V5: Boom latinoamericano + realismo mágico + Como agua para chocolate

• Spaans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

¡Hola y bienvenidos!

¿Qué tal tus vacaciones de mayo?

😒🙁😐🙂😃

Proefwerk Spaans: REMINDER

25%: Literatuur

Je kent een aantal literaire genres (novela, cuento, teatro, ensayo, (auto)biografía, poesía) en kunt van een onbekend fragment aangeven tot welke categorie het behoort. Let op! Libro de cocina en guía de viajes zijn niet op de toets. 

Je weet wat realismo mágico is en je kunt de kenmerken benoemen en herkennen in een (Nederlandse of Spaanse) tekst. 

Je weet wat de boom latinoamericano is en kunt aangeven wat hiervan de oorzaken en gevolgen waren voor de (Spaanstalige) wereld.

Je kent een aantal Spaans-Amerikaanse auteurs, zoals Gabriel García Márquez en Isabel Allende.

 

75%: Leesvaardigheid op niveau B1 (B2)

Je leest cito-teksten. Je mag een woordenboek gebruiken, maar dat moet je wel zelf meenemen!

Een deel van de teksten zal passen bij het thema literatuur. De rest van de teksten gaat over willekeurige thema's.

Boom latinoamericano y Realismo Mágico

Leerdoelen

- Je weet wat de Boom Latinoamericano is en kunt de oorzaken en gevolgen benoemen.

- Je weet wat realismo mágico is en kunt de kenmerken uitleggen en herkennen.

- Je kent voorbeelden van schrijvers en werken, waaronder Como agua para chocolate.

 

 

Boom Latinoamericano: weet je wat het is? Zoek online!

Boom Latinoamericano

Jonge schrijvers begonnen vernieuwende romans te schrijven die internationaal veel succes kregen. Deze periode noemen we het Boom Latinoamericano (jaren 60 en 70).

De schrijvers van deze tijd experimenteerden met vertelvormen, schreven over politieke en sociale thema’s, en combineerden fantasie met de werkelijkheid. Hun boeken kregen wereldwijde erkenning, en Latijns-Amerikaanse literatuur werd plots heel populair, ook buiten het continent.

Deze auteurs lieten in hun boeken zien hoe complex Latijns-Amerika was

Belangrijke auteurs:

-  Gabriel García Márquez (Cien años de soledad)

-  Mario Vargas Llosa (La ciudad y los perros)

- Julio Cortázar (Rayuela)

- Carlos Fuentes (La muerte de Artemio Cruz)

- Isabel Allende (La casa de los espíritus)

- Laura Esquivel (Como agua para chocolate)

Oorzaken van de Boom

Politieke onrust en censuur

In de jaren 50–60 hadden veel Latijns-Amerikaanse landen te maken met dictaturen, revoluties en staatsgrepen (bijv. Cuba, Argentinië, Chili).

Schrijvers wilden in hun romans kritiek geven op onderdrukking, machtsmisbruik en ongelijkheid, maar zonder rechtstreeks politieke boodschappen  te schrijven. Door verhalen te vertellen waarin realiteit en fantasie door elkaar lopen, konden ze op een slimme manier maatschappijkritiek leveren.

Voorbeeld: In Cien años de soledad (García Márquez) wordt het geweld van een bananenplantagebedrijf verbeeld met magische, overdreven gebeurtenissen, maar iedereen wist: dit gaat over echte bloedbaden in Colombia.

Latijns-Amerika zocht een eigen stem

Tot dan toe werd Europese literatuur vaak gezien als het model: Franse, Spaanse en Engelse schrijvers bepaalden de standaard.

Latijns-Amerikaanse schrijvers wilden juist hun eigen verhalen, landschappen en culturen centraal zetten. Ze schreven over de jungle, Andesdorpen, inheemse legendes en mestizo-identiteit.

Voorbeeld: In La casa de los espíritus (Isabel Allende) worden Chileense familiegeschiedenissen verweven met magische gebeurtenissen, die samen de geschiedenis van een heel land reflecteren.

Technologische en culturele verbindingen

In die tijd werden boeken makkelijker verspreid dankzij snellere internationale netwerken, vertalingen en uitgeverijen. Europese uitgevers (bijvoorbeeld in Spanje en Frankrijk) begonnen plots veel Latijns-Amerikaans werk te publiceren en te vertalen.

Voorbeeld: Rayuela (Julio Cortázar) werd in Parijs geschreven en vond juist dáár zijn eerste internationale lezers.

Er ontstond een literaire generatie

Schrijvers als García Márquez, Vargas Llosa, Cortázar en Fuentes kenden elkaar, lazen elkaars werk, schreven elkaar brieven. Ze voelden zich onderdeel van een beweging. Dat zorgde voor een golf van creativiteit en experimenteren.

