2.1 + 2.2 Ötzi de ijsmummie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De tijd van jagers en boeren

...-3000 v. chr.

Een felle pijn trekt vanaf zijn schouder door zijn hele lichaam. Dat hij geraakt is, is een groot probleem. Hij moet snel terug naar zijn stam voor hulp, want anders kan het te laat zijn. Die pijlpunt moet eruit.

De jager pakt zijn bijl nog eens goed vast, maar dat gaat lastig met zijn half bevroren handen. Wat er ook gebeurt, die bijl gaat mee.

De koude bergwind verandert in een ijzige sneeuwstorm. Het gras in zijn schoenen helpt nu niet meer tegen de kou. Daar, achter dat rotsblok kan hij schuilen tegen de ijzige wind. Achter de steen rolt hij zich op om zo warm mogelijk te blijven. De vermoeidheid slaat toe en hij valt, ondanks de pijn en de kou, in slaap. De sneeuw bedekt zijn lichaam en vriest aaneen tot een ijslaag. Ötzi zal nooit meer wakker worden.

De jager sterft aan een combinatie van factoren. Noem 2 van die factoren.

De jager sterft aan een combinatie van factoren. Noem 2 van die factoren.

Dit is Ötzi. Zijn naam is afgeleid van de Ötztaler Alpen op de grens van Oostenrijk en Italië, waar zijn lichaam in 1991 werd gevonden.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• ken je de begrippen jager en verzamelaar, agrarische samenleving, middelen van bestaan, archeoloog, prehistorie en (in)directe bron

• kun je uitleggen hoe Ötzi aan zijn naam komt.

• kun je uitleggen welke middelen van bestaan in de tijd van Ötzi bestonden.
  

• kun je verschillende soorten bronnen herkennen en toetsen op betrouwbaarheid.

Historische bronnen geven informatie over het verleden

Welke soort historische
bronnen ken jij?

Ongeschreven bronnen

Bronnen zonder tekst:

• Grotschilderingen
  
• Speerpunten
• Bodemlagen
• Graven
• Munten

Deze bronnen worden vaak door archeologen gevonden.

De prehistorie is de tijd voordat er geschreven bronnen waren.

...maar ook:

• Films
  
• Interviews
  
• Schilderijen

Historici willen altijd meerdere bronnen hebben...

Geschreven bronnen

Bronnen die bestaan uit tekst/tekens/getallen:

• Boeken
• Brieven
• Rekeningen
• Documenten

Video

SchoolTV: Het dateren van oude stukken hout

0

Directe en 

indirecte bronnen

Directe bronnen (1)

• Zijn gemaakt in dezelfde tijd als waarover ze gaan.

• Zijn meestal gemaakt door iemand die zelf bij de gebeurtenis aanwezig was, maar dat hoeft niet altijd.

Directe bronnen (2)

• Kunnen heel betrouwbaar zijn, omdat de maker leefde in die tijd... 

• ...maar ook onbetrouwbaar, omdat iemand niet de waarheid vertelt, zijn mening geeft of niet alle informatie heeft.
  
  
• Historici willen altijd een zo betrouwbaar mogelijk beeld.

Directe bronnen (3)

Voorbeelden:

• Speerpunten uit de prehistorie
• Dagboek van Anne Frank
• Egyptisch Dodenboek
• Egyptische mummie
• Filmbeelden van de moord op president Kennedy
• Foto's uit de Eerste Wereldoorlog
• Spotprent

Indirecte bronnen (1)

• Zijn gemaakt door iemand die er niet zelf bij was, bijvoorbeeld omdat hij later leefde óf omdat hij ergens anders woonde.

• Heeft de informatie gekregen via andere bronnen (geschreven of ongeschreven).

Indirecte bronnen (2)

• Kunnen heel betrouwbaar zijn, omdat de maker zijn informatie uit veel bronnen heeft kunnen halen... 

• ...maar ook onbetrouwbaar, omdat iemand niet bij de gebeurtenis aanwezig was.
  

Indirecte bronnen (3)

Voorbeelden:

• Jouw geschiedenisboek.
• Een artikel over Anne Frank op Wikipedia.
• Een documentaire over de ontdekking van het graf van Toetanchamon.

Noteer in 3 minuten zoveel mogelijk kenmerken die je op de afbeelding ziet die passen bij de manier waarop jagers-verzamelaars leefden

Wissel in 2 minuten zoveel mogelijk kenmerken die je op de afbeelding zag uit met degene naast je. 

- Vrouwen en kinderen verzamelen voedsel (taakverdeling man-vrouw)

- Zelf wapens maken van botten/stenen.

- Kleding maken van dierenhuiden.

- Tenten van dierenhuiden. 

- Leven in kleine groepen.

- Nomaden (rondtrekken)

- Jagen en vissen

- Vuur maken om te koken/warmte.

Leg uit of je bron uit de vorige opdracht betrouwbaar of onbetrouwbaar vindt.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Aan de slag!

• Maken hoofdstuk 2.1 De eerste mensen, geschiedenis of mysterie? (inhoudelijk overzicht) maken opdracht 1, 2, 3, 4, 5 en 9
  
  
• Vergeet na het maken van de opdrachten niet op inleveren te klikken.