Figuurlijk taalgebruik

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom

Stijlregels en formuleren

Figuurlijk taalgebruik

Nederlands

Lesprogramma

• Bespreken huiswerk
• Intro figuurlijk taalgebruik
• Uitleg figuurlijk taalgebruik
• Quiz figuurlijk taalgebruik

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• ken je de begrippen beeldspreek, figuurlijk taalgebruik, spreekwoorden en uitdrukkingen.

• kun je figuurlijk in teksten herkennen en uitleggen.

• kun je het verschil tussen spreekwoorden en uitdrukkingen herkennen en uitleggen.

• kun je zelfstandig figuurljik taalgebruik op de juiste manier verwerken in teksten die je schrijft. 

Welke spreekwoorden en/of
uitdrukkingen ken je?

Video

-

Letterlijk en figuurlijk

Combineren

• Iedereen krijgt een deel van een spreekwoord
• De een heeft bijvoorbeeld:
  Als de kat van huis is...
  Een ander heeft:
  ....dansen de muizen op tafel
• Op mijn teken loop je rond en zoek je iemand die de aanvulling heeft op jouw spreekwoord/gezegde.
• Gevonden? Dan bedenken jullie wat het betekent.

Waarom figuurlijk taalgebruik?

• In teksten kom je vaak zinnen met figuurlijke betekenis tegen.
• Door dit toe te passen kan iemand iets op een sprekende manier verwoorden, teksten worden er sterker en aantrekkelijker van.  
  
  
• Om teksten goed te kunnen begrijpen, is het belangrijk om figuurlijk taalgebruik te herkennen.
  
  
  
• Wanneer je zinnen met een figuurlijke betekenis letterlijk opvat, dan is het moeilijk om de tekst te begrijpen.

Letterlijk of figuurlijk

LETTERLIJK TAALGEBRUIK

• Men bedoelt precies dat wat er geschreven is.

FIGUURLIJK TAALGEBRUIK

• Bij wijze van spreken: er wordt iets anders bedoeld dan er eigenlijk staat.
• Ook wel beeldspraak genoemd

Voorbeeld

Helaas kwam er geen kip naar de gratis tennisles.

LETTERLIJK

Er waren wel mensen bij de tennisles, maar geen kippen.

FIGUURLIJK

Er kwam helemaal niemand naar de gratis tennisles.

Spreekwoorden

• Een spreekwoord is onveranderlijk. Je gebruikt dus altijd dezelfde woorden in dezelfde volgorde. 

• Een spreekwoord is bovendien altijd een mededeling, geen vraag. 

• Meestal is een spreekwoord een algemene levenswijsheid. Het zou op een tegeltje kunnen staan. 

• Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best.’

Uitdrukking

• Je kan een uitdrukking veranderen van woordvolgorde.

• Bijvoorbeeld: 'er als de kippen bij zijn' kun je veranderen in:
  Zij zijn er altijd als de kippen bij als het gratis is.

Spreekwoord of gezegde? Verschil?

Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

Met de mond vol tanden staan.

Een zin met een vaste woordvolgorde.

Het stukje beeldspraak is geen hele zin, maar een paar woorden. Altijd zonder een werkwoord.

Verschil spreekwoord/gezegde

• Spreekwoord is vaste zin. Kun je niet veranderen. 

• Gezegde is een deel van een zin. Je moet er iets aan toevoegen.

• Allebei figuurlijk bedoeld.

Je wilt toch weten wat voor vlees je in de.....

1. kist hebt
2. kuip hebt
3. tas hebt
4. kast hebt

Twee handen op één..

1. buik
2. schouder
3. pruik
4. tafel

Dweilen met de kraan open.

Betekenis?

1. Werk verrichten zonder succes.
2. Het niet meer zien zitten.
3. Altijd maar bezig zijn.

Slapen als een..

1. marmot
2. vos
3. beer
4. neushoorn

Zo arm als een..

1. rat
2. luis
3. dode muis
4. kerkrat

Deze nieuwe plantensoort is overgewaaid uit Amerika.

Wat is de letterlijke betekenis?

Deze nieuwe plantensoort is overgewaaid uit Amerika.

Bij welk woord zoek je in het woordenboek naar
de figuurlijke betekenis?

Deze nieuwe plantensoort is overgewaaid uit Amerika.

Zoek de betekenis en schrijf op.

De conciërge trekt aan de bel.

Wat is de letterlijke betekenis?

De conciërge trekt aan de bel.

Bij welk woord zoek je in het woordenboek naar
de figuurlijke betekenis?

De conciërge trekt aan de bel.

Zoek de betekenis en schrijf op.

Mijn gehandicapte broer van achttien kan niet op eigen benen staan.

Wat is de letterlijke betekenis?

Mijn gehandicapte broer van achttien kan niet op eigen benen staan.

Bij welk woord zoek je in het woordenboek naar
de figuurlijke betekenis?

Mijn gehandicapte broer van achttien kan niet op eigen benen staan.
Zoek de betekenis en schrijf op.

Lees de tekst

Dit verhaal zuig ik uit mijn duim.

De twee vriendinnen Yvonne en Lynn kunnen meestal heel goed samen door één deur. Ze steunen elkaar door dik en dun.

Ze hebben ruzie als er een van de twee met het verkeerde been uit bed is gestapt. Dan is niets goed en maken ze van een mug een olifant. Gelukkig gaat dat snel voorbij en is alles weer koek en ei. De vriendinnen zitten niet bij elkaar onder de plak.

zuig ik uit mijn duim

1. altijd, onvoorwaardelijk
2. goed met elkaar overweg kunnen
3. verzin
4. maken van niets een groot probleem

samen door één deur

1. altijd, onvoorwaardelijk
2. goed met elkaar overweg kunnen
3. is het gedaan, is het zover gekomen
4. maken van niets een groot probleem

door dik en dun

1. altijd, onvoorwaardelijk
2. met een slecht humeur de dag beginnen
3. is het gedaan, is het zover gekomen
4. maken van niets een groot probleem

met het verkeerde been uit bed gestapt

1. uit je hoofd weten
2. in een slechte bui zijn
3. is het gedaan, is het zover gekomen
4. maken van niets een groot probleem

maken van een mug een olifant

1. iemand respecteren hoe hij is
2. doen alsof je van niets weet
3. is het gedaan, is het zover gekomen
4. maken van niets een groot probleem

niet bij elkaar onder de plak zitten

1. iemand respecteren hoe hij is
2. niet de macht over elkaar hebben
3. is het goed tussen die twee
4. sterk overdrijven

Maak de uitdrukking af:

koek en ei __

1. eten
2. geven
3. zijn
4. hebben

Maak de uitdrukking af:

onder de plak __

1. schoonmaken
2. stoppen
3. plakken
4. zitten

Maak de uitdrukking af:

Een appeltje voor de dorst ___

1. kennen
2. geven
3. eten
4. hebben

Maak de uitdrukking af:

Een oogje in het zeil __

1. houden
2. geven
3. varen
4. meten

Maak de uitdrukking af:

Iets op je duimpje __

1. kennen
2. geven
3. zuigen
4. meten

Maak de uitdrukking af:

Doen alsof je neus __

1. snuit
2. kriebelt
3. bloedt
4. niest

Maak de uitdrukking af:

Uit je duim __

1. komen
2. zuigen
3. kennen
4. meten

Maak de uitdrukking af:

Door de mand __

1. kennen
2. stoppen
3. vallen
4. hangen

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen