klas 3 Middeleeuwen les 1 en 2



Middeleeuwen
In 4 weken gaan we kleine stukjes literatuurgeschiedenis behandelen. 

De aantekeningen die je maakt, zijn stof voor het SE (boekentoets + middeleeuwen, 5%) in de toetsweek. 

1 / 38
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolmavoLeerjaar 3

This lesson contains 38 slides, with interactive quizzes, text slides and 3 videos.

time-iconLesson duration is: 30 min

Items in this lesson



Middeleeuwen
In 4 weken gaan we kleine stukjes literatuurgeschiedenis behandelen. 

De aantekeningen die je maakt, zijn stof voor het SE (boekentoets + middeleeuwen, 5%) in de toetsweek. 

Slide 1 - Slide

Literatuurgeschiedenis

Slide 2 - Slide

Literatuurgeschiedenis
We gaan ons vandaag bezighouden met de volgende vragen:
  1. Hoe is de Nederlandse literatuur ontstaan?
  2. Hoe "las" men in de middeleeuwen?
  3. Wat waren de middeleeuwers voor mensen?
  4. Hoe zag je dit terug in de literatuur?

Slide 3 - Slide

Waarom moet ik dat allemaal weten?


  • Het is de Nederlandse cultuur.
  • Veel teksten, films, bekende citaten etc. verwijzen naar de oude Nederlandse teksten.
  • Unieke manier om te lezen wat iemand 500 of zelfs 800 jaar geleden bezighield en hoe hij leefde (tijdcapsule).

Slide 4 - Slide

Middeleeuwen
De literatuurgeschiedenis van Nederland begint in de middeleeuwen.
Van vóór die tijd zijn er geen teksten in het Nederlands bewaard gebleven.

Slide 5 - Slide

Wanneer begint de geschiedenis van de Nederlandse literatuur?

Slide 6 - Slide

middeleeuwen

ongeveer 500 -  historisch gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1100 - literair gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1500 - uitvinding boekdrukkunst -> einde    middeleeuwen

Slide 7 - Slide

0

Slide 8 - Video

manuscript/ handschrift
Handschrift (manuscript)

  • Monnikenwerk (iedere letter werd met de hand overgeschreven).
  • Kostbaar (materiaal, tijd, dieren).
  • Scriptorium
  • Veel versieringen

Slide 9 - Slide

de middeleeuwen

De Nederlandse literatuur begint rond 1100

Hebban olla vogala nestas hagunnan 
hinase hic enda thu, wat unbiddan we nu?


Dit is Oudnederlands (tussen 800 en 1150).



Slide 10 - Slide

Slide 11 - Video

Van middeleeuwen naar nu
Bron: Het Parool, 12 maart 2021

Slide 12 - Slide

Hoe zag de middeleeuwse samenleving eruit?

Slide 13 - Slide

De middeleeuwse samenleving

  • Mensen waren heel gelovig
  • "Theocentrisch
  • Hiernamaals: hemel of de hel
  • "Memento mori" 

Slide 14 - Slide

De middeleeuwse maatschappij was theocentrisch. Wat betekent dat?
In het dagelijks leven ...
A
... staat de wetenschap centraal.
B
... staan God en godsdienst centraal.
C
... staan geld en economie centraal.
D
... staat iemand die Theo heet centraal.

Slide 15 - Quiz

Het leven in de middeleeuwen
De middeleeuwse cultuur is theocentrisch. God en alles wat met godsdienst (Rooms-Katholiek) te maken heeft staan centraal. Het leven na de dood is belangrijker dan het leven zelf. Een bekende spreuk is memento mori: gedenk te  sterven. Alles in je leven staat in teken van 'in de hemel komen'. 
De priesters en de monniken (de geestelijkheid) hebben daarom het meeste te vertellen. Zij zijn de belangrijkste stand.

Slide 16 - Slide



Tot hier...
In de volgende les gaan we verder met deze introductie.

Nu maak je de opdracht die in Classroom voor je klaarstaat.

Slide 17 - Slide

Aantekeningenbingo
Maak aantekeningen.
Kies nadat we klaar zijn 4 begrippen uit je aantekeningen die je onderstreept. Als ik die 4 begrippen noem, win je de bingo.

Slide 18 - Slide

Het leven in de middeleeuwen
De tweede belangrijke stand was de adel. De adel had de wereldlijke macht verdeeld via het feodale stelsel ook wel het leenstelsel genoemd. Daarbij leent de koning (leenheer) zijn grond aan de leenmannen.
De leenheer verdeelt zijn grond in kleinere gebieden en leent  die uit aan zijn leenmannen (vazallen). In ruil voor het gebruik van de grond helpen de leenmannen hun leenheer als er gevochten moet worden. Essentieel is de onvoorwaardelijke trouw tussen leenman en leenheer.
De leenmannen kunnen de hun toebedeelde grond weer opdelen in kleinere gebieden en die weer uitlenen aan onderleenmannen (ondervazallen).  Ook hier geldt dat onvoorwaardelijke trouw essentieel is en dat de onderleenmannen hun leenheer helpen als er gevochten moet worden.

