21/3 Spelling 3 - 5 Koppelteken + tussenletter 2h

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

dinsdag 21/3 2h

• Spelling H5 
• uitleg
• maken blz. 162 opdracht 1 - 3
  
• bespreken toets grammatica
• overige tijd: oefenen werkwoordspelling op Cambiumned
• toets zakelijke mail terug -> mag mee naar huis

H5 Hoofdletters en aanhalingstekens 

Hoofdletters

Je schrijft een hoofdletter:

• aan het begin van een zin. Let op: 's Middags ga ik....
• 11 leerlingen deden niet mee
• bij bijvoeglijke naamwoorden die van aardrijkskundige namen zijn afgeleid. 
• bij eigennamen

Kleine letters

Je gebruikt een kleine letter:  

• bij samenstellingen met religieuze feesten: kerstvakantie
• bij religies, stromingen en afleidingen daarvan: christendom
• bij windstreken; oosten
• bij namen van seizoenen, maanden en periodes: herfst, juni, ijstijd.

Aanhalingstekens

Je gebruikt aanhalingstekens:

• bij de directe rede/citaten (let op de plaats van de aanhalingstekens en de andere leestekens).
• Voorbeeld: Tom zei: 'Neem je tas mee.' 
• (zie hierna)

Je gebruikt geen aanhalingstekens 

• bij de indirecte rede en bij gedachten:  
• als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis:  

directe rede

De directe rede is de letterlijke weergave van wat er wordt gezegd. Dit staat tussen aanhalingstekens.

Voorbeeld:

De jongen schreeuwde: “Wacht op mij!”

indirecte rede

In dit geval wordt beschreven wat er wordt gezegd en worden geen aanhalingstekens gebruikt.

Voorbeeld:

De jongen schreeuwde dat ze op hem moesten wachten.

Leestekens in citaat/directe rede

Iets zeggen kan op verschillende manieren. Je kunt roepen, fluisteren, vragen, etc. De juiste leestekens aan het einde van het citaat komen binnen de aanhalingstekens.

Bijvoorbeeld

Selma zei: "Ik vond die film erg goed."

"Ik weet niet of ik dat durf!", gilde Sharon.

maken Spelling H5

•  blz. 162 opdracht 1 -3
  
• overige tijd: overige tijd: oefenen werkwoordspelling op Cambiumned

test

• Hierna volgen een aantal vragen over de tussenletter(s) in een samenstelling.
• Welke regels m.b.t. tussenletters(s) in samenstellingen kun je hierin herkennen?

Tussenletter in samenstellingen

ontbijt + buffet

1. wel een tussen-s ontbijtsbuffet
2. geen tussen-s ontbijtbuffet

Tussenletters in samenstellingen

Krant + kop

1. geen tussen-n krantekop
2. wel een tussen-n krantenkop

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. tarwebrood
2. tarwenbrood

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. zonnenscherm
2. zonnescherm

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. huilebalk
2. huilenbalk

Tussenletters in samenstellingen

kat + kop
betekenis: klier

1. wel een tussen-n kattenkop
2. geen tussen-n kattekop

Wat is juist?

Tussenletters bij samenstellingen

1. groentesoep
2. groentensoep
3. groentessoep

Welke regels m.b.t. tussenletter(s) in samenstellingen heb je herkend?

Tussenletter in samenstellingen

Wanneer komt er een -(e)n-?

Als het eerste deel van een samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud op -en heeft, schrijf je -en- tussen de woorden.
Boekenbon
Paardenstal
Tomatensoep

Schrijf geen -(e)n- (maar soms wel -e)

1. - Het eerste deel heeft geen meervoud -> gerstebier.
2. - Het eerste deel verwijst naar iets waar er maar één van is -> maneschijn, Koninginnedag.
3. - Het eerste deel heeft (ook) een meervoud op -s: (postcode, postcodes) -> postcodeboek, groentewinkel.
4. - Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord ->rijkelui, brekebeen.
5. - Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord -> beresterk, reuzeleuk.

maken

• blz. 131 opdracht  1 samen
• zelfstandig: 2, 3 en 4 -> niet af = huiswerk voor 21/3
  
• hierna: verder met oefenen Grammatica hoofdstuk 1-3 zinsdelen op digitale methode

Stillezen

maken Spelling 4

• Spelling H4 : tussenletters in samenstellingen
  
• maken blz. 131 opdracht 1 samen
• overige opdrachten zelfstandig t/m opdracht 4

koppelteken en weglatingsstreepje

Wanneer gebruik je een koppelteken?

•  Na het voorvoegsel oud- , ex- , niet-, non-
• bij gelijkwaardige woorden (minister-president)
• na een teken/cijfer/letters (20-jarige, X-benen)
• bij sommige aardrijkskundige namen + plaatsnamen
• in samenkoppelingen (vaste uitdrukkingen, bv. kant-en-klaar)
• bij klinkerbotsingen (auto-ongeluk)
• samenstelling met naam (pro-Amerikaans)

koppelteken bij gelijkwaardige woorden

Je kunt deze woorden ook omdraaien -> gelijkwaardig

• minister-president
  
• democratisch-liberaal
  
• chef-kok

Na een teken/cijfer/letters

• %-teken
• 50-jarige
  
• cao-akkoord
• ook in samenstellingen met letters of letterwoorden die uit één of meer hoofdletters bestaan: 
• X-benen
• T-shirt

Samenstelling aardrijkskundige namen

• Zuid-Amerika
  
• Noord-Holland
  
• West-Friesland
  

In samenkoppelingen

• rood-wit-blauw
  
• staakt-het-vuren
  
• kant-en-klaar
  
• vergeet-mij-nietje
• glad-in-lood

In sommige plaatsnamen

• 's-Gravenhage
• 's-Hertogenbosch

ex-  non-  niet-  oud- 

Na deze voorvoegsels ALTIJD een koppelteken.

ex-man

non-actief

niet-gelovigen

oud-president (voormalig president)

Bij klinkerbotsingen

• zee-egel
  
• toe-eigenen
  
• foto-onderschrift
  
• macho-uiterlijk
• auto-inbraak

Samenstelling met naam (2e deel begint met een hoofdletter)

• kabinet-Rutte
  
• anti-Russich
  
• pro-Amerikaans 

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. minijurk
2. mini-jurk

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. BMIwaarden
2. BMI-waarden

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. 14 jarigen
2. 14-jarigen

Wat is juist?

1. ex-roker
2. ex roker
3. exroker
4. ëxroker

Wat is juist?

1. mee-ëten
2. mee-eten
3. meeëten
4. meëeten

Wat is de juiste schrijfwijze?

1. adjunctdirecteur
2. adjunct directeur
3. adjunct-directeur

Wat is de juiste schrijfwijze?

1. winkelcentrum
2. winkel centrum
3. winkel-centrum

Veel leerlingen halen een

1. vmbo-diploma
2. vmbodiploma

Gisteren zag ik mijn ...

1. oud leraar
2. oud-leraar

Laatst bezocht ik een

(beurs met gebruikte boeken)

1. tweedehandsboekenbeurs
2. tweede hands boeken beurs
3. Tweedehands boekenbeurs
4. tweedehands boeken beurs