Gedichten les 1

• Nederlands
• Basisschool
• Groep 7,8

Gedichten

Doelen van vandaag

• Je leert wat een gedicht is.
• Je kunt een gedicht herkennen door de opbouw en het rijm.
• Je kunt van een gedicht een rijmschema maken.
• Je kunt aan een ander uitleggen hoe een gedicht in elkaar zit en hoe je een rijmschema maakt .

Waar denk je aan bij
het woord "gedicht" ?

Schrijf jij wel eens gedichten?

ja

nee

Lees je wel eens gedichten?

ja

nee

Vroeger

• Toen mensen nog niet konden schrijven, werden verhalen verteld door (rijmende) gedichten en liederen te vertellen. 
• Dat was makkelijker te onthouden en te vertellen.
• Een verhalenverteller heette een minstreel.

Rond 1750

• Gedichten worden ook gebruikt bij opvoeding - omdat het makkelijker te onthouden is.
• Hieronymus van Alphen schreef het eerste boek met kinderversjes.
• De kinderen waren altijd superbraaf en deden alles goed. Zij moesten als voorbeeld dienen.

Rond 1850

• Kinderen zijn niet braaf.
• Sprookjes eindigden meestal slecht.
• Kinderversjes veranderden ook en werden levenslesjes: als je niet luistert, dan.... 
• Piet de Smeerpoets.

Versjes uit 'Piet'

• Kinderen moesten wel iets leren.
• Ging altijd over stoute dingen doen en de straf die je dan kreeg.
• Gruwelijk... 
• 2 voorbeelden.
• Let ook op de afbeeldingen!
  

Tsja,

Dan moet je maar doen wat je gezegd wordt....

Is dit OK?

ja hoor!

nee, echt niet!

NU

• Nog steeds veel kinderboeken met versjes.
• Annie MG Schmidt:  ik ben lekker stout.
• Nijntje boeken.
• Roald Dahl's gruwelijke rijmen.
• Minder erg, geen straf, geen wijze lessen en heel veel humor. 

Wat hoort er volgens jullie bij gedichten?

Is het moeilijk of makkelijk om te dichten?

moeilijk

makkelijk

Begrippen

• Kort een paar begrippen bespreken.
• Daarna aan de slag met rijm.

Gedichten

• Rijm
• Ritme 
• Ook liedjes, rap en poetry slam zijn soort van gedichten...  

Soorten gedichten

• Liedjes
• Sinterklaasgedicht
• Grappige rijmpjes
• Limericks
• Poetry Slam
• Kinderversjes
• "Moeilijke poëzie"

Opbouw 

• Een herhaald stukje heet een REFREIN (denk aan lied).
• De 'alinea's' heten hier STROFES. 
• RIJM KAN OP VERSCHILLENDE MANIEREN

Eindrijm

Woorden aan het einde van de regel hebben dezelfde klank.

Kijk maar naar het gedicht hiernaast:

Rijmschema

Van het eindrijm kun je een rijmschema maken.
• Je geeft elke rijmklank een nieuwe letter. De klank in de eerste regel a, de volgende klank b, etc.

Dikkertje Dap

Regel 1 en 2 rijmen

Regel 3 en 4 rijmen

Superguppie

1. alle guppies die ik had
2. zwemmen nu in onze kat
3. nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
4. hij viste zó 
5. zó met zijn poot

Wat is het schema bij:

Alle guppies die ik had
Zwemmen nu in onze kat
Nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
Hij viste zó
Zó met zijn poot

1. A-B-B-A-C
2. A-B-A-B-C
3. A-B-C-D-E
4. A-A-B-C-B

Dit is het bloedig moordverhaal
Van Pyramus en Thisbe
De een een schone jongeling
Wiens oude heer in vis dee

De andere Miss Babylon
De dochter van de buurman
Bij wie hij op beperkte schaal
Des avonds door de muur kwam

1. A-B-C-B D-E-F-E
2. A-B-A-B D-E-F-E
3. IK SNAP HET NIET
4. A-B-C-B A-B-C-B

A.

Sint liep te denken

Wat moest hij jou schenken

Een boek of een bon

Of een flesje lotion?

B.

Sint liep te denken,

Een boek of een bon

Of een flesje lotion,

Wat moest hij jou schenken?

C.

Sint liep te denken

Een boek of een bon

Wat moest hij jou schenken

Een flesje lotion?

abab

aabb

abba

Beginrijm / Alliteratie

Voorbeeld: "De kat krabt de krullen van de trap".
In die zin beginnen veel woorden met de 'k'
Bij alliteratie gaat het om overeenkomst in klank van medeklinkers aan het begin van woorden.

Assonantie

Enkele woorden die bij elkaar in de buurt staan, hebben dezelfde klank, maar niet dezelfde eindletter(s).

Klinkerrijm / assonantie

• Het gaat hierbij om de uitspraak, en niet om de spelling
• Zo is er bijvoorbeeld ook assonantie bij 'een groot cadeau'

Alliteratie / Assonantie

Alliteratie (beginrijm):
Groen - grom - griezel etc.
Assonantie (klinkerrijm):
Moeten - groenten - doe - vroeg - troep - schoen- moeder - groen - groeien

Liesje leerde lotje lopen langs de lange lindenlaan

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De man uit Waddinxveen,
woont zijn hele leven al alleen.

1. Alliteratie
2. Assonantie
3. Eindrijm
4. Beginrijm

De mUIs gaat naar hUIs.
(Het gaat om de 2x ui)

1. alliteratie
2. assonantie
3. Eindrijm
4. beginrijm

Wat hebben we vandaag
geleerd over gedichten?

Doelen van vandaag

• Je leert wat een gedicht is.
• Je kunt een gedicht herkennen door de opbouw en het rijm.
• Je kunt van een gedicht een rijmschema maken.
• Je kunt aan een ander uitleggen hoe een gedicht in elkaar zit en hoe je een rijmschema maakt .

Samenvatting

1. gedichten bestaan al lang
2. kindergedichten waren eerst heel braaf
3. en toen heel gruwelijk om een lesje van te leren
4. nu kan eigenlijk alles wel
5. gedichten hebben strofen/refreinen
6. gedichten rijmen vaak
7. je kan bij een gedicht een rijmschema maken
8. je hebt verschillende soorten rijm; beginrijm, eindrijm, klinkerrijm