Module 3 - keuze onderwerp 'Crypto’s, beleggen, gokken en sparen'

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1-4

Crypto’s, gokken en sparen 

(Hoe) maak jij meer geld van je spaargeld?

Vorm: Video en discussie over crypto’s, gokken sparen en beleggen

Duur: 20 minuten

Leerdoelen:

• De jongeren kunnen de risico’s/voordelen van beleggen/crypto, gokken en sparen benoemen.

Anonieme vraag:
Waar stop jij je geld vooral in?

Crypto's

Gokken

Sparen

Ik geef het meteen uit aan leuke dingen

1. Vertel dat dit onderdeel gaat over wat je met je geld doet dat je niet aan je vaste lasten besteed.
2. Stel de vraag: Waar stop jij je geld vooral in?
3. Vraag een aantal deelnemers of ze er iets over willen vertellen.
4. Maak een bruggetje naar het vervolg van dit onderdeel: hierin leren ze over crypto, gokken en sparen.

Crypto's

1. Stel de vraag: Waar denk je aan als je het woord crypto hoort?
2. Geef een toelichting:
   Crypto (bekendste Bitcoin maar er zijn er inmiddels meer dan 1000) is digitaal geld. Het draait op een groot netwerk van computers die constant rekensommen uitvoeren. Dit om ervoor te zorgen dat alle crypto’s veilig zijn opgeborgen in het netwerk. Iedere crypto in het netwerk heeft een wachtwoord dat alleen de eigenaar in bezit heeft. Met het wachtwoord gebruikt de eigenaar zijn crypto’s om te betalen, over te maken of te verzilveren. Betalen met cryptovaluta lijkt veel op het versturen van een email waarin een wachtwoord staat. De ontvanger kan met dat wachtwoord bij het cryptogeld komen. 

Wat denk jij? Hoeveel procent van de jongeren belegt in crypto’s?

0100

Het juiste antwoord is 27%.

Extra uitleg:

Beleggen onder jongvolwassen is erg populair. Dit onderzoek laat zien dat 31 procent van de Nederlanders van 18 tot en met 30 jaar beleggingen heeft in de meer traditionele beleggingsvormen, zoals aandelen, obligaties, fondsen en/of indextrackers. 

Ruim een kwart, 27 procent, van alle jongvolwassenen heeft cryptovaluta. Dat blijkt uit een enquête onder 1.568 Nederlanders van 18 tot en met 30 jaar, dat is uitgevoerd door RaboResearch en het Nibud.

Beleg jij in crypto's?

Ja

Nee

1. Stel de vraag: Beleg jij in Crypto's?
2. Vraag een aantal deelnemers of ze er iets over willen vertellen.
3. Stel de vervolgvraag: Wie doet dit met geld dat je over hebt?

Stelling:
Ik zie beleggen in crypto’s als tijdverdrijf

Eens

Oneens

1. Lees de stelling voor: Ik zie beleggen in Crypto’s als tijdverdrijf
2. Vraag een aantal deelnemers of ze er iets over willen vertellen.

Wat is Bitcoin?

1. Crypto valuta
2. Crypto token
3. Beiden (zowel crypto valuta als crypto token)
4. Het juiste antwoord staat er niet bij

Het juiste antwoord is A: crypto valuta.

Uitleg:

• Een coin heeft een eigen database en wordt gezien als betaalmiddel. 
• Token is gebouwd op een stukje blockchain. 
• Valuta is als een fundament van een huis, token hangt daaronder.

Je sluit je aan bij valuta maar koopt een token. Gevaar: iedereen kan token aanmaken (kan binnen 2 min). Voor valuta moet je hele netwerk aanmaken en laten draaien.

De eerste transactie met 10.000 Bitcoin werd in 2010 gemaakt.
Wat werd er toen gekocht?

