6.1 Over zeeën en oceanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1  Een Wereldeconomie

Wat was de aanleiding voor de ontdekkingsreizen? (tijdvak 5)

1. De val van Constantinopel verminderde de toegankelijkheid tot het Aziatische handelsnetwerk
2. de technische vooruitgang bij de bouw en navigatie van schepen
3. de wil om vreemde volken te bekeren tot het christelijke geloof
4. Na eeuwen van lockdown kon je weer reizen.

Wat is Renaissance? (tijdvak 5)

1. Italiaans voor middeleeuwen
2. Strijd tussen keizer en paus
3. Bloeiperiode van de kunst
4. Ander woord voor Romeinse tijd

Wat betekent Reformatie? (Tijdvak 6)

1. Daar zijn de gereformeerden lid van.
2. Periode waarin mensen de rooms katholieke kerk wilden veranderen.
3. Aanhanger van christelijke godsdienst die uit protest werd opgericht.
4. Burgerlijke bestuurder van een stad of gewest.

(tijdvak 6) Het tijdvak van regenten en vorsten duurt van .... tot .....

1. 500 - 1000 n. Chr.
2. 1000 - 1500 n. Chr.
3. 1500 - 1600 n. Chr.
4. 1600 - 1700 n. Chr.

Als we het hebben over het Tijdvak van Regenten en Vorsten dan hebben we het over de......................... eeuw

(Tijdvak 6)

1. 15e eeuw
2. 16e eeuw
3. 17e eeuw
4. 18e eeuw

                       Tijdvak 6: regenten & vorsten     

• 1600-1700: regenten & vorsten
• Onderwerpen:

1. Ontstaan van een Wereldeconomie (6.1)
2. De Gouden eeuw (6.2)
3. Het absolutisme (6.3)
4. Wetenschappelijke revolutie (6.4)

Tijdvak 5.. 

Groepsopdracht

Ga aan de hand van de volgende begrippen uit 6.1 een antwoord geven op de vraag:

Hoe kwam het dat Amsterdam het centrum van de wereldhandel werd?

Begrippen:

veeteelt/ kaas en tulpen- Schelde  - Oostzeegebied - 

stapelmarkt - graan - zuivelproducten - 

1585 - Antwerpen - pakhuizen

6.1  Een Wereldeconomie

Aan het eind van deze lessenserie kun jij: 

• de rol van de moedernegotie in de economie van de Republiek benoemen.
• Uitleggen hoe de VOC ontstond en welke rechten deze onderneming had.
• Uitleggen wat handelskapitalisme en een wereldeconomie is en
• de rol van de Republiek in deze wereldeconomie benoemen

Kenmerkend aspect 

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme,    en het begin van een wereldeconomie

wereldeconomie:

economie die bestaat uit verschillende werelddelen die door handel met elkaar verbonden zijn

Handelskapitalisme

economisch systeem waarbij ondernemers zich met handel bezighouden en waarvan zij een deel van hun winst investeren in hun onderneming

Handelskapitalisme

Handelskapitalisme

Vroege vorm van kapitalisme waarbij handelaren een leidende rol hebben in de economie.

16de en 17e eeuw in de Republiek

Moedernegotie - zeer succesvolle vorm van handelskapitalisme 

Graantekort leidt tot bloeiende handel 

• Graanbouw in Holland/Zeeland onmogelijk
• Echter: landbouwspecialisatie wel mogelijk (voor handel en nijverheid) 
  hop, hennep, vlas, vlees, boter, kaas , eieren
• Graan werd geïmporteerd uit het Oostzeegebied

Handelskapitalisme in de Nederlanden

• Moedernegotie = Moeder der alle handel
• Handel in bulkgoederen graan, hout, vis
• Handel in de Oostzee maakt de Nederlanden rijk 
• Tot begin 18e eeuw de meest belangrijke handel 

Waarde Moedernegotie in 1636

Opbrengsten van de VOC gedurende diens bestaan

Voor veilige doorgang door Sont moest saluutschot gegeven worden + belasting betaald op basis dekbreedte

Hollanders losten dit op met het Fluitschip: een smal dek met breed ruim (400-500 ton) en slechts 10 bemanningsleden. 

Om inkomsten te genereren hieven de Deense koningen tol op ieder schip dat naar de Oostzee voer. De tol werd berekend op basis van de breedte van het dek. Om deze reden maakten Hollanders en Zeeuwen veel gebruik van het Fluitschip. Leg uit:
(met een kenmerk van het fluitschip) waarom de handelaren juist dit type schip inzetten

Amsterdam: centrum van de handel 

• Graan en hout uit Oostzee opgeslagen in Amsterdam wegens gunstige ligging aan rivieren
• Ook Zuid-Europese producten naar noorden via Amsterdam
• Amsterdam wordt stapelmarkt: wereldwijde producten tijdelijk opgeslagen (gestapeld) in afwachting hogere prijzen
• Amsterdam centrum handelskapitalisme na herovering Antwerpen (1585) 

Noord-Nederlandse kooplieden en zuidelijke immigranten investeren in handelscompagnieën 

Investeringen, risico's en winsten gedeeld --> voordeel? 

Amsterdam Stapelmarkt

KA 

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie 

Deze producten waren 'exotisch' en extreem duur (peperduur!)

• Specerijen (kaneel, kruidnagel, nootmuskaat, peper
• Chinese en Japanse zijde en porselein 

Nederlanden halen specerijen uit Portugal, maar die viel sinds 1580 onder Spanje, dus ... halen ze het zelf wel op! 

Cornelis de Houtman's 'Eerste Schipvaart' (1595-1597)

Concurrentie leidt tot VOC 

• Door handelscompagnieën stijgen vraag en aanbod
• Specerijen duurder in Azië, goedkoper in Europa
• 1602: alle handelscompagnieën samen in Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) 
• Bekostigd met aandelen. 

VOC krijgt handelsmonopolie 'in het Oosten' 

Alleenrechten VOC 

• Alleenrecht op handel in Azië
• Verdragen sluiten
• Soldaten en ambtenaren in dienst nemen
• Forten en versterkte handelsposten bouwen
• Op eigen houtje oorlog voeren
• Kaperbrieven 

• Het was mogelijk in oorlog te zijn met de VOC, maar niet met de Republiek (en omgekeerd!) 

Succes VOC leidt tot WIC 

West Indische Compagnie

• Belangrijkste doelen:
• 1. Spanje dwarsbomen in Amerika'
• 2. Koloniën stichten 

• Belangrijkste inkomsten:
• 3. Spaanse schepen kapen (Zilvervloot)
• 4. Trans-Atlantische (Slaven)handel
• 5. Walvisjacht

• WIC is nooit écht succesvol geweest 

Met de opbrengst kon de oorlog tegen Spanje een jaar lang bekostigd worden 

Maken opdracht 8