7. Het spierstelsel

• Biologie
• Hoger onderwijs

7. Spierstelsel: DEEL 1 

0

Link naar video: kijken tot 2' 30 (net voor voetballer)

https://www.youtube.com/watch?v=VsY1696jUtk

Hoeveel spieren telt ons menselijk lichaam?

1. 200
2. 600
3. 1000
4. 1500

Door hoeveel zenuwen worden onze beenspieren aangestuurd?

1. 50
2. 250
3. 500
4. 750

Hoeveel zenuwen lopen er naar onze handen?

1. 500
2. 1000
3. 2000
4. 4000

Menu van de dag

1. Wat bedoelen we met de term 'spierstelsel'?

2. Wat zijn de functies van een skeletspier?

3. Wat is een pees en wat zijn de eigenschappen?

4. Wat is de bouw van een spier?

5. Wat is de werking van een spier? 

VRAAG 1

Wat bedoelen we met de term spierstelsel?

Spieren

3 soorten spieren

1. Willekeurige spieren 

= skeletspieren = dwarsgestreepte spieren

- Voor beweging

- Heel sterk

- Snel moe

3 soorten spieren

2. Onwillekeurige spieren (gladde spieren)

- Voor organen

- Niet super sterk

- Niet snel moe

3 soorten spieren

3. Hartspier

- Niet moe 

- Sterk

- Tussenvorm

Focus in deze les

1. Skeletspieren = dwargestreepte spieren ! 

Menu van de dag

1. Wat bedoelen we met de term 'spierstelsel'?

2. Wat zijn de functies van een skeletspier?

3. Wat is een pees en wat zijn de eigenschappen?

4. Wat is de bouw van een spier?

5. Wat is de werking van een spier? 

VRAAG 2

Wat zijn de functies van de skeletspieren?

Wat zijn de functies van spieren?

4 belangrijke functies

- Mobiliteit: grove/fijne motoriek

- Stabiliteit van gewrichten

- Bescherming van organen

- Lichaamstemperatuur op peil houden

Menu van de dag

1. Wat bedoelen we met de term 'spierstelsel'?

2. Wat zijn de functies van een skeletspier?

3. Wat is een pees en wat zijn de eigenschappen?

4. Wat is de bouw van een spier?

5. Wat is de werking van een spier? 

VRAAG 3

Wat is een pees en geef de eigenschappen?

Welke pezen van het lichaam kennen jullie?

3.1 Wat is een pees? 

- Verbinding tussen spier en bot

- Latijnse naam = TENDO

Wat is de langste pees in ons lichaam?

1. Patellapees
2. Bicepspees
3. Tricepspees
4. Achillespees

Achillespees = gemiddeld 15 cm lang!

3.2 Eigenschappen van pezen

- Heel sterke, stijve structuur

- Weinig beweeglijkheid

- Bestaat uit stevig, niet elastisch bindweefsel 
 

Bindweefsel

Elastisch:

- Elastische cellen 

- Veel beweging

- Spieren

NIET elastisch:

-  Collageencellen

- Weinig beweging

- Stug

- Pezen

WAAR / NIET WAAR: Een pees bestaat uit collageencellen.

1. WAAR
2. NIET WAAR

Menu van de dag

1. Wat bedoelen we met de term 'spierstelsel'?

2. Wat zijn de functies van een skeletspier?

3. Wat is een pees en wat zijn de eigenschappen?

4. Wat is de bouw van een spier?

5. Wat is de werking van een spier? 

VRAAG 4

Wat is de bouw van een spier?

4.1 Origo en insertie

Origo = oorsprong:

- aanhechtingspunt van skeletspier. 

- proximaal (dicht naar het centrum van het lichaam toe) 

Insertie = aanhechting:

- aanhechtingspunt van skeletspier dat bij contractie beweegt

-  distaal (verder weg gelegen van lichaamscentrum) 

4.1 Origo en insertie

         Origo (dichtst)

         Insertie (verst)

4.2 Onderdelen van een spier

4.2 Onderdelen van een spier

Myofilamenten

Spierbundel

Spiervezel

Myofibril

Wat is de juiste volgorde, vertrekkende van buiten naar binnen in de spier?

1. Spierbundel -> myofibril -> spiervezel --> myofilament
2. Spierbundel -> myofilament -> spiervezel -> myofibril
3. Spierbundel -> spiervezel -> myofilament -> myofibril
4. Spierbundel -> spiervezel -> myofibril -> myofilament

Menu van de dag

1. Wat bedoelen we met de term 'spierstelsel'?

2. Wat zijn de functies van een skeletspier?

3. Wat is een pees en wat zijn de eigenschappen?

4. Wat is de bouw van een spier?

5. Wat is de werking van een spier? 

VRAAG 5

Wat is de werking van een spier?