1. Ferrari
2. Twee pizza’s
3. Huis
4. Dure schoenen

Het juiste antwoord is B: twee pizza's

Geef een uitleg over de digitale wallet:

Iedere digitale portemonnee (wallets) heeft een eigen adres dat bestaat uit een reeks cijfers en getallen. Zo’n adres kan je vergelijken met een bankrekeningnummer. De wallets zijn uitgebreid beveiligd en er zijn verschillende soorten. Zo kan je een wallet hebben op een website waar je inlogt met een gebruikersnaam en wachtwoord. Een andere vorm is een speciale wallet app op je telefoon. Hiermee kan je bijvoorbeeld betalen in winkels. Ook kan je crypto’s op een USB-stick downloaden zodat deze niet gehackt kan worden. Vanuit zo’n wallet kan je online crypto’s naar anderen sturen en ze ontvangen. In Nederland kan je er nog in weinig winkels mee betalen, maar in El Salvador vrijwel overal.

.

Het zou je maar gebeuren..

1. Laat de deelnemers het artikel lezen.
2. Ga naar de volgende pagina met de poll vraag: vind jij beleggen in Crypto's risicovol?

Vind jij beleggen in Crypto's risicovol?

Ja

Nee

Geen mening

1. Stel de vraag: Vind jij beleggen in Crypto's risicovol?
2. Vraag een aantal deelnemers of ze er iets over willen vertellen.

Wat zijn de voordelen en nadelen van beleggen in Crypto's? 

Voordelen
(4 antwoorden)

Nadelen
(6 antwoorden)

Geen wisselkoers

Koers kan gemanipuleerd worden

Geen onderliggende waarde

Digitale bankrovers

Geen vaste waarde

Snel verhandelbaar

Overal ter wereld

Crypto’s zijn ingewikkeld

Anoniem

Iedereen kan een munt maken

Geen wettelijke regeling / toezicht

1. Nodig de deelnemers uit om de antwoorden naar het juiste vak te slepen.
2. Bespreek de antwoorden en licht eventueel extra toe.

Extra toelichting:

De voordelen

• Geen wisselkoers

• Snel verhandelbaar

• Overal ter wereld

• Anoniem

De nadelen

• Geen vaste waarde, veel koersschommelingen
• Koers kan gemanipuleerd worden (hierover gaat het filmpje op de volgende pagina)
• Geen onderliggende waarde. De koers is volledig afhankelijk van vraag en aanbod. Is natuurlijk ook bij andere beleggingen zoals aandelen . Wat is verschil met aandelen? maar daar ben je nog eigenaar van een klein deel in een bedrijf en zie je winsten.
• Digitale bankrovers. Er zijn veel digitale bankrovers. Hackers proberen je online portemonnee leeg te roven. Soms verdwijnt een partij die Bitcoins aanbiedt en dan ben je ineens je crypto’s kwijt.
• Crypto’s zijn ingewikkeld.
• Iedereen kan een munt maken
• Geen wettelijke regeling / toezicht (zie volgende pagina's). 

Manipulatie koers

1. Vraag de deelnemers of zij weten hoe de koers van een munt gemanipuleerd kan worden.
2. Willen ze hierover een extra uitleg? Laat dan het filmpje zien.

1. Start de video (hij start op het juiste punt).
2. Tijdens de video verschijnt een vraag, waarna het filmpje weer verder afspeelt.

10:26

Waarom mag je (zelfs als minderjarige) geld verdienen via crypto?

1. Stel de vraag: Waarom mag je (zelfs als minderjarige) geld verdienen via crypto?
2. Bespreek een aantal antwoorden.
3. Na deze vraag wordt het filmpje vervolgd (waarin het antwoord op de vraag wordt gegeven).

Soort beleggingen

• Aandelen
• Obligaties
• Vastgoed
• Sparen 

1. Vertel: Naast het beleggen in crypto's kun je ook beleggen in aandelen, vastgoed, obligaties of je kunt sparen op je spaarrekening.
2. Vertel dat je het beste kunt beleggen met geld dat je kunt missen.
3. Geef een korte toelichting per onderdeel.

