Leukemie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Leukemie

Aan het eind van de les kun je beschrijven:

- wat leukemie is

- wat de meest voorkomende soorten van leukemie er zijn

- welke symptomen je ziet bij leukemie

- wat chemotherapie is en hoe dit werkt

- welke complicaties er zijn bij leukemie

- welke verpleegkundige interventies belangrijk zijn

Kennismaken

Een stamcel is een bijzondere, ongespecialiseerde cel die zich kan delen en ontwikkelen tot verschillende soorten gespecialiseerde cellen in het lichaam

1. Goed
2. Fout

Welke bloeddeeltjes werken (met name) niet goed bij leukemie?

1. Erytrocyten
2. Leukocyten
3. Trombocyten

Erytrocyten

de rode bloedcellen. Deze regelen het zuurstoftransport;

de witte bloedcellen. Deze zijn nodig voor de afweer tegen ziekteverwekkers;

de bloedplaatjes. Deze spelen een grote rol bij de bloedstolling.

 De rode bloedcellen zijn er om zuurstof en ook koolstofdioxide te transporteren in het lichaam. Daarvoor bezitten de rode bloedcellen een speciaal eiwit: hemoglobine. Hemoglobine is in staat om zowel zuurstof en koolstofdioxide te binden en door het lichaam te vervoeren. Vreemd genoeg is hemoglobine nog beter in staat om koolstofdioxide te binden en te vervoeren dan zuurstof. Daarom is een te hoge koolstofdioxide concentratie in je omgeving erg schadelijk en gevaarlijk, omdat in de longen de rode bloedcellen dan geen zuurstof gaan opnemen en vervoeren, maar koolstofdioxide.

In de longen waar veel zuurstof aanwezig is neemt hemoglobine zuurstof op. Hemoglobine veranderd dan in oxyhemoglobine. In de weefsels waar weinig zuurstof is geeft het oxyhemoglobine zijn zuurstof af, zodat de cellen van de weefsels het kunnen gebruiken voor de verbranding. Oxyhemoglobine veranderd na de afgifte van zuurstof weer in hemoglobine. In de weefsels waar veel koolstofdioxide is gaat het hemoglobine nu koolstofdioxide binden en vervoeren naar de longen. Een groot deel van de in de weefsels geproduceerde koolstofdioxide lost op in het bloedplasma en wordt door het bloedplasma vervoerd richting de longen.

Leukocyten

De witte bloedcellen spelen een belangrijke rol bij de afweer van het lichaam tegen ziekteverwekkers. Het afweersysteem van de mens heeft een groot aantal verschillende witte bloedcellen tot haar beschikking om de vele ziekteverwekkers onschadelijk te maken. Macrofagen zijn witte bloedcellen die ziekteverwekkers die lekker in het bloedplasma, het weefselvloeistof en de lymfevloeistof rondzwemmen vernietigen. De macrofaag doet dit door de ziekteverwekkers op te sporen en gewoon op te eten. Dat opeten noemen we fagocyteren. De witte bloedcellen die pathogenen opeten noemen we macrofagen. Of te wel: grote eters.

Trombocyten

Bloedplaatjes zijn eigenlijk geen cellen, maar onderdelen van geëxplodeerde cellen. Bloedplaatjes spelen met behulp van vele bloedeiwitten een belangrijke rol bij bloedstolling. Na de beschadiging van de bloedvatwand komen er in uit de beschadigde cellen allemaal stoffen vrij. Deze vrij gekomen stoffen brengen in het bloedplasma allemaal reacties op gang. Deze reacties leiden er uiteindelijk tot dat protrombine wordt omgezet in trombine. Het ontstane trombine zorgt er op zijn beurt weer voor dat het oplosbare fibrinogeen wordt omgezet in fibrine. Fibrine zijn lange eiwitketens. De fibrinedraden vormen een groot vangnet over de wond waarin bloedplaatjes en rode bloedcellen blijven kleven. Daarnaast trekken deze fibrine draden geholpen door de witte bloedcellen de wond dicht.

Leukemie

Verzamelnaam 

Ontwikkeling van leukocyten gaat mis

Leukocyten worden kwaadaardig

Verschillende vormen

Op verkeerde en niet gewenste manier vermeerderen.

4 vormen van leukemie

acute myeloïde leukemie (AML)

chronische myeloïde leukemie (CML)

acute lymfatische leukemie (ALL)

chronische lymfatische leukemie (CLL)

Posterpresentatie (opdracht in groepjes):

Werk één vorm van leukemie uit op één poster. Beschrijf:

- wat houdt deze vorm van leukemie in?

- welke symptomen passen bij deze vorm?

- hoe wordt de diagnose gesteld?

- welke behandelingen zijn er voor deze vorm?

- wat is de prognose voor deze vorm?

