5,3 - de sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

2ha

2Hb

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• Herhaling
• Paragraaf 5,3
• Opdrachten
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag?

• Lesdoelen
• De sociale kwestie
• Opdrachten
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

• Kun je toelichten hoe het was gesteld met de woon- en arbeidsomstandigheden van arbeiders in steden gedurende de 19de eeuw. 

Lesdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

• Je weet wat we bedoelen met de sociale kwestie en waarom die na 1870 in Nederland ontstond.

• Je kunt uitleggen op welke drie manieren mensen dachten de sociale kwestie op te kunnen lossen.

• Je kunt uitleggen waarom algemeen kiesrecht het belangrijkste doel van de socialisten was. 

Hoe zag het leven van de fabrieksarbeiders eruit? 

Waarom ben je hier op school?

Zelfonderzoek

Hoe noem je: ''De leefomstandigheden van de arbeiders in de negentiende eeuwen en het besef dat daar iets aan gedaan moest worden.'' ook wel?

Industrialisatie

• De Industriële revolutie zorgt voor grote veranderingen in hoe het leven van de mensen eruit ziet.
  
• De fabrieken waren een grote concurrent van de boeren en ambachtslieden.
  

• Stoommachines --> Fabrieken  --> Urbanisatie (groeiende steden)  -->Slechte leef- en werkomstandigheden.

• Beschrijf wat je ziet op de bron.
  

Een straat in Amsterdam. Schilderij door Eduard Hilverdink, 1889.

Beschrijf in eigen woorden hoe de omstandigheden waren van de arbeiders in de film Daens. Geef hier voorbeelden van.

Wonen

• In de steden ontstond een moeilijk situatie: er was niet voor iedereen genoeg plek om te wonen.
  
• Er werden snel veel huizen bijgebouwd (slechte kwaliteit). In deze woningen woonden vaak  veel families in kleine ruimtes.
  
• Deze huizen hadden vaak geen stromend water of riolering.
  

De cholerakaart maakt deel uit van de verzameling kaarten van Amsterdam van het Stadsarchief. De kaarten van 1866 tot 2012 zijn door Marc Hameleers verzameld in de catalogus Kaarten van Amsterdam: 1866-2012 die in 2013 verscheen.

Choleralijder met de typische verkleuring van het gezicht, naar een afbeelding van dokter Robert Froriep uit Berlijn, ca. 1831. A young Viennese woman aged 23 depicted before and after contamination. Bron: Wellcome Collection

 

https://www.geschiedenisvanzuidholland.nl/verhalen/verhalen/met-cijfers-de-cholera-te-lijf/

https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/stukken/dood/cholerakaart/

(Kinder)arbeid

• De arbeiders die in de fabrieken werkte moesten vaak shifts van 14 uur per dag draaien. Hiervoor kregen ze erg lage lonen.
  
• Ook was het werk vaak onveilig en erg slecht voor de gezondheid.
  
• Ook kinderen, soms zo jong als 6 jaar, werken in deze gevaarlijke fabrieken.
  

Wat is de oorzaak dat de arbeiders niet in opstand tegen hun slechte woon/werk omstandigheden?

''De leefomstandigheden van de arbeiders in de negentiende eeuwen en het besef dat daar iets aan gedaan moest worden.''

• De sociale kwestie

• Voor 1854 voornamelijk bestreden via liefdadigheid.
  

Verandering via parlement

• Armoede aanpakken via parlement:  socialisten.

• Zij willen dat rijken meer belasting betalen en er sociale wetten worden aangenomen om armoede op te lossen.

• Strijd voor stemrecht

Invoering sociale wetgeving:

• 1854: Armenwet aangenomen, steun van de overheid
  
• 1874: Kinderwetje van Van Houten
• 1901: Leerplichtwet
• 1901: Woningwet: redelijke kwaliteit van woningen is een eis
• 1901: Ongevallenwet: Uitkering als je niet meer kunt werken door een ongeluk

Vakbonden

• Vakbonden: organisatie die opkomt voor de belangen van werknemers.

• Als je lid was van een vakbond kon je staken: door lidmaatschap was er een kas waaruit je betaald werd, ook als je ziek was.

• Voorbeeld: de Algemene Nederlandse Typografen bond (1866)

Verandering via Revolutie

• Armoede aanpakken via revolutie is idee van Karl Marx: hij bedenkt communisme.

• Volgens zijn ideologie (geheel van

ideeën over de samenleving) was er een onverzoenlijke tegenstelling tussen de bezitloze arbeidersklasse, het 'proletariaat', en de bezittende klasse, de bourgeoisie.

•  Het proletariaat moeten in opstand komen tegen armoede door het bezit nemen van de productiemiddelen van de samenleving. 

Stelling: de leerplichtwet moet afgeschaft worden

Opdrachten

• 5,3  - De sociale kwestie
• Informatieboek blz. 96 t/m 98
• Werkboek blz. 125 t/m 127
• Opdrachten: 1, 3, 4, 5, 7, 8

Fijne dag!