Aandeel

Hoge exploitatiekosten (Onderhoud)

Je bent een klein stukje eigenaar van bedrijf. Als je een stukje winst krijgt heet dit dividend.

De waarde komt tot stand door vraag en aanbod.

Obligatie

Is een stukje lening aan :

• staat

• gemeente of provincie

• bedrijven

Rendement:

• Direct: Couponrente

• Indirect: koerswinst of verlies

Risico’s

• Debiteurenrisico (bedrijf/overheid gaat failliet)

• Valutarisico (waarde van de munt daalt)

Vastgoed

Onroerend goed

- Directe belegging: 1e woning, 2e huis, verhuurd huis

- Indirecte belegging: aandeel in vastgoed of in een vastgoedfonds

Rendement

• Direct: huur

• Indirect: verkoopwinst of verlies

Nadelen

Hoge transactiekosten (notaris, overdrachtsbelasting)

Sparen

Je kunt sparen op een spaarrekening waar je je geld direct vanaf kunt halen maar je kunt ook sparen op een deposito. Hier staat je spaargeld langer vast waardoor de rente hoger is. Nadeel je kunt tussentijds niet aan je geld komen tenzij je boete betaald.

Bij beleggen is risicospreiding belangrijk. Betekent dat je je geld in alle soorten belegt. Je kunt dit ook doen via een beleggingsfonds.

Hoe groot is het risico van de beleggingssoort?

Hoog risico

Gemiddeld risico

Laag risico

Zeer laag risico

Obligatie

Vastgoed

Spaarrekening

Aandelen

1. Nodig de deelnemers uit om de beleggingsvormen naar de juiste plaats te slepen.
2. Bespreek de juiste antwoorden.

• Aandelen:  Hoog risico
• Vastgoed:  Gemiddeld risico
• Obligatie:  Laag risico
• Spaarrekening:  Zeer laag risico

Gokken

1. Vraag de deelnemers waar ze aan denken bij het woord 'gokken'.
2. Bespreek de antwoorden.
3. Vul aan vanuit de uitleg.

Uitleg:

Gokken is een vorm van spelen. Je hebt de kans om te winnen maar ook te verliezen zonder dat jet er zelf direct invloed op hebt. Het gaat om geld winnen waarbij je spanning voelt en wat je denkt je ontspanning geeft. We noemen dat ook wel een kansspel.

Anonieme vraag:
Heb jij weleens gegokt?

Ja

Nee

1. Stel de anonieme vraag: Anonieme vraag: Heb jij weleens gegokt?
2. Bespreek de antwoorden (let erop dat je niet op de antwoorden klikt, want dan verschijnen de namen).
3. Vraag of er iemand iets over wil vertellen.

Mag je onder de 18 gokken?

1. Ja
2. Nee

1. Het juiste antwoord is nee.
2. Het gebeurt alleen helaas wel, hierover gaat het filmpje dat een paar pagina's verder te zien is.

Krijg je je winst uitbetaald als je als 17 jarige online gokt?

1. Ja
2. Nee

1. Het juiste antwoord is nee.
2. Laat het filmpje op de volgende pagina zien als uitleg bij deze vraag.

Jackpot!?

1. Laat het filmpje tot 2.09 minuut zien. Hierin wordt uitgelegd dat online goksites je wel laten gokken maar niet uitbetalen als je jonger dan 18 bent.

Waarom doen de
kanspelautoriteiten niets aan online pokerende jongeren?

1. Ze wisten niet dat zoveel jongeren dit doen.
2. Ze hadden geen zin.
3. Ze hebben wel veel gedaan.
4. Ze wisten niet hoe.

Het juiste antwoord is A:  Ze wisten niet dat zoveel jongeren dit doen.

Waarom mag je als minderjarige
nog niet gokken?

