Literatuurgeschiedenis: 1500-1800

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Huiswerk

Pak je huiswerk erbij en leg het op tafel

Literatuurgeschiedenis: 1500-1800

Pak er iets bij om aantekeningen op te maken (schrift/laptop). Alles wat ik vertel kan (net zoals de informatie in de lessen over de Middeleeuwen) in de toets terugkomen. :-)

Einde middeleeuwen

• 1453: einde Byzantijnse rijk (Ottomanen veroveren Constantinopel) (politiek einde)
• 1492
• 1517: Luther brak met de RK-kerk (religieus einde)

1500-1800: Nieuwe tijd

• Middeleeuwen: vooral geconcentreerd op God, geloof en leven na de dood
• Door ontdekkingen ging men anders naar de wereld kijken
• Bijvoorbeeld: Copernicus -> aarde is rond en draait om de zon
• Columbus
• Door steeds meer boeken --> meer inzichten 

Mensbeeld

• Middeleeuwen: mens anoniem deel van de samenleving
• Daarna: mens kon zich ontwikkelen en bleek uniek
• Homo universalis ( erudiet persoon die zich ontwikkelde)
• 18e eeuw: grote vooruitgang op wetenschappelijk, medisch en natuurkundig gebied 
• Door verzamelen en doorgeven van die kennis --> verlichting

Geloofsstrijd

• 1566: Beeldenstorm (gevolg van de Reformatie --> Maarten Luther brak met de katholieke kerk)
• Mensen begonnen zich te ergeren aan de kerk (rijkdom bij monikken/pausen, handel in aflaten
• Luther zei: alleen door goed leven in de hemel --> verbannen uit de kerk
• Karel V -> RK-keizer --> verklaarde Luther vogelvrij 

Willem van Oranje

• Geboren in 1533 in een gebied dat nu bij Duitsland hoort
• Luthers (dus protestant)
• Erfde jong enkele gebieden in de Nederlanden (toen deel van het rijk van Karel V), vandaar ook zijn naam 
• Karel V wilde geen protestant als leider --> heropvoeding van Willem van Oranje
• Willem werd plaatsvervanger van Karel in Nederlanden 

80-jarige oorlog

• Opvolger van Karel V was Filips II
• Meningsverschillen leidden tot "de Opstand" (1568 - 1648)
• Filips vervolgde protestanten medogenloos 

Gouden eeuw

• 16e & 17e eeuwen van verre reizen en ontdekkingen
• Vasco da Gama (Azië)
• VOC -> handel in Azië (kruiden, suiker, koffie, tabak)
• Rijkdom daardoor voor veel mensen  

Encyclopedie

• Voorloper van Wikipedia -> 18e eeuw
• Zo veel mogelijk kennis bij elkaar
• Aandacht voor ambachten, simpele dingen
• Eerste encyclopedie in Nederland: 1768 tot 1793 (7 delen) 

Planetarium Franeker

• Eise Eisinga bouwde in 1781 een planetarium
• Want: er werd voorspeld dat planeten zouden botsen
• Hij liet zien dat dat niet klopte
• Typisch product van de Verlichting (meer begrijpen van de wereld om je heen en dat ook doorgeven aan anderen) 

Renaissance en verlichting

• wedergeboorte uit donkere Middeleeuwen
• Nieuwe aandacht voor kunst uit oude Griekenland & Rome
• Literatuur bevatte vooral wijze lessen 

Toneel

• Toneel voor de gewone mens: in open lucht
• Komedie populair
• Schouwburgen kwamen er ook (rijken konden zitten)

Liederen

• Naast toneelwerk ook liedjes en gedichten
• Over geloof, liefde, het gewone leven
• Geuzenliederen (heldendaden of bijv. strijdliederen) 

Reisverhalen

• Journaal van Bontekoe (verhaal over reis in opdracht van VOC)
• Mensen waren nieuwsgierig over verre reizen
• Ook imaginaire reisverhalen (maatschappijkritiek: reis naar een verzonnen land) 

Kinderboeken en sonnetten

• Steeds meer boekjes voor kinderen 
• "Met leren kun je niet vroeg genoeg beginnen" 
• Sonnetten: gedicht van 14 regels en 4 strofen (alinea's)
• Onderwerp: meestal de vrouw waarop iemand verliefd was
• Italiaanse 'uitvinding' via Frankrijk hier beland (uit de 14e eeuw)

Huiswerk

Maken: de opdracht over het Wilhelmus