4.2 Nederland in de Tweede Wereldoorlog REAL

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Denk alvast in stilte na over de START-opdracht

STARTopdracht:

Welke oorlogsverhalen komen er in jouw familie voor?  

Boek/ schrift en pen op tafel

Ga op je plek zitten

De Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie

Startopdracht

Uitleg § 4.2 A Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Aan de slag

Afsluiting

Vandaag

§4.2

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

A

De bezetting

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.

Begrippen:

Duitse bezetting

capitulatie

regering in ballingschap

B

Collaboratie en verzet

Leerdoel:

Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.

Begrippen:

collaboratie

verzet

persoonsbewijs

C

Nederland bevrijd

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.

Begrippen:

distributiestelsel

Operatie Market Garden

Spoorwegstaking

gelijkschakeling

rechtsstaat

Februaristaking

Hongerwinter

Feiten over De Tweede Wereldoorlog

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.

Begrippen:

Duitse bezetting

capitulatie

regering in ballingschap

§4.2

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De bezetting

gelijkschakeling

rechtsstaat

• 75% van de wereldbevolking was betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Dat komt neer op 1,7 miljard mensen uit 61 verschillende landen
• Het totaal aantal Nederlanders dat is omgekomen ligt tussen de 225.000 en 280.000
• Het dagblad Trouw begon als illegale krant tijdens de Tweede Wereldoorlog
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog vielen wereldwijd zeker 72 miljoen slachtoffers, waarvan meer dan 40 miljoen burgerslachtoffers

• Hoop op neutraliteit  net zoals in WOI
• Mobilisatie soldaten klaar maken voor de oorlog .
• Nederland probeerde nog wapens te kopen maar dit lukte niet omdat we geen afspraken hadden met andere landen vanwege 1ste wereldoorlog. 

Nederland mobiliseert (vanwege spanningen in Europa) 

november 1939

Duitsland valt aan

10 mei 1940 

• Tactiek van Blitzkrieg 
  
• Hitler had aanval al meerdere keren uitgesteld 

Regering wijkt uit naar Londen

13 mei 1940

Ballingschap in Londen: houdt in dat de regering beweert de wettelijke regering te zijn maar deze macht niet kan uitoefenen.

Proclamatie koningin Wilhelmina

Mijn volk,

Nadat ons land met angstvallige nauwgezetheid al deze maanden een stipte neutraliteit had in acht genomen en terwijl het geen ander voornemen had dan deze houding streng en consequent vol te houden, is in de afgelopen nacht door de Duitse weermacht zonder de minste waarschuwing een plotselinge aanval op ons gebied gedaan. Dit niettegenstaande de plechtige toezegging dat de neutraliteit van ons land zou worden ontzien zolang wij haar zelf handhaafden.

Ik richt hierbij een vlammend protest tegen deze voorbeeldenloze schending van de goede trouw en aantasting van wat tussen beschaafde staten behoorlijk is. Ik en mijn regering zullen ook thans onze plicht doen. Doet gij den uwen, overal en in alle omstandigheden, ieder op de plaats waarop hij is gesteld, met de uiterste waakzaamheid en met die innerlijke rust en overgave, waartoe een rein geweten in staat stelt!

Mijn volk,

Nadat ons land met angstvallige nauwgezetheid al deze maanden een stipte neutraliteit had in acht genomen en terwijl het geen ander voornemen had dan deze houding streng en consequent vol te houden, is in de afgelopen nacht door de Duitse weermacht zonder de minste waarschuwing een plotselinge aanval op ons gebied gedaan. Dit niettegenstaande de plechtige toezegging dat de neutraliteit van ons land zou worden ontzien zolang wij haar zelf handhaafden.

Ik richt hierbij een vlammend protest tegen deze voorbeeldenloze schending van de goede trouw en aantasting van wat tussen beschaafde staten behoorlijk is. Ik en mijn regering zullen ook thans onze plicht doen. Doet gij den uwen, overal en in alle omstandigheden, ieder op de plaats waarop hij is gesteld, met de uiterste waakzaamheid en met die innerlijke rust en overgave, waartoe een rein geweten in staat stelt!

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

• Het bombardement duurt maar een kwartier
  
• Heel centrum is verwoest

Nederland capituleert

15 mei 1940

• In de meidagen van 1940 komen 2200 mensen om het leven.
  
• Nederlandse leger wilde niet meer burgerslachtoffers dus legde wapens neer en gaf zich over. --> capituleren

Deel van Duitsland

29 mei 1940

• Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
• De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. (leider van het Duitse bestuur)

De eerste bezettingsmaanden

mei 1940 - februari 1941

• De Duitsers gedragen zich meestal keurig 

• Nederlandse bedrijven kunnen goed verdienen aan de 'Duitse oorlog'...

