Les 2: crisis, ellende en schaamte

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

uit het boek sociale zekerheid

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen welke gevolgen de crisis van de jaren 30 had voor de armenzorg

In de vorige les

• --> Beurskrach --> 1929 (aandelen minder waard, werkeloosheid, bedrijven failliet, Sloeg over aan Europa

• --> Werkeloosheid NL --> Beperkte groep (steunuitkering), werkverschaffingsprojecten (afsluitdijk)

Hulp aan werkelozen

• Werklozen kregen nauwelijks steun van de overheid.
• Alleen werkloze mannen (21-60 jaar) kregen een steunuitkering. Soms was er een werkloosheidsverzekering (60 dagen)

Hulp aan werkelozen

• • Hiervoor moesten ze twee keer per dag stempelen. 
• De overheid probeerde werkelozen aan het werk te helpen in werkverschaffingsprojecten, zoals het aanleggen van kanalen en dijken.
  

1. Het bekendste werkverschaffingsproject is de aanleg van de afsluitdijk  (1932).

De werkomstandigheden bij de werkverschaffingsprojecten waren slecht. Geef hiervan twee voorbeelden

Lees het verhaal van Abel Zijlstra uit de bron. Uit welke zin blijkt dat de crisis iedereen trof?

Ook bij het Armenbestuur werd streng gecontroleerd of mensen het geld wel echt nodig hadden. Noem twee voorbeelden uit de bron waaruit dat blijkt.

Aanpassingspolitiek

• De overheid vond dat de crisis moest ‘worden uitgeziekt’.
  
• Er waren minder inkomsten, dus kon er ook minder worden uitgegeven.
  
• Dit heet de aanpassingspolitiek: Nederland moest zich aanpassen aan de crisis.

Aanpassingspolitiek

• Zo werd er bezuinigd  en gingen lonen  en uitkeringen omlaag.
  
• De overheid hoopte dat hierdoor de Nederlandse producten goedkoper zouden worden, wat goed zou zijn voor de export.
  
• Het werkte slecht: Nederland bleef achter doordat de overheid de waarde van de munt niet verlaagde (andere landen deden dit wel).

Zo ziet Colijn zich graag: de leider die Nederland door de storm (crisis) heen stuurt...

...en zo zien sommige Nederlanders hem: als iemand die helemaal niet helpt, maar mensen laat verzuipen!

'Colijn is een zwijn!', zeggen sommige mensen.

Toch is er berusting bij de meeste Nederlanders. Hoewel niet altijd...

Veranderende opvattingen

• Steeds meer mensen vonden dat het de taak van de overheid was om ervoor te zorgen dat er werk kwam.
  

• Een van deze groepen waren de sociaaldemocraten (SDAP).
  

1. Zij kwamen met het Plan van de Arbeid.
2. Hierin stond dat de overheid juist geld moest uitgeven om de werkloosheid te bestrijden.
   

• Er waren ook partijen die vonden dat de democratie moest worden afgeschaft om de crisis te bestrijden, zoals in Duitsland door Hitler was gedaan.
  

1. In Nederland wilde de NSB dat ook.

Welke politicus van de crisisjaren zie je hier afgebeeld?

1. Albert Hahn
2. Hendrik Colijn
3. Johan Thorbecke
4. Samuel van Houten

Kies de juiste woorden

In 1934 brak er een opstand uit in de ______________  wijk de ______________. Mensen waren boos over de verlaging van de ______________. Uiteindelijk moest ______________ de rellen beëindigen. De rellen kostten aan vijf mensen het leven, maar de verlaging van de ______________ bleef. Eén ding veranderde er wel: de straten in de Jordaan werden geasfalteerd, zodat bij een nieuwe opstand de relschoppers niet meer met ______________ naar de politie zouden kunnen gooien.

Amsterdamse

Rotterdamse

Jordaan

Blaak

Steunuitkering

het leger

de politie

uitkering

straatstenen

lantarenpalen

Zijn de volgende onderdelen een oorzaak of gevolg van de economische crisis in Nederland?

Gevolg

Oorzaak

Economische crisis in Amerika

werkverschaffing

Steunverlening

Minder export van producten

Aanpassingspolitiek

Banken in Amerika gaan failliet

Wat hoort bij elkaar?

bezuinigen op uitkeringen en lonen

geld uitgeven om mensen aan werk te helpen

1935

Colijn

1934

Socialisten

Dit plan ging door

Dit plan is nooit doorgegaan

Plan van de Arbeid

Aanpassingspolitiek

Twee herinneringen uit de crisisjaren

Herinnering a: van een man die tijdens de crisisjaren werkloos was:

Werklozen werden niet aan hun lot overgelaten: je had steun, er werden concerten en filmvoorstellingen gegeven, speciaal voor werklozen. Alles gratis! Je kwam in aanmerking voor een pakje margarine van 9 cent en soms voor een vis van 10 cent.

Herinnering b: van iemand die de crisisjaren heeft meegemaakt:

Om het gezin van het dagelijks brood te kunnen voorzien, werkten veel vrouwen er zwart bij. Dat was vaak de enige mogelijkheid om aan ondervoeding te ontkomen. De controleurs van de regering hielden je wel scherp in de gaten! Betrapt worden betekende vaak het intrekken van de steun!

Vier meningen:

Werklozen kregen te weinig geld om rond te komen.

Voor werklozen werd niets gedaan.

Werklozen kregen ruim voldoende geld om rond te komen.

Voor werklozen werd veel gedaan.

1

2

3

4

Maken