Slide 19 - Slide

Slide 20 - Video

Het leven in de middeleeuwen
Je hebt gezien dat de middeleeuwse maatschappij een standenmaatschappij was. Gedurende het grootste deel van de middeleeuwen waren er maar twee standen: de geestelijkheid en de adel. Pas vanaf de late middeleeuwen wordt een derde stand belangrijk: de burgerij. Dit zijn de inwoners van de steden.

Slide 21 - Slide

Een kernbegrip in het feodale stelsel is:
A
macht
B
trouw
C
geld
D
werken

Slide 22 - Quiz

Wie is de opperste leenheer in het feodale stelsel?
A
Koning
B
Lars
C
Adel
D
God

Slide 23 - Quiz

Literatuur in de middeleeuwen
Uit de vroege middeleeuwen is geen Nederlandse literatuur overgebleven. Dat komt doordat in die tijd verhalen niet werden opgeschreven, ze werden alleen verteld. We noemen dat orale literatuur. Pas in de hoge middeleeuwen begint men heel af en toe verhalen op te schrijven op perkament, zodat wij ze nog steeds kunnen lezen. Bekijk de volgende video over boeken en geschriften in de middeleeuwen.

Slide 24 - Slide

Voordracht
Verhalen waren er niet om zelf te lezen, maar om  naar te luisteren!

  • Rondreizende troubadours 
     vertelden de verhalen. 
  • Verhalen werden dus van
generatie op generatie mondeling
overgedragen.
  • Vaak uit het hoofd.

Slide 25 - Slide

Over de vorm

Hoe komt het dat je de tekst van een liedje zo goed onthoudt dat je het vaak jaren later nog steeds weet en mee kunt zingen?

Slide 26 - Slide

Vorm - rijmend

Egidius, waer bestu bleven?
Mi lanct na di, gheselle mijn.
Du coors die doot, du liets mi tleven.
Dat was gheselscap goet ende fijn.
Het sceen teen moeste ghestorven sijn.
Nu bestu in den troon verheven
Claerre dan der zonnen scijn.
Alle vruecht es di ghegheven.

Uit: Egidiuslied (beroemdste middelnederlandse gedicht)

Slide 27 - Slide

Vorm - proza

Ik vroeg me af waar Egidius heen was gegaan. Ik vond het gemis zwaar en ik verlangde enorm naar hem. Dat hij de dood verkoos en mij dus achterliet, vind ik onverteerbaar. Ik hield namelijk heel erg van zijn gezelschap en het doet me pijn dat hij er nu niet meer is. Waar zou hij nu zijn? Hoe zou het met hem gaan? Ik blijf het me maar afvragen.

Slide 28 - Slide

Waarom gebruikten troubadours in de middeleeuwen rijm om hun verhalen te vertellen?
A
om indruk te maken op de adellijke dames
B
rijm zorgt ervoor dat je de tekst makkelijker onthoudt
C
rijm is beter voor te dragen

Slide 29 - Quiz

Waar gingen al die verhalen over 
en 
welke genres onderscheiden we?

Slide 30 - Slide

anonieme schrijvers
Verhalen

  • Vaak vertalingen van bestaande volksverhalen. 
  • De schrijver wilde vermaken, maar vooral ook de lezer iets leren.
  • Religieuze literatuur, ridderverhalen en hoofse literatuur

Slide 31 - Slide

anonieme schrijvers
Veel religieuze literatuur

Twee belangrijke genres:

  1. Marialegenden
  2. Heiligenlevens

Slide 32 - Slide

anonieme schrijvers
Marialegenden

Beroemdste voorbeeld:

  • Beatrijs (eind 13e eeuw)
  • Beatrijs is non, maar gaat er met haar jeugdliefde vandoor. Ze krijgen twee kinderen maar na zeven jaar verlaat de man haar. Beatrijs houdt zich zeven jaar in leven met prostitutie, maar keert dan naar het klooster terug. Daar vindt een mirakel plaats...

Slide 33 - Slide

Van handschrift naar... boekdrukkunst

Slide 34 - Slide

manuscript/ handschrift
Boekdrukkunst

  • Tweede helft 15e eeuw.
  • Van houtblok (blokdruk) naar los lettermateriaal.
  • Eerste drukkers in Duitsland.
  • Leescultuur ontstaat (stadsscholen ontstaan).
  • Van poëzie naar proza.

Slide 35 - Slide

De tekst "Hebban olla.."is geschreven door een ...
A
poëet
B
troubadour
C
ridder
D
monnik

Slide 36 - Quiz

Aantekeningenbingo
Kies 4 begrippen uit je aantekeningen. Onderstreep die.

Als ik ze zo noem, win je de bingo.

Slide 37 - Slide

Aantekeningenbingo
Hebban olla vogala
Theocentrisch
Feodaal stelsel
Troubadour

Slide 38 - Slide