4.3 Het IJzeren Gordijn gaat open

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.3 Het IJzeren Gordijn
gaat open

Leerdoelen

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
• Je kunt uitleggen welke gevolgen de hervormingen van Sovjetleider Gorbatsjov hadden.
• Je kunt uitleggen welke ontwikkelingen in Rusland vanaf 2000 hebben geleid tot nieuwe spanningen tussen Oost en West.

Planning

• Sovjet-Unie in verval
• Michail Gorbatsjov
• Verstandhouding met het westen
• De val van de muur
• De val van de SU
• Ossi's en Wessi's 
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

Sovjet-Unie in verval

• Sovjet-Unie had leed onder grote problemen.
  
• Planeconomie werkte niet.
• Corruptie en machtsmisbruik.
• Lage productie in landbouw en industrie. 
• Burgers moesten in de rij staan voor gewone boodschappen. 

Gorbatsjov (1)

• Michail Gorbatsjov wil veranderingen brengen in de Russische economie.
  
  
• Perestrojka: grote veranderingen.
  - Een soort markteconomie met particuliere bedrijven. 
  
  
• Glasnost: openheid.
  - Hervormingen in de politiek door een democratischer bestuur. 
  - Meer inspraak voor burgers. 

Gorbatsjov (2)

• Vrijemarkt economie was niet direct een succes vanwege stijgende prijzen en nog meer voedseltekorten.
  
  
• Door glasnost begonnen burgers juist meer te protesteren tegen het bestuur van de Sovjet-Unie.
  
  
• De economische hervormingen zorgden voor nog meer onrust...

Verstandhouding met het Westen

• 1987 verdrag met Ronald Reagan (VS) over de beperking van kernwapens.
•  Afschaffing van de lange afstandsraketten.
• Sovjettroepen terugtrekken uit invloedssferen. 
• Vrijlating van politieke gevangenen.
• 1989 verklaarde Gorbatsjov dat de grootmachten geen vijanden meer waren. 

De val van de muur (1)

• Gorbatsjov trok zijn troepen terug uit de  Oostbloklanden. 
• In Polen kwamen vrije verkiezingen.
• In Hongarije werd de grensversperring doorgeknipt.
  - Tienduizenden mensen maakten via Hongarije de vlucht naar West-Duitsland. 

De val van de Muur (2)

• In Oost-Berlijn begonnen mensen ook met demonstreren voor vrije verkiezingen en vrij reizen.  
  
  
• Gorbatsjov liet de DDR leider beloven dat hij geen geweld zou gebruiken tegen de demonstranten.
  
  
• Op 9 november 1989 viel de Berlijnse muur. 

De val van de Sovjet-Unie

• Oost-Europese landen verklaarden zich onafhankelijk van Rusland.
  
  
• Communistische leiders werden gedood, vaak live op televisie.
  
  
• Veel oud-communisten kregen een baan in het bestuur (Poetin). 
  
  
• Geen kritische journalisten in Rusland. Geen vrije verkiezingen.  
  

Ossi's en Wessi's (1)

• Te veel Oost-Duitsers trokken naar West-Berlijn. 
  
  
• Vrije verkiezingen in Oost-Duitsland. 
  
  
• 1990 Duitse eenwording. 
  
  
• Duitsland moest lid blijven van de NAVO. Maar de grens van de NAVO zou niet verschuiven. 

Ossi's en Wessi's (2)

• Voormalige DDR had iedereen werk en laag levensonderhoud. 
  
  
• Prijzen in West-Duitsland waren hoger want geen overheidssubsidies en was er de kans op werkloosheid. Oost-Duitse bedrijven konden moeilijk concurreren met West-Duitse bedrijven. 
  
  
• West-Berlijn moest meer  belasting betalen. 

Zelfstandig werken

Maken opdracht 1 t/m 7 van 4.3

Poetins Rusland (vanaf 2000)

• Na de val van de Sovjet-Unie werd Rusland een vrijemarkteconomie.
• Oude machthebbers verrijkten zich, gewone mensen bleven arm.
• In de jaren '90 was er meer vrijheid en democratie, maar ook veel armoede.

Poetin aan de macht

• Vanaf 2000: Poetin bouwt democratie langzaam af.
• Media wordt gecontroleerd, tegenstanders worden onderdrukt.
• Rusland is officieel een democratie, maar feitelijk een dictatuur.

Doelen van Poetin

• Welvaart vergroten via olie en gas.
• Propaganda over de Russische geschiedenis.
• Herstel van Sovjetmacht, soms met geweld (Georgië 2008, Krim 2014, Oekraïne 2022).

Gevolgen

Mensenrechten worden geschonden.

Spanningen met het Westen nemen toe.

Sommigen spreken van een nieuwe Koude Oorlog.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat er veranderde op politiek en economisch gebied in de Sovjet-Unie onder Gorbatsjov.