Voorbeeld: Vargas Llosa schreef analytische essays over het werk van García Márquez en Cortázar, terwijl hij zelf ook nieuwe stijlen uitprobeerde in romans als La Ciudad y Los Perros.

Gevolgen Boom Latinoamericano

Wereldwijde faam van Latijns-Amerikaanse literatuur

Voor het eerst werden Latijns-Amerikaanse schrijvers Nobelprijswinnaars, bestsellers, wereldiconen.

Voorbeeld: García Márquez won de Nobelprijs voor Literatuur in 1982, en Cien años de soledad werd vertaald in meer dan 30 talen.

 Invloed op schrijvers wereldwijd

Hun innovatieve vertelvormen inspireerden ook Europese en Noord-Amerikaanse schrijvers, die in hun eigen verhalen begonnen te experimenteren met fragmentatie, perspectiefwisselingen en magisch-realistische elementen.

Voorbeeld: Haruki Murakami (Japan) → zijn boeken, zoals Kafka on the Shore, combineren ook realistische werelden met magische, droomachtige elementen. Hij noemt Latijns-Amerikaanse schrijvers, vooral García Márquez, als invloed.

Versterking van Latijns-Amerikaanse identiteit

De boeken hielpen mensen op het continent trots te zijn op hun eigen verhalen en geschiedenis. Tegelijk gaven ze buitenstaanders een inkijkje in hun complexe wereld, inclusief sociale problemen, machtsstrijd en familiegeschiedenissen.

Voorbeeld: Como agua para chocolate bracht Mexicaanse tradities en gerechten onder de aandacht van een wereldwijd publiek.

Kritiek binnen Latijns-Amerika

Niet iedereen was blij. Sommigen vonden dat de schrijvers te veel schreven voor buitenlandse lezers en markten, en dat ze het continent ‘exotisch’ maakten.

Sommige critici zeiden dat de magische elementen te veel voldeden aan Westerse verwachtingen over een “mysterieus, wild” Latijns-Amerika.

Realismo mágico

Heb jij weleens iets meegemaakt dat zó vreemd was, dat het bijna magisch leek? Iets kleins , zoals een droom die uitkwam, of een toeval dat zó goed uitpakte dat het bijna niet kon?

Wat denk je dat Realismo Mágico betekent?

El realismo mágico

Schrijvers van het Boom Latinoamericano wilden meer dan alleen mooie verhalen vertellen. Ze lieten zien hoe het leven in Latijns-Amerika écht was: verwarrend, pijnlijk, maar ook prachtig.

Om dat te doen, vervaagden ze de grens tussen werkelijkheid en fantasie. In hun verhalen gebeuren wonderlijke dingen, maar niemand kijkt ervan op.

Dat is magisch realisme: het magische wordt als normaal voorgesteld.

 Realismo Mágico: belangrijke romans

Vandaag staan we stil bij Como agua para chocolate

Laura Esquivel

• Mexicaanse schrijfster
• Magisch realisme
• "Como agua para chocolate" 

Titel in het Nederlands:Rode rozen en tortilla's

Indeling van het boek

Het boek is opgedeeld in twaalf hoofdstukken, deze hoofdstukken zijn verbonden met een recept en een maand. Ieder hoofdstuk begint met de bereiding van het desbetreffende gerecht. De indeling van het boek heeft weer te maken met het einde van het verhaal. De verteller vertelt ons dat in de as van de haciënda een receptenboek is gevonden.

Los personajes

• Tita: Zij is de hoofdpersoon, het boek vertelt haar levensverhaal.
• Rosaura:  Zij is de zus van Tita. Ze heeft een zwakke persoonlijkheid. Haar grootste zorg is om goed over te komen tegenover de buitenwereld.
• Gertrudis : Zij is de tweede dochter. Ze houdt vanritme, dansen en muziek. Als enige van de drie dochters durft ze daadwerkelijk te rebelleren tegen haar moeder en ze vlucht het huis uit.
• Pedro: Hij is Tita’s eerste en grootste liefde. Hun liefde is echt, maar onmogelijk. Om toch bij Tita te kunnen blijven, trouwt hij met haar zus Rosaura
• Mama Elena:  Ze is de moder van Tita, Rosaura en Gertrudis. Toen ook haar man stierf na de geboorte van Tita, ging ze zelf alles regelen op de haciënda. Ze heeft haar dochters streng opgevoed en ze duld geen tegenspraak. Ze heeft ook geen medelijden met Tita, wanneer ze niet met Pedromag trouwen. Ze eist dat Tita altijd voor haar klaarstaat.
• Dokter John Brown: Hij is een jonge weduwnaar die verliefd wordt op Tita
• Chenka: Zij werkt voor de familie in de keuken. Ze vertelt vooral sterke verhalen

Het verhaal

Historische tijd, plaats en ruimte

Het verhaal speelt zich af op een haciënda in Mexico. Tradities spelen een belangrijke rol op de haciënda. Deze tradities mogen niet verbroken worden en zijn belangrijk voor het verhaal. De familie in het verhaal is een gerespecteerde familie. Het verhaal speelt zich af in 1910 ten tijde van de Mexicaanse burgeroorlog.

