Paragraaf 5.2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Planning

• Log alvast in op de LessonUp
• Planning doornemen;
• Theorie 5.2;
• Tijd over --> zelfstandig werken opdrachten 5.2 of Blooket.

Leenstelsel: Sleep de blauwe woorden naar de juiste plaats.

Leenman

Trouw 

Leenheer

Leenman

Macht

Wat is een goed voorbeeld
van een leenstelsel?

1. De koning bestuurt zijn land helemaal in zijn eentje.
2. De koning heeft ministers die hem advies geven over het bestuur van zijn land.
3. De koning heeft niets te zeggen over het bestuur van zijn land.
4. De koning heeft zijn land in twintig stukken verdeeld. Ieder stuk wordt bestuurd door een vriend van hem.

Op deze afbeelding uit de dertiende eeuw
belooft een leenman trouw aan Karel de Grote.

Is deze uitspraak goed of fout?
Karel de Grote wordt nu de leenheer van de leenman

1. Goed
2. Fout

Welke plicht heeft een leenman?

1. Hij moet in zijn gebied doen waar hij zin in heeft.
2. Hij moet elke ochtend bijtijds opstaan.
3. Hij moet trouw beloven aan zijn leenheer.
4. Hij moet delen van zijn gebied doorlenen aan onderleenmannen.

Heeft het leenstelsel onder Karel de Grote gewerkt? Leg uit waarom wel/waarom niet?

Verspreiding van het christendom

• Aan het begin van de middeleeuwen hadden veel Germaanse bewoners van Nederland en Duitsland een polytheistisch geloof.

• In 690 vertrok een groep Engelse geestelijken (godsdienstige leiders) naar Nederland om de bewoners tot het christendom te bekeren.

Verspreiding van het christendom

• De leider van deze missionarissen heette Willibrord.

• Willibrord liet in Utrecht en andere plekken in Nederland kerken bouwen.

• De paus benoemde Willibrord tot aartsbisschop (leider van een groep bischoppen).

Wat zou de reactie van de Germanen zijn op een missionaris.

• Soms bekeren ze zich tot het Christendom.

• Soms uiten ze hun woede op de missionaris, zoals gebeurt bij Bonifatius. 

Willibrord was een Engelse missionaris die probeerden de Friezen tot het Christendom te bekeren. De Friezen zaten daar niet op te wachten.

Bonifatius was ook een Engelse missionaris die probeerde de Friezen te bekeren. Dit lukte niet: in 754 werd hij door Friezen in Dokkum vermoord.

Christelijk Europa

• Germaanse volken zagen de missionarissen als indringers.

• De missionarissen probeerden daarom Germaanse vorsten te bekeren.

• Vervolgens dwongen veel vorsten hun onderdanen om christen te worden.

• Om christen te worden, moest iemand worden gedoopt.

Christelijk Europa

• In 1000 was bijna heel Europa christelijk.

• Mensen gingen leven volgens de christelijke normen en waarden.

• Zo gingen ze bijvoorbeeld moord en diefstal zien als zonden.

Vermenging van culturen

• Europa werd langzaam christelijk maar Germaanse tradities bleven bestaan.

• Sommige elementen van de Germaanse cultuur werden vermengd met de nieuwe christelijke cultuur.

Vermenging van culturen

• Christelijke feesten werden bijvoorbeeld op Germaanse feestdagen gevierd.

• Pasen werd gevierd tijdens het lentefeest.

• Kerstmis werd gevierd tijdens het midwinterfeest.

• En zo is de kerstboom een voortzetting van een oud Germaans gebruik om bomen te versieren in december.

Invloedrijke geestelijken

• De kerk was in de middeleeuwen hiërarchisch georganiseerd.

• Geestelijken moesten de paus gehoorzamen en zich houden aan de regels van de kerk.

De middeleeuwse kerk was georganiseerd als piramide.

Invloedrijke geestelijken

• De geestelijkheid had veel invloed in de samenleving.

• De pastoor legde tijdens de kerkdienst met een preek  uit hoe mensen moesten leven en wat ze wel en niet mochten volgens de kerk.

• Alleen geestelijken konden lezen en schrijven. Daardoor hadden ze vaak hoge posities als adviseurs van vorsten.