1. Je kunt niet tegen je verlies.
2. Je verdient nog niet genoeg.
3. Je hersenen kunnen nog niet tegen alle prikkels. Ze beschadigen.
4. Het beloningscentrum in je hersenen werkt nog niet.

Het juiste antwoord is D:  Het beloningscentrum in je hersenen werkt nog niet.

Wat zijn de gevolgen van gokverslaving?

• Financiële problemen (Schulden, criminaliteit)
• Psychische problemen (depressief)
• Sociale problemen (verwaarlozing, ruzie, ontslag)
• Fysieke problemen (maagpijn, zweten, niet kunnen slapen)
• Problemen met studie
  
  
• Test om te kijken of je verslaafd bent: https://www.gameninfo.nl/test/test-je-gamegedrag

1. Stel de vraag: Wat zijn de gevolgen van gokverslaving?
2. Laat de antwoorden één voor één verschijnen door op het pijltje rechtsonder te klikken.
3. Vertel dat gameinfo.nl een test aanbiedt om te kunnen kijken of je verslaafd bent.

KOA (wet over kansspelen)

• Wet die toeziet op naleving van gokken.  
• Sinds 1 oktober 2021 is hier online gokken in geregeld. 
• Deze wet is er :

     - om spelers te beschermen;
     - verslaving te verminderen (bijv mag je maar max 1 uur achter elkaar spelen);
     - om alles te bepalen over het gebruik en plaatsen van speelautomaten;
     - om aan te geven wanneer je wel en niet in de horeca een automaat mag hebben.

• De politie controleert of een bedrijf zich er aan houdt.
• Per 1 juni 2022 is Koa aangescherpt.

Extra toelichting:

In de KOA is onder meer bepaald dat niet iedereen kansspelen mag organiseren. In veel gevallen is een vergunning nodig, met als voorwaarde dat minimaal 50% van de opbrengst aan goede doelen wordt gegeven.

Aanscherpingen sinds 1 juni 2022:

• Horeca ondernemer moet een vergunning hebben

• Als vergunninghouder mag je kinderen onder 18 niet laten spelen

• Degene die leiding geeft moet een soort diploma hebben zodat hij weet wat de risico’s zijn (diploma sociale hygiëne)

Vinden jullie dat gokken in Nederland verboden moet worden?

ja

Nee

1. Bespreek de antwoorden. 
2. Licht toe: Minder mensen gaan wellicht gokken, maar als ze het echt willen zullen ze bijvoorbeeld naar het buitenland gaan.

Welke maatregelen
kunnen worden getroffen
vinden jullie?

1. Stel de vraag: Welke maatregelen kunnen worden getroffen vinden jullie?
2. Bespreek de antwoorden.
3. Vul aan: Daglimiet, Reclames verbieden, Centraal register uitsluiting Kansspelen

Conclusie

Met crypto's kun je veel geld verdienen, maar ook veel geld verliezen. Sparen is de veiligste manier waarbij je in ieder geval zeker weet dat het meer wordt!

Lees de conclusie voor: 

Met crypto's kun je veel geld verdienen, maar ook veel geld verliezen. 

Sparen is de veiligste manier waarbij je in ieder geval zeker weet dat het meer wordt!

Criminaliteit

Crypto’s, 

gokken en sparen

Geld (uit)lenen:
Wat kost het?

Contracten lezen: 

Wat zijn jouw rechten?

Belastingen, loonheffingen en heffingskorting

Bijna 18: 

Wat nu?

Zelfstandig ondernemen

Keuze onderwerpen

Door naar 'Gouden tips en afsluiting'

1. Klik op het keuze onderwerp dat tijdens de vorige les veel stemmen kreeg.
2. Hebben jullie inmiddels 2 of 3 onderwerpen gehad en heb je nog ongeveer 10 minuten de tijd tot het einde van de les? Klik dan op 'Door naar 'Gouden tips en afsluiting'.