5.3 Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.3 Variatie in genotypen

Planning

1. Periode  planning (16 t/m 20 juni 2025)
   
2. Herkansen
3. Leerdoelen 
4. Uitleg 
5. Huiswerk
   
6. Aan de slag
   

Deze periode

•  Periode tot toetsweek 16 t/m 20 juni 2025
• Ander soort toets (Samen maken)
• Feedback gekregen

Leerdoelen

• Ik kan beschrijven hoe elke ouder 50% van de chromosomen levert.
• Ik kan benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen. 
• Ik kan omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
• Ik kan omschrijven wat een mutatie is. 

Begrippenlijst;

geslachtscellen / (chromosomen)paren / geslachtschromosomen / genotype / mutatie / albino / mutagene invloeden / tumor / kanker / uitzaaiing /

Je lichaam bestaat uit cellen

Iedere lichaamscel 46 chromosomen, behalve zaadcel/eicel. 

Chromosomen in paren

Elke lichaamscel van de mens heeft 46 chromosomen.

Elke lichaamscel van de mens heeft 23 paren 

met telkens 2 chromosomen.

Geslachtschromosomen

De lichamelijke geslachtskenmerken worden bepaald door de geslachtschromosomen.

Vrouw = XX

Man = XY

Geslachtscellen (eicellen en zaadcellen)

Door een speciale deling, komt steeds de helft van de chromosomen in een geslachtscel. Welke is steeds toeval. 

Ontstaan van genotype = meteen na de bevruchting van een eicel door een zaadcel. 

2 chromosomen

met zichtbare genenparen

46 chromosomen van een man

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

1

Genenpaar: 2 ongelijke genen

heterozygoot

2

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

3

Genenpaar: 2 ongelijke genen

Heterozygoot

4

Genenparen

De helft van een genenpaar is afkomstig van de moeder, de andere helft van de vader.  

De 2 chromosomen van een paar bestaan uit dezelfde genen. 

De informatie van de 2 genen kan gelijk of verschillende zijn. 

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

1

Genenpaar: 2 ongelijke genen

heterozygoot

2

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

3

Genenpaar: 2 ongelijke genen

Heterozygoot

4

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

5

van...

bijv. van moeder

van...

bijv. van vader

Variatie in genotypen

Welk gen van een paar terecht komt in een geslachtscel is toeval. Er zijn dus verschillende mogelijkheden. Dat geldt voor de vader en de moeder.  De nakomelingen hebben hierdoor een ander genotype dan de ouders. 

Mutatie: een gen verandert

Het DNA kan beschadigd raken, bijvoorbeeld bij celdeling.

Daardoor verandert de informatie voor een erfelijke eigenschap. Zo´n plotselinge verandering heet een mutatie. 

Mutatie zorgt voor aanpassingen in het lichaam. Blauwe ogen is een voorbeeld van een mutatie.

Een voorbeeld van een mutatie dat zichtbaar is in het fenotype, is een albino. 

Mutagene invloeden 

Kanker is een gevolg van een mutatie.

Hierdoor kan een cel zich ongeremd delen tot een gezwel/tumor.

Als deze cellen in het bloed komen, kunnen er elders in het lichaam nieuwe tumoren ontstaan. Dit heet uitzaaiing. 

• Kanker is een gevolg van een mutatie.
• Hierdoor kan een cel zich ongeremd delen tot een gezwel/tumor.
• Als deze cellen in het bloed komen, kunnen er elders in het lichaam nieuwe tumoren ontstaan. 
• Dit heet uitzaaiing. 

Vragen?

Aan de slag

Wat? Huiswerk maken: 5.3 1 t/m 6

Hoe? Gebruik je boek, ik loop rond om eventueel vragen te stellen

Hulp? Eventueel vragen stellen aan mij

Uitkomst: geen huiswerk

Klaar? Aan de slag met t

heeft een lichaamscel van een mens 46 chromosomen?

1. ja
2. nee

hoeveel chromosomen zitten er in de kern van een eicel van de mens

1. 15
2. 23
3. 30
4. 46

verandert bij celdeling de informatie voor erfelijke eigenschappen?

1. ja
2. nee

Wanneer kom het genotype van een baby tot stand?

1. bij de vorming van een eicel
2. bij de bevruchting van de eicel
3. bij de geboorte van de baby
4. bij de vorming van een zaadcel

Sjonny heeft veel getraind.
Zijn spieren zijn dikker geworden.
Wat is er bij John veranderd?

1. alleen zijn fenotype
2. alleen zijn genotype
3. zowel zijn genotype als fenotype

- Hugo zegt: "je genotype verandert als je ouder wordt"

- Kevin zegt: "de info voor je oogkleur bevindt zich alleen in de cellen van je oog".
Wie heeft er gelijk?

1. alleen Hugo heeft gelijk
2. Alleen Kevin heeft gelijk
3. Hugo en Kevin hebben geen van beiden gelijk.
4. Hugo en Kevin hebben allebei gelijk

ff tellen...

leerdoelen vandaag

Aan het einde van deze les:

       - kun je omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting                variatie in genotypen ontstaat.

       - kun je omschrijven wat een mutatie is.

VRAGEN??

herhalen leerdoelen

Aan het einde van deze les:

- kun je omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- kun je omschrijven wat een mutatie is.

Een mutatie =

1. ontstaan nieuw organisme
2. aanpassing aan de omgeving
3. ontstaan nieuw fenotype
4. plotselinge verandering van het genotype

Hoe noemen we de mutatie bij dit dier?

1. witte aap
2. albino
3. apino
4. alpaca

Door geslachtelijke voortplanting ontstaan organismen met nieuwe genotypen.

1. juist
2. onjuist

zelf aan de slag

Huiswerk: opdrachten 1 t/m 4 maken

(vanaf blz. 14)

Volgende les 5.4: De Evolutietheorie

Bedankt voor jullie aandacht!