1.1. Bergen groeien, bergen verdwijnen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Fossiel laten zien, verhaal: Fossiel van een zeedier gevonden in de bergen, hoe dan?

Kalksteen

Fossielen

Ontstaan van kalksteen in NL bodem

Vandaag!

• Hoe is de hoogste bergtop ter wereld ontstaan? 
• Deels herhaling: Kalksteen en graniet in de bergen
• Graniet of niet? 
• Oud v.s. Jong gebergte

Leerdoelen

- Je begrijpt hoe uit oceaanbodem en vulkanisme bergen kunnen ontstaan

- Je kunt op een foto fossielen en het stollingsgesteente graniet herkennen 

- Je weet de verschillen tussen een jong en een oud gebergte

Startopdracht - Atlas!

1. Wat is de hoogste berg op aarde? 
2. Van welk gebergte is deze berg onderdeel van?
3. Hoe is dit bergketen ontstaan? (Denk terug aan de mysterie-opdracht)
4. Welk gesteente verwacht je te vinden in de toppen van deze bergen? 
5. Gaat het hier om een jong of oud gebergte? Leg uit hoe je dat weet. 
6. Wordt deze berg ieder jaar hoger of lager? Leg uit waarom. 

Hoogste berg? Hangt er vanaf hoe je meet

Plooiingsgebergte

Maak een stripverhaal over het ontstaan van de Chapeau du Gendarme

(Jura, Frankrijk, kalksteenformatie, onderdeel van de Franse Alpen)

250 miljoen jaar geleden

60 miljoen jaar geleden

20 miljoen jaar geleden

Nu

Eerste plaatje – Tropische zee

Beeld: Een warme zee met koralen, schelpen en vissen.

Tekstballon: “Miljoenen jaren geleden lag hier een tropische oceaan!”

Uitleg: Dode schelpen en kalkskeletjes zakken naar de bodem en vormen lagen kalkmodder.

Tweede plaatje – Lagen stapelen zich op

Beeld: Lagen kalk slib die zich opstapelen op de zeebodem.

Tekstballon: “Laag na laag wordt het steeds dikker…”

Uitleg: Door druk en tijd verhardt de modder tot kalksteen.

 Derde plaatje – Botsende platen

Beeld: Twee tektonische platen botsen tegen elkaar, bergen ontstaan.

Tekstballon: “Boem! De Alpen worden omhooggeduwd.”

Uitleg: De kalksteenlagen worden geplooid en omhoog geperst.

Vierde plaatje – Erosie aan het werk

Beeld: Regen, wind en rivieren slijten de kalksteen uit. Een grot en een boog beginnen zichtbaar te worden.

Tekstballon: “Wind en water knagen aan de rotsen…”

Sedimentgesteente

Sedimentgesteente

Sedimentgesteente

Ontstaan Himalaya in stappen

Oceaanbodem of berg?

• Verschillende soorten gesteenten in de Himalaya -> o.a. kalksteen en graniet
• Hoe komen er fossielen van de zeebodem zo hoog in de bergen terug te vinden zijn? 

Steen uit vulkanen

• Niet alleen gesteente uit de oceaanbodem
• Ook gesteente dat omhoog is geduwd door enorme krachten waar "vloeibaar" materiaal uit de aardmantel gesteente omhoog heeft geduwd
• Magma -> stollingsgesteente -> graniet 

Vorming Himalaya + vorming graniet

Stollingsgesteente

Dieptegesteente

Sedimentgesteenten

Hoe komt er kalksteen op de top van een berg?

Graniet of niet? 

Granieten keukenblad

Jonge en oude gebergten

• Door allerlei processen (verwering en erosie) worden gebergten ook weer afgebroken
• Uiteindelijk slijt een gebergte af tot een vlakte 
• hooggebergte 
•  Jong gebergte
• Oud gebergte

Reliëfvormen

Laagland

Heuvelland

Middelgebergte

Hooggebergte

Onder de 200 m

Tussen de 500 en 1500m

Boven de 1500 m

Tussen de 200 en 500m

Jong gebergte

Oud gebergte

Waar is de foto gemaakt? 

Locatie A, B of C?

A

B

C

Jong of oud?

• Jong gebergte: hoog (>1500m), spitse toppen, diepe dalen, eeuwige sneeuw
  

• Oud gebergte: lager, afgeronde toppen (door erosie en verwering)
  

Aan de slag! 

Check de studiewijzer (week 3)

Het onderdeel verplicht is huiswerk voor maandag!