Woordenschat centraal examen lezen kijken luisteren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Woordenschat centraal examen

Lezen, kijken, luisteren

Leerdoel

Je kent alle belangrijke woorden die je moet kennen voor het examen. 

Deze les

1. Inhoud begrijpen

2. Verbanden en structuren herkennen

3. Oordelen, beargumenteren en standpunt innemen

4. Kritisch beoordelen

1. Inhoud begrijpen

aanleiding

De directe reden waarom iemand over juist nu over een onderwerp schrijft of spreekt, dit is altijd een actuele gebeurtenis.

• In de inleiding noemt de schrijver de aanleiding voor het schrijven van de tekst.

→ In de inleiding noemt de schrijver een actuele gebeurtenis die verklaart waarom hij juist nu over het onderwerp schrijft, bijvoorbeeld: de opening van een nieuwe vestiging van Intertoys. Let op: dit is altijd een concrete specifieke gebeurtenis, niet een proces dat al langer aan de gang is. 

Wat is de directe aanleiding voor het maken van deze reportage?

- de internationale trend dat binnensteden als Venetië, Barcelona, Berlijn en Amsterdam steeds meer toeristen trekken

- de uitslag van een enquête onder binnenstadbewoners van Amsterdam

- de extreem grote massa toeristen die de binnenstad van Amsterdam overspoelt

https://apps.noordhoff.nl/se/content/theme/c6fc48fd-6bab-43a4-b217-6476ecd9aa62/contentUnit/eb152ad2-5879-435f-8410-dfbe288dc9c8

Wat is de directe aanleiding voor het maken van deze reportage?

1. de internationale trend dat binnensteden als Venetië, Barcelona, Berlijn en Amsterdam steeds meer toeristen trekken
2. de uitslag van een enquête onder binnenstadbewoners van Amsterdam
3. de extreem grote massa toeristen die de binnenstad van Amsterdam overspoelt

verklaring

Uitleg, bijvoorbeeld van hoe iets in elkaar zit of hoe iets komt.

• Alinea 6 geeft een verklaring voor de bewering in alinea 5.

→ In alinea 6 staat een uitleg bij wat er in alinea 5 wordt gezegd.

illustreren

Toelichten, duidelijker maken.

• Hij vertelt een anekdote om te illustreren wat zij heeft verteld.

→ Hij vertelt een kort verhaaltje om duidelijker te maken wat zij heeft verteld.

typeren / karakteriseren

Beschrijven, de kenmerken van iets of iemand noemen waaraan je het, haar of hem herkent.

• Hoe kan de reactie van huisarts Bas Houweling hierop het best worden getypeerd/gekarakteriseerd?

→ Hoe kun je de reactie van huisarts Bas Houweling het best beschrijven?

2. Verbanden en structuren herkennen

kern

Het belangrijkste.

• Wat is de kern van Kees Klomps verhaal?

→ Wat is het belangrijkste wat Kees Klomp wil zeggen?

(kern kan ook middenstuk betekenen)

relatie

Verband, wat zaken of mensen met elkaar te maken hebben.

• Welke relatie is er tussen de uitspraken van Richard van Altena en van Dick van Soolingen over China?

→ Wat hebben de uitspraken van Richard van Altena en van Dick van Soolingen over China met elkaar te maken?

conclusie

Een belangrijke uitspraak die volgt uit wat eerder is gezegd / geschreven.

• In de laatste alinea presenteert de schrijver de conclusie van zijn betoog.

→ In de laatste alinea doet de schrijver een belangrijke uitspraak die volgt uit zijn betoog.

3. Oordelen, beargumenteren en standpunt innemen

mening / standpunt

Wat iemand ergens van vindt.

• De mening van de auteur komt nauwelijks naar voren in de tekst.

→ De schrijfster laat in de tekst bijna niet merken wat zij er zelf van vindt.

visie

De manier waarop je ergens naar kijkt en erover oordeelt.

• Hij geeft alleen zijn eigen visie op de zaak.

→ Hij vertelt alleen hoe hij er zelf naar kijkt en wat hij ervan vindt.

argument

Uitleg bij een mening, waarom iemand iets vindt.

• Welk argument geeft de auteur bij zijn mening?

→ Welke uitleg geeft de schrijver waarom hij dat vindt?

baseren op

Uitgaan van (bepaalde informatie).

• Hij baseert deze uitspraak op economische inzichten en zijn eigen ervaringen uit de praktijk.

→ Om tot deze uitspraak te komen gebruikt hij economische inzichten en zijn eigen ervaringen uit de praktijk.

onderbouwen / ondersteunen

Met argumenten uitleggen dat iets klopt.

• De schrijver gebruikt die uitspraak om zijn eigen standpunt te onderbouwen.

→ De schrijver gebruikt die uitspraak als argument om uit te leggen dat zijn eigen mening klopt.

aanvaardbaar

Geloofwaardig, zo dat je het goed genoeg vindt; onderbouwd met feitelijke bewijzen.

• Hoe maakt hij zijn uitspraak aanvaardbaar?

→ Hoe zorgt hij ervoor dat zijn uitspraak geloofwaardig is of als feitelijk juist wordt gezien?

4. Kritisch beoordelen 

bewering

Een uitspraak waarin iemand aangeeft hoe het nou echt zit.

• Welke bewering is volgens de tekst waar?

→ Welke uitspraak over hoe het nou echt zit, is waar volgens de tekst?

bevestigen

Zeggen dat iets waar of juist is; zeggen dat iets klopt.

• Gebruikt hij het voorbeeld om het verhaal dat Jacco vertelt, te bevestigen of te ontkennen?

→ Gebruikt hij het voorbeeld om duidelijk te maken dat het verhaal van Jacco klopt of juist niet?

nuanceren

Een onderwerp op verschillende manieren bekijken; verduidelijken door meer details te geven waardoor een vollediger beeld ontstaat.

• Met zijn reactie nuanceert hij deze uitspraak.

→ Met zijn reactie laat hij zien dat je op meerdere manieren naar de uitspraak kunt kijken.

tegenwerping

Argument ertegen, bezwaar.

• Welke tegenwerping geeft Peter de Bie bij het verhaal van Henny van der Pluijm?

→ Welk bezwaar noemt Peter de Bie bij het verhaal van Henny van der Pluijm?

weerleggen / ontkrachten

Met argumenten uitleggen dat iets niet klopt.

• De schrijver weerlegt de mening van de directeur.

→ De schrijver legt met argumenten uit dat de mening van de directeur niet klopt.

commentaar

Opmerkingen waarin iemand uitlegt hoe hij er zelf over denkt.

• De presentatrice geeft de mening van de deskundige weer zonder verder commentaar.

→ De presentatrice geeft de mening van de deskundige weer zonder uit te leggen hoe ze er zelf over denkt.

Ontkrachten

Mening

Karakteriseren

Ondersteunen

Weerleggen

Typeren

Standpunt

Onderbouwen

Mark brengt een andere kant van de zaak naar voren, waardoor het beeld vollediger wordt. Wat doet Mark?

1. karakteriseren
2. nuanceren
3. onderbouwen
4. weerleggen

Mark geeft een argument dat de mening van zijn baas weerspreekt. Mark geeft een ...

1. bewering
2. tegenwerping
3. bevestiging
4. onderbouwing

Het belangrijkste van een tekst heet ook wel...

1. kern
2. conclusie
3. standpunt
4. bewering

Huiswerk

Fase 2

Taak 1 Lezen

Opdracht 2 t/m 6 (p. 101 t/m 113)

Taak 2 Luisteren

Opdracht 5 (p. 143 + 144)