Renaissance: De Zonnekoning en Hofcultuur

• Kunst, dans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Renaissance

Vorstenhoven in Europa

De Zonnekoning

Deel 1 - HOVEN - doelen:  

Hele les: aantekeningen + moodboard maken! 

Je kan:

• Uitleggen wat 'renaissance' betekent en hoe je dit terug ziet in de architectuur van het paleis in Versailles
• Wat een hof is


• Uitleggen wat het absolutisme is
• Uitleggen wie Lodewijk XIV was
• Beschrijven wat Castiglioni's ideale hoveling inhoudt
• Beschrijven wat  'sprezzatura' betekent en hoe we dit terug zien in de 'gentleman'

Lodewijk XIV

• Machtigste koning van Frankrijk ooit
  
  
• Hij had gevoel voor staatszaken, maar hield ook van ballet en gitaar spelen

1. Wat betekent 

'Renaissance'?

2. Waarom is de pose / houding van Louis XIV renaissancistisch te noemen?

Brenger van orde en rust

• Verschillende edelen vochten om de macht in Frankrijk
  
• Lodewijk bracht daar verandering in 
  
• Met zijn leger kon hij vrede en rust brengen in Frankrijk

De koning heeft alle macht

• Alle edelen moesten naar Versailles
  
• Lodewijk had alles voor het zeggen, dit is absolutisme
  
• Hij werd ook Zonnekoning genoemd, omdat hij, net als de zon, in het middelpunt stond

Wat is absolutisme?

Waarom is Lodewijk XIV een absolute vorst?

HOFCULTUUR

Welke Italiaanse hoven waren belangrijk in de Renaissance?

Hoven

Renaissance 

• hof van d'Este in Ferrera
• hof van Spinola in Genua
  
• hof van Gonzaga in Mantua
  
• Doges van Venetië
  
• Graaf van Urbino (familie de Montefeltro)
• Borgia's in Rome
• familie Sforza in Milaan

Barok

• Lodewijk XIV van Frankrijk

Wat was betreft kunst (in de Renaissance) de functie van de vorst?

Wie waren de opdrachtgevers van kunst tijdens de Renaissance? Wat is bijzonder aan deze opdrachtgevers?

Beschrijf de ideale hoveling volgens Castiglione

00:00

Kijk

Geef 3 voorbeelden van waardes die aansluiten bij de sprezzatura (esprit) van een hoveling die je ziet in het fragment

04:33

Geef 3 voorbeelden van waardes die aansluiten bij de sprezzatura (esprit) van een hoveling die je ziet in het fragment

Checkvragen

1. Noem twee belangrijke hoven uit noord Italië

2. Wat is een mecenas?

3. Waarom vestigde de adel zich in de steden? 

4. Wat wordt onder esprit/sprezzatura verstaan?

Gonzaga, de'Medici

Welgesteld iemand die de kunsten financieel ondersteund en belangen behartigd. 

Om hun machtspositie t.o.v. de gilden de versterken

Sprezzatura is een Italiaans woord dat vermoedelijk gemunt is door de Renaissance-auteur Baldassar Castiglione (1487-1529) in zijn boek Il libro del Cortegiano ('Het boek van de hoveling'). Een hoveling moest volgens Castiglione sprezzatura aan de dag leggen: doen alsof niets van wat hij doet of zegt echt moeite kost. Er moest dus een zekere achteloosheid van de hoveling uitgaan zonder dat het gekunsteld overkwam. 

Deel 2 - BALLET - doelen:  

Wat je in ieder geval moet weten, kennen en kunnen:

• Hoe ballet is ontstaan en verspreid
• De kenmerken van klassiek ballet
• Wat 'en dehors' betekent
• Verschil tussen voorstelling en vormgeving


• In je eigen woorden kunnen uitleggen hoe Lodewijk XIV de kunst (o.a. de dans) gebruikt om     zijn politieke macht te manifesteren.

Op veertienjarige leeftijd, in februari 1653, maakte Lodewijk zijn debuut als danser. In de voorstelling Ballet de la Nuit, gecomponeerd door Jean-Baptiste Lully, danste hij mee. In het laatste deel van het twaalf uur durende ballet, kwam de jonge koning op als zon. Zijn opkomst was door een luik, waardoor het leek alsof de zon opkwam. Om hem heen dansten de andere dansers, die de planeten moesten voorstellen. Later in zijn leven gebruikte de koning de zon als metafoor voor zichzelf. Vandaar de bijnaam “De Zonnekoning”. Voordat Lodewijk optrad, had het Franse volk geen vertrouwen in de regering. De mensen haatten Mazarin, die op dat moment president was. Na het dansen van Lodewijk, kregen mensen vertrouwen in de nieuwe koning. Het optreden van Lodewijk als zon staat dan ook als symbool voor de nieuwe hoop van het volk.

Opdracht

• Lees pag.. over de Zonnekoning.
• Bekijk  het volgende fragment: 
• Controleer of je het 'en dehors' ziet

• Noteer hoe je in de symboliek van de dans terug kan zien dat hier een politiek thema/doel speelt

Waarover gaat de voorstelling?

Vormgeving: wat kan je zeggen over ruimte, tijd of krachtgebruik?

Het paleis van Versailles

Op de volgende pagina kun je het paleis bekijken

Checkvragen

1. Welke functie had Louis XIV voor ballet?

2. Hoe werd ballet verspreid?

3. Wat betekent 'en dehors'? 

4. Wat zijn de vormgevingsaspecten van dans?

Mecenas, stimulator, oprichter academie, professionalisering, dans als politiek instrument

Via de balletmeesters 'reisde' de kennis over ballet de hoven rond, geholpen door balletnotatie systemen en de boekdrukkunst.

Het naar buiten draaien van de benen, om het gedetaileerde voetenwerk goed te kunnen tonen

Ruimte, tijd, kracht + theatervormgevingsaspecten (locatie, muziek, decor, attributen, kostuum, grime)

Deel 3 - hofBALLET - doelen:  

Wat je in ieder geval moet weten, kennen en kunnen:

• Kenmerken herkennen van hofdans en hofballet en de verschillen tussen beide dansvormen  kunnen benoemen

Hofdans

Hofballet

Checkvragen

1. Wat betekent 'intermedi'?

2. Wat is het verschil tussen hofdans en hofballet?

Kort muzikaal/theater intermezzo tussen de akten van een theaterstuk, voorloper van de opera.

Hofdansen - hovelingen, in het kader van hun opleiding/streven de ideale hoveling te worden. Ze hadden ook een sociale functie. 

Hofballetten waren multidisciplinaire spektakels. Voor de meest virtuoze gedeelten werden beroepsdansers ingezet. Voorloper klassiek ballet.