Tijdsduur 

De vertelde tijd is tientallen jaren. Het boek begint wanneer Tita 15 is en eindigt na de huwelijksreis van Esperanza en Alex, wanneer ze alleen nog het receptenboek terugvinden in de as van de haciënda. 

La hacienda de la familia de Tita

Een Mexicaanse hacienda is een soort grote boerderij of landgoed in Mexico. Het woord "hacienda" wordt gebruikt om een landelijk landgoed te beschrijven, vaak met veel land en gebouwen. Historisch gezien waren haciendas belangrijke landbouwbedrijven tijdens de koloniale periode in Mexico, vooral in de 16e tot en met de 19e eeuw. Deze haciendas waren meestal eigendom van rijke Spaanse kolonisten of in latere tijden Mexicaanse elites. 

Ze verbouwden gewassen zoals maïs, suikerriet, koffie en fruit, en vaak hadden ze ook vee zoals koeien en paarden. Veel van deze haciendas waren ook voorzien van grote landhuizen, kapellen, stallen en andere gebouwen die nodig waren voor het beheer van het landgoed.

"Estar como agua para chocolate"

¿Qué crees que significa esta expresión? 

a. Buitengewoon gelukkig zijn.

b. Op het punt staan om te exploderen van woede of passie.

c. Kalm zijn, ontspannen of op het punt staan in slaap te vallen.

Lees hoofdstuk 3 (in SOM): 

1. Welke kenmerken van het Magisch Realisme zie je terug in het fragment? (Er zijn er vele, noem minstens drie.)
2. Kun je symbolen aanwijzen in dit fragment?
3. Welke functie heeft het fragment van het recept?
4. Hoe zien we het thema 'revolutie' terug in dit fragment?

1. Kenmerken van het Magisch Realisme:

Het bovennatuurlijke in het dagelijkse leven: Het feit dat de geuren en smaken van het eten (zoals de rozen) magische of intense effecten hebben op de mensen die het eten, is een kenmerk van het magische in het dagelijkse leven.

De invloed van emoties op de realiteit: Het gebruik van de rozen en hun effecten op de personages, zoals de invloed van Tita's emoties, is een voorbeeld van hoe het emotionele en het magische samenkomen in de dagelijkse realiteit.

Het magische symbolisme van het eten: Het eten is niet alleen een fysiek element, maar heeft macht over emoties en gebeurtenissen die zich voordoen, zoals het effect van de rozen op Gertrudis' gedrag.

2. Symbolen in het fragment:

De rozen: Ze symboliseren liefde en verboden verlangen tussen Tita en Pedro, en zijn tevens een symbool van de verbinding met het spirituele en het magische.

De kwartels: De kwartels zijn een symbool van opoffering en lijden, die zowel persoonlijke opoffering (Tita die haar liefde opoffert voor de traditie) als het offer van het leven (zoals de dieren in de keuken) vertegenwoordigen.

Het vuur: Vuur verschijnt herhaaldelijk als symbool van passie en vernietiging. In het geval van Gertrudis is vuur verbonden met verlangen en de ontluiking van een revolutionaire liefde.

3. Functie van het fragment van het recept:

Dit fragment heeft een verhalende en symbolische functie: het verbindt de wereld van de keuken met de gevoelens en spanningen tussen de personages, vooral Tita. Het recept voor de "kwartels in rozenblaadjes" is niet alleen een gerecht, maar wordt een middel voor het overbrengen van emoties, geschiedenis en traditie.

Het thema 'revolutie' in het fragment:

De revolutie komt naar voren in de personage van Gertrudis, die zich aangetrokken voelt tot een revolutionair terwijl ze het gerecht eet met de magische effecten van de rozen.

Leerdoelen

Je kunt uitleggen wat de Boom Latinoamericano is en in welke historische en culturele context deze literaire beweging ontstond.

Je kunt de kenmerken van het realismo mágico benoemen en herkennen in fragmenten uit verhalen of romans en vandaag concreet in Como Agua para Chocolate van Laura Esquivel

Je kent een aantal belangrijke auteurs van het magisch realisme

 

Let op! Dit moet je weten op je toets!