30 minuten de tijd, na die tijd terugkoppeling aan de rest door middel van een poster

Groepje blauw: uitwerken acute myeloïde leukemie

Groepje groen: uitwerken chronische myeloïde leukemie

Groepje rood: uitwerken acute lymfatische leukemie

Groepje geel: uitwerken chronische lymfatische leukemie

Bij acute leukemie rijpen de leukocyten niet uit in de bloedbaan

1. Waar
2. Niet waar

Bij chronische leukemie rijpen de cellen wel redelijk, alleen werken ze niet meer normaal

1. Waar
2. Niet Waar

Symptomen Leukemie

Leukopenie

Anemie

Trombocytopenie

Symptomen ALL

• Kortademigheid en hartkloppingen
• Vermoeidheid
  
• Spontane bloedingen en onverklaarbare blauwe plekken
  
• Terugkerende of niet genezende wondjes en infecties
  
• Koorts en nachtzweten
• Anemie
• Botpijn
• Vergrote lymfeklieren of pijn in de bovenbuik (later stadium)

Symptomen AML

• Kortademigheid en hartkloppingen
• Spontane bloedingen en onverklaarbare blauwe plekken
  
• Terugkerende of niet genezende wondjes en infecties
• anemie (vermoeidheid/bleekheid)
• Botpijn
• Vergrote lymfeklieren of pijn in de bovenbuik (later stadium)
• Onverklaarbaar gewichtsverlies, gebrek aan eetlust

Symptomen CLL

• Pas na lange tijd klachten, per toeval ontdekt
•  algemene klachten --> vermoeidheid/slechte weerstand
• infecties
• anemie
• bloedingen en blauwe plekken
• opgezette klieren, milt en lever
• nachtzweten

Symptomen CML

• Pas na lange tijd klachten, klachten worden steeds erger
• vol gevoel/slechte eetlust en afvallen
• nachtzweten
• Anemie (vermoeidheid/bleekheid)
• Jichtaanvallen
• Pijn in botten
• Buikpijn
• Bloeduitstortingen

3 fasen CML

• chronische fase; <10% leukemiecellen
• acceleratiefase (versnellingsfase 10-19% leukemiecellen
• blastaire fase >20% leukemiecellen.  Deze fase gaat lijken op de AML; reageert niet meer goed op de behandeling. 

Chronische myeloïde leukemie

voor het grootste deel veroorzaakt door de woekering van één bepaald type witte bloedcellen in het beenmerg, granulocyten.

Klachten:

vermoeidheid

snel vol gevoel in de buik of buikklachten door de grote milt

koorts

Diagnostiek: hetzelfde als bij AML

Behandeling: Imatinib (remt activiteit van bepaald eiwit), chemotherapie, stamceltransplantatie

de chronische fase. Dit betekent dat de zorgvrager minder dan 10% leukemiecellen in het bloed en beenmerg heeft;

de acceleratiefase. Acceleratie betekent versnelling, daarom noemen we dit ook wel de versnellingsfase. In deze fase heeft de zorgvrager tussen de 10% en 19% leukemiecellen in het bloed en beenmerg;

de blastaire fase of blastencrisis. Dit noemen we ook wel de acute fase. 

Zorgvragers met chronische myeloïde leukemie die het Philadelphia-chromosoom dragen, maken het BCR-ABL-eiwit aan. Imatinib remt de activiteit van dit eiwit.

Acute lymfatische leukemie

Woekering lymfocyten

Meest voorkomende vorm bij kinderen.

Klachten: hetzelfde als bij AML

Diagnostiek: hetzelfde als bij AML

Behandeling bestaat uit 3 fasen:

• 1e fase (de inductiefase). Doel om alle kwaadaardige cellen uit het bloed te verwijderen: een medicijnkuur met prednison en daarna chemotherapie;
  
• 2e fase (de consolidatiefase). Doel om de kwaadaardige cellen weg te houden:  meerdere kuren met chemotherapie of een stamceltransplantatie;
  
• 3e fase (de onderhoudsfase). Doel om terugkeer ziekte te voorkomen: verschillende medicatie gedurende vaak een jaar. 

komt vaker bij mannen voor >60

Chronische lymfatische leukemie

Woekering van lymfocyten.

Meest voorkomende vorm van leukemie.

Symptomen: in begin vaak geen. Daarna zoals bij andere vormen.

Diagnostiek: hetzelfde als bij andere vormen

Behandeling: afhankelijk van fase waarin de ziekte zich bevindt (van afwachtend beleid tot chemotherapie, gebruik bepaalde antistoffen ofwel immunoglobulinen, soms stamceltransplantatie)

Chronische leukemie heeft vaak een gunstigere prognose dan de acute leukemie

1. Juist
2. Onjuist

https://www.youtube.com/watch?v=d_o9C181-o8

Na transplantatie

Immunosuppresiva b.v. ciclosporine (Neoral)

afstotingsverschijnselen onderdrukken na een orgaantransplantatie of stamceltransplantatie

antibiotica en antivirusmedicatie