Les 2: Slapeloosheid, angst en onrust

• farmacotherapie
• MBO
• Studiejaar 1

Slapeloosheid, angst en onrust

Les 2

Maryam Amini

Wanneer wordt er gesproken van slapeloosheid?

Wat gebeurt er tijdens de REM- fase in de slaapcyclus?

1. Je wordt wakker van elk geluid
2. Je lichaam herstelt
3. Je gaat dromen
4. Je valt in slaap

Hoe verschilt de slaap opgewekt door een slaapmiddel van de 'normale slaap'?

1. Je kan er slechter van dromen en je slaapt dieper
2. Je slaapdiepte wordt niet beïnvloed
3. Je slaapt dieper
4. Je kan er slechter van dromen en je slaapt minder diep

Wat zijn voorbeelden van niet- medicamenteuze adviezen bij slapeloosheid?

Angst en angststoornissen

• Angst: gevoel van naderend onheil en gevaar--> niet altijd ervaren als angst, maar vaak als onrust of spanning (soms lichamelijke klachten).
  
• Angststoornis: angst zonder reëel gevaar of onverwachte gebeurtenis, of angst die langer aanhoudt dan nodig is
  
• Angst, onrust en slapeloosheid: vaak symptomen van onderliggend probleem.
  

--> niet voldoende om alleen symptomen te behandelen, maar indien mogelijk oorzaak aan te pakken-->psychotherapie (gesprek met psychiater/psycholoog) --> soms niet mogelijk om oorzaak weg te nemen of op korte termijn te behandelen.

-->Gevolg: beperkt in leven en psychotherapie niet voldoende --> uitkomst: geneesmiddel (voor korte periode)

Angststoornissen

Gegeneraliseerde angststoornis:

• Angst en bezorgdheid
  
• Lichte klachten, constant aanwezig
  
• Verschijnselen: piekeren, prikkelbaarheid, slaap- en concentratiestoornissen
  

Paniekstoornis:

• Paniekaanvallen
  
• Soms alleen in bepaalde situaties of op bepaalde plaatsen gaan vermijden
  
• Verschijnselen: ademnood, duizeligheid, misselijkheid, hartkloppingen, pijn op de borst, buikklachten en tintelingen in handen en voeten.
  

Obsessief-compulsieve stoornis (OCS):

• Dwanghandelingen (compulsies) of -gedachten (obsessies).
  
• Handeling of gedachte botst met dagelijkse werkzaamheden en belemmert patiënt probeert tegen handeling en gedachten verzetten veroorzaakt leed
  

Posttraumatische stressstoornis:

• Steeds opnieuw beleven van zeer ingrijpende, traumatische gebeurtenissen
  
• Belangrijkste therapie: hulp bij het verwerken van de gebeurtenis
  

Fobie:

• Meer dan normaal angst voor een situatie belemmering
  
• Verschijnselen zijn trillen, transpireren, hartkloppingen, blozen.
  
• Sociale fobie: angst voor personen gaat personen vermijden
  
• Andere vormen: Examenvrees, podiumangst, claustrofobie, angst voor spinnen
  
• Behandeling: gedragstherapie/training, waarbij geneesmiddelen een ondersteunende rol spelen.
  

Behandeling angststoornissen

• Algemene behandeling: Antidepressiva
  
• Bij bepaalde angststoornissen: benzodiazepinen

-->Generaliseerde angststoornis, een paniekstoornis of een sociale angststoornis

• Risico op onthoudingsverschijnselen: voorkeur kortdurend
  
• Niet bij alle angststoornissen behandeling met benzodiazepinen
  

Benzodiazepines

• Sinds 1960 op de markt
  
• Herkenning naam: eindigen vaak op –pam of -am
  
• Werken  op centraal zenuwstelsel
  

Effecten:

• Rustgevend
  
• Angst onderdrukkend (anxiolytica)
  
• Ontspannen/verslappen spieren
  
• Opwekken slaap
  

Werkingsduur benzodiazepines

Verschillen in:

