4.4 Zuid-Amerika politiek tot 1980 4 vwo

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Wat zien we hier?

Een katholieke kerk op de fundamenten van een inheemse tempel

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Plaatje zegt veel over geschiedenis Z-Amerika.

Toen de Spaanse conquistadores (veroveraars) in 1532 binnentrokken schakelden de inheemse maatschappelijke bovenlaag uit, verwoestten de tempels en paleizen van de Inca’s en bouwden op de fundamenten ervan hun kerken en overheidsgebouwen (figuur 2.24 uit de GEO).

Deze les 4.4 Politiek tot 1980

DEEL 1 - tot 1930

Wat? Machtsstructuren in Zuid-Amerika

Kernwoorden: kolonialisme, cliëntelisme, feodalisme, oligarchie

Hoe en waardoor heeft de politiek in Zuid-Amerika zich ontwikkeld?

Inca's

13e eeuw

elite vs. onderhorige massa

De goddelijke keizer van het Incarijk werd aangeduid met de titel Sapa Inca (Nederlands: De enige Inca). 

Spaanse overheersing

• formele machtsstructuur
• informele machtsstructuur

Formeel: koning van Spanje, Raad van Indië, Onderkoninkrijken met onderkoningen, gouverneurs, gemeenteraden
Informeel: Kerk, hacienda eigenaren, Inheemse leiders, leiders van Afrikaanse gemeenschappen -> daaronder iedereen zonder macht, zonder bezit

Koloniale periode 

Spanje & Portugal overheersen

Tot slaaf gemaakten werkten
 op de plantages

Inheemse gebieden deels niet

gekoloniseerd.

Feodale structuur

• 1825 bijna alle landen onafhankelijk
• feodale structuur bleef bestaan -> cliëntelisme
• machtshebbers hebben geen belang bij goede voorzieningen armere massa op het platteland
• ontsnappen? --> vlucht naar de stad 
• FEODALE STELSEL GRONDOORZAAK economische achterstand en politieke problemen Zuid Amerika

Cliëntelisme

systeem van macht gebaseerd op wederzijdse afhankelijkheid: degene met macht of bezit verleent diensten of gunsten in ruil voor loyaliteit van degenen met weinig bezit/macht.

Vorming van de oligarchie

Macht in kleine groep elitairen

Staat in dienst van de elite

door gebrek aan invloed van ver. Geen centraal duidelijk gezag want die zaten in spanje portugal op afstand dus kon oligarchie ontstaan. elite die de informele macht heeft.

Elite steeds meer eigengerijd willen meer inspraak op wat er in land gebeurd. Bijv bepalen met wie gehandeld wordt. Ze willen handelen met andere landen, maar Spanje/portugal bepalen met wie gehandeld wordt. 

Deze les 4.4 Politiek tot 1980

DEEL 2 - vanaf 1930

Wat? Machtsstructuren in Zuid-Amerika

Hoe en waardoor heeft de politiek in Zuid-Amerika zich ontwikkeld?

Oligarchen

Pachtboeren en knechten

Cliëntelisme/

patronage

Sorteer de betekenis bij het juiste begrip

kolonialisme

cliëntelisme

feodalisme

oligarchie

systeem van heerschappij van de één groep over de ander, die soevereiniteit claimt over hun grond

systeem van gunsten van machtigen in ruil voor politieke steun

systeem gebaseerd op landbezit, waarbij degene waaraan het wordt uitgeleend trouw is aan de bezitter

systeem waarbij de elite de macht heeft en de staat functioneert in hun voordeel

Spanje en Portugal kwamen in 18de eeuw tegenover koloniën te staan. Welke onvrede was er bij de koloniën?

Elite aan de macht 1800-1930

Latifundia & minifundia

Grootgrond bezitter -> uitbuiting en handelsgewassen, FDI, steeds verder gemechaniseerd, lage loonkosten

Kleine boeren -> slash & burn, kleinschalig, veel arbeid nodig

Recap 4.4 tot 1930

Opkomst van het populisme

Oligarchie zet kwaad bloed bij bevolking --> populistische partijen spelen hier op in. 

• Latijnse populus betekent volk.
• Populisten --> belangrijk is charismatische leider en 
• spreken namens 'de mensen' of 'het volk'. 

'De mensen zijn het zat', 'het volk pikt het niet langer' en 'het is de schuld van de elite'. Zomaar drie zinnetjes die je met een heel klein beetje speuren al snel tegenkomt in toespraken en campagnes van populistische politici. Want populisten spreken altijd namens 'de mensen' of 'het volk'. Het Latijnse woord populus betekent niet voor niets letterlijk volk.

