Les 2 sociale verhoudingen

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo b, havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom in de Middeleeuwen!

5.2 de vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

Voor de les begint:

Pak je aantekeningenschrift

Feodalisme (leenstelsel

Terugblik

Onderdeel	Tijd
Uitleg sociale verhoudingen	25 minuten
Werken aan weektaak 2	Overige tijd

Les 1 sociale verhoudingen

Sociale verhoudingen in de Middeleeuwen

Standenmaatschappij

Stand	Naam	Taak
1	Geestelijken	Bidden
2	Adel	Beschermen
3	Boeren	Voedsel verbouwen

Landbouwsamenleving (500-1000)

• Steden verdwijnen
• Zelfvoorzienend
• Weinig handel - geen geld!

iedereen verbouwt alleen eten voor zichzelf

Hofstelsel

• Boeren zochten bescherming 

• In ruil leverden zij hun grond in bij de heer.
  

• De boeren waren horigen geworden. 

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Het leven op een domein

Het Hofstelsel 

• Achterleenmannen/lage adel hebben een eigen domein.
• Boeren gaven hun vrijheid in ruil voor bescherming van de heer.
• Boer was verbonden aan een stuk land, zonder het te bezitten en heeft daarbij bepaalde verplichtingen aan de heer= horigheid.

Op deze afbeelding zie je een voorbeeld van een domein. 
Op het domein werd z'n beetje alles verbouwd en geproduceerd wat nodig waas om te leven. De domeinen waren zelfvoorzienend. Anders gezegd: er was sprake van autarkie. Ieder domein had zijn eigen kerk(je), molen, bierbrouwerij, smid, visvijver omliggende bossen en akkers. 

Plichten horigen

• Pacht betalen
• Herendiensten verlenen
• Deel van het land van de heer bewerken
• Op het land van de heer               blijven

Plichten heer

• Bescherming bieden aan de horigen
•  Oorlog voeren
• Domein besturen

Weektaak 2

• Je plaatst berichten vanuit de 3 standen en laat zien welke rol zij in de Middeleeuwen speelden

• Je laat zien wat de verschillen tussen een horige en vrije boer zijn
  

• Je laat zien wat de voor- en nadelen zijn van een vrije boer of horige boer zijn
  

• Je laat zien (hoe het leven op) een domein eruit zag

• De woorden domein, hofstelsel, pacht en herendiensten worden gebruikt

Onderdeel	Tijd
afronding van uitleg	5 minuten
Werken aan weektaak 2	De rest van de les
Klaar? 5.2 lezen

Les 2

Vrije boeren 

• Eigen stukje land
• In tijd van oorlog meevechten met domeinheer 

• Kostte tijd en geld --> eigen wapenuitrusting betalen 

• Vrije boer zijn had dus niet alleen voordelen...

Weektaak 2

• Je plaatst berichten vanuit de 3 standen en laat zien welke rol zij in de Middeleeuwen speelden

• Je laat zien wat de verschillen tussen een horige en vrije boer zijn
  

• Je laat zien wat de voor- en nadelen zijn van een vrije boer of horige boer zijn
  

• Je laat zien (hoe het leven op) een domein eruit zag
  
• De woorden domein, hofstelsel, pacht en herendiensten worden gebruikt

Onderdeel	Tijd
Huiswerk check en nieuwe planning	5 minuten
Mysteriespel	20 minuten
Nabespreken en uitspraak dader	5 minuten

Les 3

Mysteriespel 

Wie heeft het graan gestolen?

Tekst

• Domeinheer Egibald
• Vrije boer Dirk
• Horige boer Frederik
• Horige boerin Elisa
• Rentmeester Frans
• Boerin Hetty (vrouw van Frederik)