Wat is er nodig voor de goede werking van een spier?

5.1 Werking actine-myosine

Stap 1 : impuls van motorische zenuw

Stap 2: activatie spiervezel

Stap 3: in elkaar schuiven van actine en myosine filamenten

Stap 4: spier wordt korter en spant op 

5.1 Werking actine-myosine

5.1 Werking actine-myosine

Stap 1 : impuls van motorische zenuw

Stap 2: activatie spiervezel

Stap 3: in elkaar schuiven van actine en myosine filamenten

Stap 4: spier wordt korter en spant op 

5.1 Werking actine en myosine

Flashback: 3 soorten spieren

1. Willekeurige spieren 

= skeletspieren = DWARSGESTREEPTE SPIEREN !!

- Voor beweging

- Heel sterk

- Snel moe

5.1 Werking actine en myosine

= Streepjespatroon van lichte en donkere banden

--> 1 stuk donker – licht is een sarcomeer 

(1 stuk actine met myosine)

5.1 Werking actine en myosine

5.1 Werking actine en myosine

3 banden:

H- band: enkel myosine

I- band: enkel actine

A-band: actine+myosine

2 lijnen:

M - lijn: midden van myosine

Z- lijn: helft van I-band

5.1 Werking actine en myosine

SARCOMEER

= contractiele eenheid

Lengte: Z lijn tot Z lijn

5.1 Werking actine en myosine

1) Ontspannen: weinig overlap actine en myosine

2) Aanspannen: Actine schuift over myosine (A- band)

De spier wordt korter vraagt veel energie = actief proces

3) Ontspannen: Actine en myosine schuift uit elkaar.

De spier wordt langer = passief proces

WAAR/NIET WAAR: in de A band zit enkel actine

1. WAAR
2. NIET WAAR

5.1 Werking actine en myosine

3 banden:

H- band: enkel myosine

I- band: enkel actine

A-band: actine+myosine

2 lijnen:

M - lijn: midden van myosine

Z- lijn: helft van I-band

WAAR/NIET WAAR: bij het aanspannen van een spier schuift de actine over de myosine.

1. WAAR
2. NIET WAAR

5.1 Werking actine en myosine

1) Ontspannen: weinig overlap actine en myosine

2) Aanspannen: Actine schuift over myosine (A- band)

De spier wordt korter vraagt veel energie = actief proces

3) Ontspannen: Actine en myosine schuift uit elkaar.

De spier wordt langer = passief proces

5.2 Latentietijd en refractaire periode

Latentietijd = tijd tussen prikkeling spiervezel en reactie van spier

Refractaire periode =  interval waarbinnen het onmogelijk is om een zenuw- of spiercel opnieuw te stimuleren, hoe sterk de prikkel ook is.

5.2 Latentietijd en refractaire periode

                          

                             1. Zenuwvezel geeft signaal

2. Latentietijd

                    3.  Samentrekken spier

                  4. Refractaire periode

                                       5. Opnieuw samentrekken spier

5.3 Spier heeft energie nodig om te werken

1. Verbranding glucose of vet

2. Energie komt vrij

3. Spiercontractie + verhoging ademhaling + verhoging CO2

5.4 Gespecialiseerde spiervezels 

Type I (Slow Twitch): 

- Hoog myoglobine gehalte

- Hoge aerobe capaciteit (=zuurstofarme verbranding)

- Rode kleur

- Bevatten veel mitochondriën

Type II (Fast Twitch):

- Hoge anaerobe capaciteit

- Witte kleur

5.4 Gespecialiseerde spiervezels 

Sprint: veel type 2 vezels

Uithouding: veel type 1 vezels

5.5 Spiertonus

=  natuurlijke spierspanning van de spier in rusttoestand

Gevolg= lichaamshouding handhaven 

Bijv. het hoofd rechtop laten staan.

5.6 Spierkracht

Kracht afhankelijk van aantal gestimuleerde spiervezels.

Aantal spiervezels afhankelijk van activiteit zenuwstelsel

Hyperplasie =vergroten van aantal spiervezels

Hypertrofie = vergroting spiervolume

Vergroting uithoudingsvermogen spier = door aanleg nieuwe bloedvaten

5.6 Spierkracht

5.7 Antagonisten en synergisten

Antagonisten= spieren die tegengestelde bewegingen mogelijk maken = (biceps buigen elleboog en triceps strekken elleboog)

Synergisten = Spieren die zelfde beweging teweegbrengen = (grote bilspier samen met hamstrings voor gebruik heupgewricht) 

5.7 Antagonisten en synergisten

7. Spierstelsel: DEEL 2 

HERHALINGS-QUIZ VORIGE LES 

VRAAG 1. Een marathonloper heeft veel ........ vezels?