Wie is dit

En dit?

Links: Juan Perón

Rechts Evita Perón

Juan Perón

Evita Perón

Juan Perón was een Argentijnse militair en politicus die drie keer president was (1946–1955 en 1973–1974) en de grondlegger van het peronisme, een beweging die sociale rechtvaardigheid en economische onafhankelijkheid nastreefde. Evita Perón, zijn vrouw, was een charismatische en invloedrijke first lady (1946–1952) die zich inzette voor arbeidersrechten en vrouwenkiesrecht en geliefd was bij de arbeidersklasse. Na haar vroege dood op 33-jarige leeftijd werd ze een icoon van het peronisme en een legendarische figuur in de Argentijnse geschiedenis

Wat maakt de speech van Evita Peron populistisch?

Nabeschouwing:
Juan Perón werd beschuldigd van autoritair leiderschap, het onderdrukken van politieke tegenstanders en perscensuur, terwijl zijn economische beleid, hoewel populair bij de arbeidersklasse, op de lange termijn als onhoudbaar werd gezien. Evita Perón werd door de elite bekritiseerd vanwege haar snelle opkomst en haar flamboyante levensstijl, terwijl tegenstanders haar liefdadigheidswerk als populistisch en propaganda voor het peronisme zagen. Beide werden ook beschuldigd van corruptie en het opbouwen van een persoonlijk cultus rondom hun leiderschap.

Het volk aan de macht? 1920-1950

• Argentinië met Peron mengvorm communisme-kapitalisme, met inzet op import vervangende industrialisatie
• Ook in andere Z-A landen socialistisch/populistische opkomst
• Komt er met populisme waarachtige democratie?
• Welke rol speelt de charismatische leider in het ondermijnen van democratie?
• Corruptie groot probleem

Nabeschouwing:

Juan Perón werd beschuldigd van autoritair leiderschap, het onderdrukken van politieke tegenstanders en perscensuur, terwijl zijn economische beleid, hoewel populair bij de arbeidersklasse, op de lange termijn als onhoudbaar werd gezien. Evita Perón werd door de elite bekritiseerd vanwege haar snelle opkomst en haar flamboyante levensstijl, terwijl tegenstanders haar liefdadigheidswerk als populistisch en propaganda voor het peronisme zagen. Beide werden ook beschuldigd van corruptie en het opbouwen van een persoonlijk cultus rondom hun leiderschap.

Na WO II --> bemoeiens vanuit de VS

Doel: tegengaan communisme in Zuid-Amerika (Koude Oorlog)

Gevolgen: militaire regimes aan de macht (junta - dictaturen)

(geholpen door VS)

Pas in de economische crisis van de jaren '80 zijn de meeste van deze regimes afgezet

Grote verschillen in visie na onafhankelijkheid

leger voelde zich geroepen om orde te herstellen. Legerleiding aan de macht 

vb Argentijnse Junta

Maakwerk 4.4

4.1 t/m 4.3 opgaven moeten af zijn: zie planner

Vandaag: 1, 2, 3, 5, 6

Maxima in Nederland

Zorreguieta vader Maxima betrokken bij Videla regime in Argentinie

Daarom niet welkom bij huwelijk Maxima en WA. 

Tijdens het regime van Videla werden de mensenrechten veelvuldig geschonden. Zo'n 30.000 mensen verdwenen en werden waarschijnlijk vermoord.

‘Moeders van de Plaza de Mayo’, naar het centrale plein in Buenos Aires waar zij tot op de dag van vandaag elke donderdag een stille demonstratie houden, getooid met karakteristieke witte hoofddoeken (luiers).

                              AK in het nieuws

Onrust Chili

Chili: Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.

De huidige tijd

Strijd tussen neo-liberalisme & linkse regimes

Benadrukken dat populisme ook uit linkse hoek kan komen: links en rechts

Huidige tijd: onrust

De regio heeft teruglopende economische groei

Subsidies / sociale programma's minder

Klaar met corruptie / elite die de macht heeft

Veranderende mentaliteit

Twee jaar geleden ontstonden hevige protesten, nadat de metrokaartjes vier procent duurder werden. Een speciale raad van gekozen burgers werkt momenteel aan een nieuwe grondwet, die de huidige uit 1980 moet vervangen. Die stamt nog uit de tijd van dictator Augusto Pinochet.