO2

3 * 1 atomen C (koolstof) dus 3 atomen totaal

3 * 2 atomen O (zuurstof) dus 6 atomen totaal

Uitleg plaatjes

Belangrijke begrippen

Molecuultekening

Molecuultekening van water

Bestaat uit:

• 1 atoom zuurstof (O)
• 2 atomen waterstof (H)
• 1 molecuul

Molecuulformule

Molecuulformule:

2x een H-atoom

1x een O-atoom

Het kleine getal is de index en zegt hoe veel van een soort atomen aanwezig is, dit staat altijd achter het element.

Index is 1 laat je weg!

Index

Het kleine getal is de index en zegt hoe veel van een soort atomen aanwezig is, dit staat altijd achter het element.

Index is 1 laat je weg!

Coëfficiënt

Coëfficiënt staat voor de molecuulformule en geeft aan hoeveel moleculen ervan zijn. 

Voorbeeld: 3 CO2

3 * 1 atomen C (koolstof) dus 3 atomen totaal

3 * 2 atomen O (zuurstof) dus 6 atomen totaal

Uit hoeveel atomen bestaat dit molecuul?

HNO​3​​(aq)

Opdracht online moleculen bouwen (1)

1. Bekijk het filmpje.

2. Ga naar deze website.

3. Bouw de moleculen.

Opdracht online moleculen bouwen (2)

1. Ga naar deze website.

2. Selecteer de optie: veel. 

3. Bouw de moleculen.

4. Lever in volgende slide screenshot of foto in als bewijs.

Opdracht online moleculen bouwen (3)

1. Ga naar deze website.

2. Selecteer de optie: speelplaats.

3. Bouw de volgende drie moleculen:

C​3​​H​8​​

NH​3​​

CF​4​​