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Gelijkschakeling: probeerde de Duitsers de gedachte en het gedrag van de bevolking te controleren en aan te passen aan ideeën van de nazi's

Nederland was in WOI neutraal gebleven. Geen ervaring met oorlog. Van nature loyaal aan gezag en loyaal aan de overheid.

Daarnaast had NL een neutraliteitsproclematie uitgeroepen:

Gelijkschakeling in stappen

1. Pers, literatuur en radio

mensen kregen de optie; plicht of geweten, weggaan, protesteren of aanblijven. Censuur; het DU bestuur controleerde pers, literatuur en radio

2. Eerste Joodse maatregelen

Stakingen, zuivering schoolboeken, verbod openbare ruimtes, Joodse kinderen niet langer naar reguliere scholen

3. Nederlandse overheid

Het overheidsbestuur in NL werd volledig gecontroleerd door de bezetters. Organisaties 

Voor sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren) 

moet een Ariërverklaring worden getekend.

Hierin verklaar jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.

Eind november 1940 waren hierdoor al 

2200 mensen ontslagen...

Rechtsstaat

• Nederland is een rechtsstaat
•  Rechters zijn onafhankelijk
• 
  

Rechtsstaat

• Nederland is een rechtsstaat
• Rechters zijn onafhankelijk
• Einde rechtsstaat; burgers zijn niet langer beschermd tegen onrechtmatig optreden van de overheid

Aan de slag!

Tekst

Wat?           4.2 A opdracht 1 t/m 4

Hoe lang? 10 minuten

Vragen?     Kom naar me toe

Klaar?         Maak de oriëntatie van H4

Afsluiten

Tekst

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Denk alvast in stilte na over de START-opdracht

STARTopdracht:

Welke oorlogsverhalen komen er in jouw familie voor?  

Boek/ schrift en pen op tafel

Ga op je plek zitten

De Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie

Startopdracht

Uitleg § 4.2 B+C Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Aan de slag

Afsluiting

Vandaag

§4.2

Nederland in de Tweede Wereldoorlog

A

De bezetting

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe Nederland bezet werd en welke veranderingen Duitsland doorvoerde in het Nederlandse bestuur.

Begrippen:

Duitse bezetting

capitulatie

regering in ballingschap

B

Collaboratie en verzet

Leerdoel:

Je kan voorbeelden geven en voorbeelden herkennen van collaboratie, verzet en aanpassing.

Begrippen:

collaboratie

verzet

persoonsbewijs

C

Nederland bevrijd

Leerdoel:

Je kan beschrijven hoe de laatste oorlogsjaren in Nederland verliepen.

Begrippen:

distributiestelsel

Operatie Market Garden

Spoorwegstaking

gelijkschakeling

rechtsstaat

Februaristaking

Hongerwinter

Hoe gingen de Nederlanders om met de bezetting?

• Ze pasten zich aan en maakte het er beste van: aanpassing
• Kleine groep deed mee met de Duitsers  ''landverraders''--> Collaboratie
• Kleine groep verzette zich tegen de Duitsers: verzet 

Februaristaking

1941

• Aanleiding razzia's in Amsterdam, als reactie op de moord op een NSB-er.
• De enige staking waarbij er collectief werd opgetreden
• Hierna was er steeds meer verzet in Nederland tegen de Duiters maar wel onder de radar
• Gevolg staking: 100 gemeente ambtenaren werden vervangen door Nazi's

Zie video schooltv

2.3 De laatste oorlogsjaren in Nederland

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

• Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje (Nederlandse regering) het spoorweg-personeel op om te gaan staken. 

Hongerwinter november '44 - april '45

De Hongerwinter had een aantal oorzaken:

• Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd.
• Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd...
  
• ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren

• De Hongerwinter had een aantal oorzaken: 
• Zo was er geen aanvoer van kolen meer mogelijk uit Limburg, omdat dit deel van Nederland al was bevrijd. 
  
• Daarnaast zorgde de Spoorwegstaking ervoor dat er niets meer werd vervoerd...
• ...én namen de Duitsers wraak door hoofdroutes naar West-Nederland te blokkeren
  

Slag om Arnhem

september 1944

• Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').
  
• Dat was de aanval om Nederland vrij te krijgen. 

De Bevrijding

5 mei 1945

Spoorwegstaking viel tegelijk met Market Garden

Market Garden --> 1944 sep om Nederland te bevrijdden vanuit het zuiden. 

4 mei herdenken we de doden

5 mei vieren we de dag van de vrijheid. 

Aan de slag!

Tekst

Wat?           4.2 B + C

Hoe lang? tot 5 min einde les

Vragen?     Kom naar me toe

Klaar?         Maak de oriëntatie van H4