1. Type 1
2. Type 2

5.4 Gespecialiseerde spiervezels 

Type I (Slow Twitch):

- Hoog myoglobine gehalte 

- Hoge aerobe capaciteit 

- Rode kleur

- Bevatten veel mitochondriën 

Type II (Fast Twitch):

- Hoge anaerobe capaciteit

- Witte kleur

VRAAG 2: Is deze spier opgespannen of ontspannen + waarom?

VRAAG 2: Is deze spier opgespannen of ontspannen + waarom?

o De spier is langer.

o Weinig overlap tussen 

actine en myosine.

o Dit vraagt weinig energie .

o Dit is een passief proces.

VRAAG 3: Hoe noemen we het vergroten van aantal spiervezels door training?

1. Hypertrofie
2. Hyperplasie

VRAAG 3: Spierkracht

0. Enkele handige synoniemen

zie invulblad

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm

6. Spieren van het been 

Soorten spierbewegingen?

1. Indeling van de skeletspieren

Flexoren (buigspieren)

Extensoren (strekspieren)

ADDuctoren (naar lichaam toe bewegende spieren)

ABDuctoren (van lichaam weg bewegende spieren)

Endorotatoren (naar binnen draaiende spieren)

Exorotatoren (naar buiten draaiende spieren)

Per spier te kennen:

- Spier kunnen aanduiden op foto

- Nederlandse naam van de spier

- Latijnse naam van de spier

- Bewegingen die de spier veroorzaakt 

TIP !! : gratis online 3D anatomie = https://www.zygotebody.com/#

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals:

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been

Spieren van het hoofd, nek of hals?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals:

- M. temporalis

- M. sternocleidomastoideus

- M. trapezius

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been

2.1 musculus temporalis

2.1 musculus temporalis

Nederlandse naam: slaapspier

Latijnse naam: musculus temporalis

Bewegingen: 

= beweging bovenkaak t.o.v onderkaak.

( kauwspier)

2.2 musculus sternocleidomastoideus (SCM) 

2.2 musculus sternocleidomastoideus

Nederlandse naam: borstbeen-sleutelbeen-tepelspier

Latijnse naam: musculus sternocleidomastoideus (SCM) 

Bewegingen:

* 1 spier = buigen en draaien van het hoofd

* beide spieren = buigen van het hoofd + optillen sleutelbeen en borstbeen  (=ademhaling!)

2.3 musculus trapezius

2.3 musculus trapezius

Nederlandse naam: monnikskapspier 

Latijnse naam: M. trapezius

Bewegingen:

- Adductie schouderblad

- Opwaarts draaien van het schouderblad

- Schouderblad heffen of naar beneden trekken

- Stabilisatie van de schouder

Wat is de Latijnse benaming voor de slaapspier?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas:

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

Welke spieren van de rug en de borstkas kennen jullie?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas:

- M. pectoralis major

- M. intercostales

-M. latissimus dorsi

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

3.1 Musculus pectoralis major

3.1 Musculus pectoralis major

Nederlandse naam: grote borstspier

Latijnse naam: M. pectoralis major

Bewegingen:

- Adductie, endorotatie en flexie  humerus

- Oplichten v.d. thorax = hulpademhalingspier

3.1 Musculus pectoralis major

- Belangrijk bij klimmen, duwen en werpen

3.2 Musculi intercostales

3.2 Musculi intercostales

Nederlandse naam: binnenste en buitenste tussenribspieren

Latijnse naam: musculi intercostales interni en externi

Bewegingen: 

- Interni: uitademen

- Externi: inademen = ribben omhoog heffen

3.3 Musculus latissimus dorsi

3.3 Musculus latissimus dorsi

Nederlandse naam: brede rugspier

Latijnse naam: musculus latissimus dorsi

Bewegingen: 

- Adductie, endorotatie en extensie humerus

- Extensie lumbale wervelkolom

Welke spier zorgt NIET voor adductie van de humerus?

1. M. pectoralis major
2. M. latissimus dorsi
3. M. intercostales

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek:

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

Welke buikspieren kennen jullie?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek:

- M. rectus abdominis

- M. obliquus abdominis

- M. transversus abdominis

- Middenrif

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

4.1 M. rectus abdominis

4.1 M. rectus abdominis (tot 1')

4.1 M. rectus abdominis

Linea alba = pees in de rechte buikspier!