De middeleeuwse kerk was georganiseerd als piramide.

Paleizen...

• De Paus, de leider van de kerk, had in de Middeleeuwen enorm veel macht, soms zelfs meer dan een koning of keizer.
  

• De Paus en andere hoge geestelijken, zoals bisschoppen, hadden veel grond en woonden in enorme paleizen, vol luxe.

Tussen 1309 en 1377 woonden de pausen niet in Rome, maar in de Franse stad Avignon. Dit was in die tijd hun paleis, het Palais des Papes.

...en kloosters

• Lage geestelijken, zoals priesters, monniken en nonnen, woonden en leefden vaak veel eenvoudiger.
  

• Monniken en nonnen waren zelf niet rijk, de kloosters soms wél: zij hadden veel grond en kregen pacht van de boeren op hun land.

Leven in een klooster

• In een klooster werd veel gebeden door de monniken en nonnen, maar ze werkten ook hard, bijvoorbeeld op het land.

• Daarnaast verzorgden zij de zieken en hielpen mensen bij hun geloof in God.

Zou jij kunnen leven in een klooster?

2.30: opstaan

2.30 - 3.00: studie en meditatie

3.00 - 5.00: kerkdienst /bidden

5:00 - 6:00: studie en meditatie

6:00 - 7:30: kerkdienst /bidden

7:30 - 8:00: werken

8:00 - 9:30: kerkdienst /bidden

9.30 - 12.00: werken

12.00 - 13.30: kerkdienst /bidden

13.30 - 14.00: avondeten

14:00 - 16:15: werken

16:15 - 17:30: kerkdienst /bidden

17:30 - 18:00: studie en meditatie

18:00 - 18:30: kerkdienst /bidden

19:00: slapen

• In de kloosters werden soms ook oude boeken overgeschreven. 
• Dit duurde heel lang: het was dus echt 'monnikenwerk'.

Monniken

• De monniken waren een speciale groep geestelijken die afgescheiden leefden van de samenleving in een klooster. Er waren ook nonnen (vrouwelijke monniken).
• Een klooster bestond uit gebouwen met daarbij een stuk landbouwgrond.

Een middeleeuws klooster.

Monniken

• Veel monniken leefden volgens strenge regels die de Italiaanse monnik Benedictus in de 6e eeuw had opgesteld. 
• Deze monniken mochten het klooster niet verlaten en geen bezit hebben.
• Hun leven moest uitsluitend bestaan uit bidden en werken (ora et labora).
• Dat werken bestond vaak uit het overschrijven van christelijke of klassieke teksten.

Hebban olla vogala...

• De eerste (oud)-Nederlandse geschreven zin is geschreven door een monnik.
• Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?
• Betekenis: 'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?'

Zelfstandig werken

• Werk verder aan paragraaf 5.2;
• Klaar? Verder werken aan paragraaf 5.3
• 
  

Wat is de beste omschrijving
van het begrip ‘geestelijken’?
Kies het juiste antwoord.

1. mensen die in God geloven
2. mensen die iedere week naar de kerk gaan
3. mensen die in dienst zijn van de kerk
4. mensen die voor andere mensen bidden

Een vrouwelijke monnik
wordt een non genoemd.

1. Waar
2. Niet waar

Monniken bidden zeventien
keer per dag

1. Waar
2. Niet waar

Het verzorgen en genezen van zieken
was één van de taken van monniken.

1. Waar
2. Niet waar

Monniken zijn geen geestelijken.

1. Waar
2. Niet waar

Door het harde leven gingen veel mensen
het christendom extra belangrijk vinden. Waarom was dat zo?

1. De mensen hoopten dat God hen zou beschermen tegen honger, ziekte en dood.
2. In de Bijbel staat hoe je betere medicijnen kunt maken en hoe je grotere oogsten kunt krijgen.
3. Als je christen was, mocht je in een klooster wonen. Daar was wel genoeg voedsel.
4. Als je arm, maar goed geleefd had, werd je na je dood erg rijk in de hemel.

Sleep de teksten naar de juiste plek in de afbeelding

Ik ben van adel

Ik ben een geestelijke

Ik betaal pacht

Eerste stand

Tweede stand

Derde stand