Thema 5 Erfelijkheid en evolutie B6 DNA-technieken

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 5 

Erfelijkheid en evolutie

B6

DNA-technieken

Wat gaan we doen?

• Intro
• Herhalen B5
• Leerdoelen B6 (1 min)

• Uitleg B6: - Genetische modificatie, crispr-cas en discussie

                                      - Genomics, DNA-tests, eDNA en synthetische biologie

• Zelfstandig aan de slag met de opdrachten (15 min)
• Afsluiter B6 (5 min)

            

Wat is een fossiel?

1. De afdruk van de poot
2. Het skelet
3. Beide
4. Geen van beide

Wanneer spreek je van verwantschap?

1. Als dieren in hetzelfde leefgebied wonen.
2. Als er overeenkomst is in het DNA
3. Als er overeenkomst is in het dieet (wat dieren eten)
4. Als er geen enkele overeenkomst is tussen dieren.

Welke soorten hebben de meeste verwantschap?

1. Het paard en de hond
2. De hond en de kat
3. Weet niet
4. De kat en het paard

Wat is niet juist over rudimentaire organen?

1. ze duiden op een gemeenschappelijke voorouder
2. ze hebben geen functie meer
3. ze komen niet of nauwelijks tot ontwikkeling
4. ze ontstaan door mutaties

Wat is geen rudimentair orgaan?

1. Het heupbeen bij een walvis
2. De blinde darm bij de mens
3. Het staartbotje bij een kat
4. Het staartbeen bij de mens

Niet alle organismen fossiliseren even snel. Van welk van de onderstaande dieren zijn waarschijnlij de minste fossielen ontstaan?

1. Slang
2. Vis
3. Octopus
4. Kreeft

Wat is GEEN rudiment bij mensen?

1. Kippenvel
2. Verstandskiezen
3. Navel
4. Blinde darm

Door evolutie

1. Past een populatie zich op lange termijn aan op het milieu
2. Kan een individu zich direct aanpassen aan het milieu
3. Ontstaan er fossielen

Wat heb je niet nodig voor evolutie?

1. verandering van het milieu
2. natuurlijke selectie
3. al deze antwoorden heb zijn nodig voor evolutie
4. genetische variatie

In welk tijdperk leefde de laatste gemeenschappelijke
voorouder van slangen en hagedissen?

Welke groep vormt de nauwst nog levende
verwanten van de vogels?

Deze stamboom is deels gemaakt met behulp van
DNA-sequenties van de verschillende gewervelde
groepen.
Hoe kunnen DNA-sequenties worden gebruikt
om een stamboom te maken? Leg je antwoord uit.

Leerdoelen B6

5.6.1 Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven

Mensen gebruiken organismen om producten te vervaardigen. Dankzij allerlei nieuwe DNA-technieken is de biotechnologie sterk in ontwikkeling.

Waar kies je voor?

Deze LessonUp

De video van Biologie van Josst

Voorbeelden van genetische modificatie

Waar of niet?
Rcombinant-DNA-techniek is een voorbeeld van biotechnologie.

1. Waar
2. Niet waar

• Crispr-cas kan gerichte wijzigingen in het DNA van een organisme aanbrengen.

• Gene-editing (gen-aanpassing): je kunt de techniek vergelijken met het aanpassen (‘editing’) van tekst. Door enkele letters te veranderen of een woord weg te laten, ontstaat een woord of zin met een nieuwe betekenis. 

Voorbeelden

Argumenten 

voor en tegen

• De meeste toepassingsmogelijkheden van genetische modificatie liggen in de voedselproductie. 
• Er zijn voor- en tegenstanders van genetische modificatie.

Genetische modificatie vind ik

😒🙁😐🙂😃

Genomics

• Onderzoek is de studie van het gehele DNA van een organisme met alle genen die daarop liggen.
• Ziekten kunnen veel gemakkelijker worden opgespoord. Een arts hoeft een patiënt niet te testen op ziekte 1, ziekte 2, ziekte 3, enz. om erachter te komen wat er aan de hand is, maar kan het DNA vergelijken met dat van gezonde personen.

• Bij kankeronderzoek: genen gezond weefsel vergelijken met tumorweefsel.

Gebruik van DNA

• Misdaadbestrijding
• Familie onderzoek (verwantschap)
• Medisch onderzoek (erfelijke ziekten)
• Fraudeonderzoek
• Data-opslag
• eDNA

eDNA 

(environmental DNA)

• Restanten DNA van overblijfselen, zoals poep, dode huidcellen etc dat in de omgeving komt.

• Organismen onderzoeken die in een gebied leven zonder ze te vangen.

Zelfstandig aan de slag

• Maak opdracht 1 t/m 7

• Kijk de opdrachten na met het antwoordboek of digitaal
• Oefen de Flitskaarten en check de leerdoelen met de Test Jezelf

Klaar? 

• Lees de Samenhang en maak opdracht 9 als je eerder klaar bent...

Lever hier je samenvatting in...

Lesafsluiter B6

5.6.1 Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven

Bekijk eventueel nog de video's op je ELO!

Welke DNA-technieken worden toegepast in de volgende situaties?

bacteriën geschikt maken om insuline te produceren

DNA van landbouwgewassen aanpassen als bescherming tegen ziekten

onderzoeken welke invloed medicijnen hebben op het DNA

ouderschapstest

DNA-test

Genetische modificatie

genomics

crispr-cas