4.1 M. rectus abdominis

Nederlandse naam: rechte buikspier

Latijnse naam: musculus rectus abdominis

Bewegingen:

- Flexie van de romp

- Bescherming buikorganen

- Verhoging van de intra-abdominale druk (buikdruk): ademhaling, hoesten, niezen ,persen 

- Stabiliseren van het bekken

4.2 M. obliquus abdominis

Externus                                                     Internus

4.2 M. obliquus abdominis

Nederlandse naam: binnenste en buitenste schuine buikspieren

Latijnse naam: musculus obliquus internus en externus

Bewegingen: 

Zelfde als musculus rectus abdominis

4.3 M. transversus abdominis

4.3 M. transversus abdominis

Nederlandse naam: dwarse buikspier

Latijnse naam: musculus transversus abdominis

Bewegingen: zelfde als m. rectus abdominis en m. obliquus abdominis

4.4 Diafragma

- Scheidt buikholte van borstholte

- Peesblad met dunne platte spierplaat

- Koepelvormig

- Openingen slokdarm en grote vaten

4.4 Diafragma

Nederlandse naam: middenrif

Latijnse naam: diafragma

Bewegingen:

- Verhogen intra-abdominale buikdruk: 

* ademhaling

* hoesten-niezen-persen

(plassen-ontlasting-bevalling)

Wat zijn de functies van de buikspieren?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

Welke armspieren kennen jullie?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

- M. biceps brachii

- M. triceps brachii

- M. deltoideus

6. Spieren van het been 

5.1 m. biceps brachii

= biceps

5.1 m. biceps brachii

Nederlandse naam: tweehoofdige armspier

Latijnse naam: musculus biceps brachii 

Bewegingen: flexie en supinatie van de elleboog

5.2 m. triceps brachii

= triceps

5.2 m. triceps brachii

Nederlandse naam: driehoofdige armspier

Latijnse naam: musculus triceps brachii 

Bewegingen: 

- Extensie van de elleboog

- Adductie en extensie van de

 bovenarm (schoudergewricht)

Biceps & triceps = antagonisten

5.2 m. deltoideus

5.2 m. deltoideus

Nederlandse naam: deltavormige spier

Latijnse naam: musculus deltoideus

Bewegingen:

- Krachtige ABductie humerus

- Voorste vezels: flexie en endorotatie humerus

- Achterste vezels: extensie en exorotatie humerus

De biceps en triceps zijn .........

1. Synergisten
2. Antagonisten

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been 

Welke beenspieren kennen jullie?

Menu van de dag

1. Indeling van de skeletspieren

2. Spieren van het hoofd, de nek en de hals

3. Spieren van de rug en de borstkas

4. Spieren van de buikstreek

5. Spieren van de arm 

6. Spieren van het been :

- M. quadriceps femoris

- M. sartorius

- M. gluteus maximus

- M. biceps femoris

6.1 M. quadriceps femoris

6.1 M. quadriceps femoris

Nederlandse naam: vierhoofdige dijspier

Latijnse naam: musculus quadriceps femoris

Bewegingen: 

- Flexie van de heup

- Extensie van de knie

6.2 M. sartorius 

6.2 M. sartorius

Nederlandse naam: kleermakersspier

Latijnse naam: musculus sartorius

Bewegingen: 

- Flexie en exorotatie van de heup

- Flexie van de knie

6.3 M. gluteus maximus

6.3 M. gluteus maximus

Nederlandse naam: grote bilspier

Latijnse naam: musculus gluteus maximus

Bewegingen: 

- Extensie en exorotatie van de heup 

6.4 M. biceps femoris

- 1 van de 3 hamstringspieren

6.4 M. biceps femoris

Nederlandse naam: tweehoofdige dijspier

Latijnse naam: musculus biceps femoris

Bewegingen: 

-  Extensie van de heup

- Flexie van de knie 

Bij het inademen zal het middenrif ......

1. Ontspannen
2. Opspannen

M. Biceps Brachi

M. Deltoideus

M. Triceps Brachii

M. Trapezius

M. Rectus Abdominis

Welke spier wordt hier aangeduid met de zwarte pijl?

1. M. deltoideus
2. M. trapezius
3. M. sternocleidomastoideus
4. M. temporalis

Welke spier zorgt voor een flexie van de heup en extensie van de knie?

1. M. biceps femoris
2. M. sartorius
3. M. quadriceps femoris
4. M. gluteus maximus

M. quadriceps femoris

Nederlandse naam: vierhoofdige dijspier

Latijnse naam: musculus quadriceps femoris

Bewegingen: 

- Flexie van de heup

- Extensie van de knie

Welke spier is heel belangrijk bij klimmen, duwen en werpen?

 Musculus pectoralis major

- Belangrijk bij klimmen, duwen en werpen