HA3: Grammatica zinsdelen: samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Samengestelde zinnen

HZ en BZ

Wat is de pv van de volgende zin:
"Ik vraag wat geld te leen"

Wat is de pv in de volgende zin:
"Peter zegt dat hij morgen een reep chocolade mee zal nemen"

Samengestelde zinnen

- hebben meerdere pv's

Een enkelvoudige zin heeft maar 1 pv, een samengestelde zin heeft meer pv's

Samengestelde zinnen

Hoofdzin + Bijzin (+Bijzin)

Hoofdzin + Hoofdzin

Hoofdzin (HZ)

- staat onderwerp en persoonsvorm naast elkaar

- de persoonsvorm staat op de eerste of tweede plaats

Voorbeeld:

Alle boeken van Harry Potter zijn beroemd

Bijzin (BZ)

- Tussen de persoonsvorm en het onderwerp kunnen wel andere zinsdelen staan, maar dit hoeft niet

- De persoonsvorm staat vaak achter in de bijzin

Voorbeeld:

Weet je al of we vanavond uit eten gaan?

Enkelvoudige of samengestelde zin?

'Ik ben moe en ik heb geen zin om te gaan trainen.'

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Verander tijd: 'Ik was moe en had geen zin om te gaan trainen'.

'Ben' en 'heb' veranderen, dus 2 persoonsvormen, dus samengestelde zin. 

Merk op dat in allebei de zinnen het onderwerp naast de persoonsvorm staat. Het zijn dus allebei hoofdzinnen. 

Enkelvoudige of samengestelde zin?

'Petra wil graag met haar moeder tennissen'

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Hoofdzin of bijzin?

'Ik ga morgen naar de kapper.'

1. Hoofdzin
2. Bijzin

Het onderwerp (ik) staat naast de persoonsvorm (ga).

Hoofdzin of bijzin?

'... als ik mijn pianoles kan afzeggen.'

1. Hoofdzin
2. Bijzin

Het onderwerp (ik) staat niet naast de persoonsvorm (kan).

2a [Mijn moeder heeft me straf gegeven,] want
2b [ik was een uur te laat thuis.]

1. a en b zijn beide HZ
2. a en b zijn beide BZ
3. a is HZ, b is BZ
4. a is BZ, b is HZ

1a [Ik ben in Griekenland geweest], 1b omdat [mijn moeder daar is opgegroeid.]

1. a en b zijn beide HZ
2. a is HZ, b is BZ
3. a is BZ, b is HZ
4. a en b zijn beide BZ

Nevenschikking en onderschikking

Nevenschikking

HZ + HZ

Nevenschikkend voegwoord

Hoofdzinnen kunnen met elkaar verbonden worden door de voegwoorden en, maar, want of of.

Voorbeeld:

Het is al laat en daarom kom ik vanavond.
Het is al laat, maar ik kom toch vanmiddag.
Ik kom vanavond want het is al laat.
Kom je vanmiddag of kom je vanavond?

Onderschikking

HZ + BZ

Onderschikkend voegwoord

terwijl,  voordat, toen, nadat, doordat, zodat, waardoor, omdat,  hoewel, dat (en nog vele andere)

Voorbeeld:

Piet eet geen mosselen, omdat hij niet van vis houdt

Bijzinnen

Is in zijn geheel een zinsdeel. Dat betekent:

Benoemen als ow-zin, lv-zin, mv-zin, nw.deel-zin, vv-zin, bwb-zin

Voorbeeld (1)

Wat je niet gelooft, moet je niet doorvertellen, tenzij je als roddelaar bekend wilt staan

Hoeveel zinnen?

(tel de pv's)

Wat je niet gelooft, moet je niet doorvertellen, tenzij je als roddelaar bekend wilt staan

- wat je niet gelooft (BZ)

- moet je niet doorvertellen (HZ)

- tenzij je als roddelaar bekend wilt staan (BZ)

* Ontleed de hoofdzin

moet je "dat" niet doorvertellen?

Wat je niet gelooft, moet je niet doorvertellen, tenzij je als roddelaar bekend wilt staan

Moet je "dat" niet doorvertellen

pv = moet

ow = je

wg = moet doorvertellen

lv = dat (=wat je niet gelooft) = lv-zin

bwb = niet

bwb = tenzij je als roddelaar bekend wilt staan = bwb-zin

Evaluatie

Wat is het verschil tussen een hoofdzin en een bijzin?

Wat vind je nog lastig?

1. HZ en BZ herkennen
2. HZ ontleden
3. BZ als onderdeel van HZ ontleden
4. ontleden (ik weet niet meer hoe dat moet)

Heb je behoefte aan basisuitleg van het ontleden?

1. zeker weten
2. dat zoek ik zelf wel op
3. nee, is mij helder