• Werkingsduur
  
• Snelheid waarmee resultaat intreedt
  

Verschil te verklaren door:

• Halfwaardetijd (T1/2)
  
• Actieve metabolieten/afbraakproducten (werkzaam)
  

• Kortwerkend: (t1/2 <6 uur)
  
• Middellangwerkend (t1/2 6-12 uur)
  
• Langwerkend ( t > 12 uur)
  

De lever en halfwaardetijd

Lever speelt belangrijke rol bij omzetting van geneesmiddelen:

Lichaam herkent lichaamsvreemde stofje --> wilt stofje verwijderen uit lichaam -->maar eerst moet lever stofje omzetten in ander stofje genaamd omzettings-of afbraakproduct (metaboliet)-->omzetting is nodig omdat het dan makkelijker door lichaam uit te scheiden is.

Halfwaardetijd: Tijdsduur waarin hoeveelheid geneesmiddelen in bloed tot helft is verminderd

• Verschilt per geneesmiddel
  

Halfwaardetijd afhankelijk van:

• Snelheid waarmee lever geneesmiddel omzet
  
• Snelheid waarmee nieren geneesmiddel uitscheid
  

Toepassing en contra- indicatie

Symptomatische therapie:

• Angst
  
• Spanning
  
• Slaapstoornissen
  

• Andere indicaties: spierkrampen en bepaalde vormen epilepsie
  
• Mogen niet bij mensen met spierziekte (door spierverslappende werking)
  
• Ouderen: aanleiding geven tot vallen en daarmee risico botbreuken.
  
• Oppassen in verkeer
  

Hypnotica, sedativa, anxiolytica

Hypnotica: werken op centraal zenuwstelsel

• Slaap opwekken of bevorderen (in juiste dosering)
  
• In kleinere doses: gevoel van kalmte en rust (sedatie).
  

Sedativa: gevoel van rust en kalmte

Anxiolytica: angst onderdrukken

• Bijwerking meeste anxiolytica: sufheid of slaperigheid.
  

Dosering benzodiazepines

Hoogte is afhankelijk van:

• Resultaat
  

Angst onderdrukkend en kalmerend: lagere dosering

Slaap: hogere dosering.

• Leeftijd: ouderen lagere dosering (meestal de helft)

• Slaapmiddelen: 1x daag, halfuur voor slapen
  
• Kalmerende werking en angstonderdrukking: 3-4x daags
  

Stoppen: langzaam afbouwen:

• Dosering verminderen en overgaan tot onregelmatig gebruik voorkeur boven gelijk stoppen. (vooral bij langere tijd gebruik). Gelijk stoppen: terugkeer oorspronkelijke klachten (rebound- effect).
  

Bijwerkingen

• Belangrijkste bijwerkingen:
  

Sufheid en slaperigheid overdag, gepaard met concentratieproblemen.

• Overige bijwerkingen:
  

Spierzwakte en moeheid (verdwijnen meestal ook na herhaalde toediening)

• Bij sommige benzodiazepines:
  

Geheugenverlies

• Bij langdurig gebruik:
  

Verslaving

• Paradoxale reacties:
  

Opgewondenheid, onrust en agressie: Kunnen voorkomen bij ouderen en kinderen.

Vergiftiging met dodelijke afloop zelden (behalve in combinatie met alcohol en andere middelen die centraal zenuwstelsel remmen)

Preparaten

• Anxiolytica:
  

Alprazolam, bromazepam, chloordiazepoxide en clorazepinezuur.

• Kortwerkende slaapmiddelen:
  

Midazolam en zolpidem

• Overige slaapmiddelen:
  

Lormetazepam, temazepam en zopiclon

• Kalmerende en rustgevende werking:
  

Diazepam, lorazepam en oxazepam. 

• Epileptische aanvallen:
  

Diazepam (rectale oplossing) en midazolam (neusspray)

• Bij terminale patiënten bij palliatieve sedatie en op IC’s:
  

Midazolam

Vragen?