Beroepsethiek, les 5, instrumenten, VP23A4, Susan

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Beroepsethiek

les 5: instrumenten/ methodes

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan de student:

- deelopdracht 3 gemaakt

- 3 instrumenten/ methodes benoemen om dilemma's te bespreken.

- geoefend met de dilemma methode.

Vorige les: moreel beraad

• Wat is een moreel beraad?
• Gesprek waarin deelnemers een ethisch dilemma bespreken. 
• Hoe gaat dit in zijn werk?
• Gestructureerd volgens een methode, en met een gespreksleider.
• Wat is het doel/ effect? 
• Bewustwording, begrip, bewaking van ieders grenzen, kwaliteit van zorg.

6 stappen moreel beraad

7 stappen moreel beraad

1 Casus/ Voor welke beslissing of keuze sta je? 

2 Verkennen/ Welke betrokkenen hebben rechten, belangen of wensen?

3 Formuleer de vraag/ Wie neemt de beslissing?

4 Analyseer/ Is er nadere informatie nodig om de beslissing op een verantwoorde wijze te kunnen nemen?

5 Afwegen/ Wat zijn de argumenten?

6 Besluiten/ Wat is de conclusie? Tussenstap: kunnen we de schade beperken?

7 Evalueren/ Hoe voel je je bij de genomen beslissing?

les 5: deelopdracht 3

- Beschrijf een ethische dilemma dat speelt op jouw BPV.

- Beschrijf de verschillende zienswijzen (bijv patiënt/ collega/ mantelzorger/ jezelf).

- Wat zijn de hierbij passende normen en waarden?

- Bespreek dit in groepjes en help elkaar bij vragen.

Instrumenten/ methodes om ethische dilemma's te bespreken

- Moreel beraad

- Dilemma methode

- Nijmeegse methode

- Socratisch beraad

- Utrechts stappenplan

- ....

https://www.zorgvoorbeter.nl/tools/overzicht-tools-ethiek

Doel + effect van bespreken ethisch dilemma

- Moreel dilemma bespreekbaar en concreet maken. 

- Er komt reflectie op gang over verschillende perspectieven, waarden en normen (=bewustwording en begrip)

- Inzicht krijgen in mogelijke oplossingen / alternatieven.

- Er wordt een onderbouwde oplossing (moreel juiste handeling) geformuleerd.

Randvoorwaarden bespreken ethisch dilemma

- Ervaren gespreksleider 

- Tijd: minimaal 1 uur

- Voorbereiding: Casus beschrijven en toesturen aan gespreksleider (soms ook aan deelnemers)

- Ruimte: veilige setting, rustige ruimte

- Houding: onderzoekende en open houding, eigen oordelen omzetten in vragen aan de ander

Dilemma methode

= gespreksmethode om ethisch dilemma te bespreken.

 Om een goede afweging te kunnen maken en te bespreken op welke wijze goede zorg verleend kan worden.

Voorbeeld ethisch dilemma

Meneer Jansen is een 78-jarige patiënt met uitgezaaide alvleesklierkanker die is opgenomen omdat het thuis niet meer ging en de stervensfase is aangebroken.

Dhr. is streng gelovig en weigert alle vormen van pijnstilling.

Elke dag gaat dhr. achteruit en raakt wat verward, onrustig en bij elke aanraking of beweging schreeuwt dhr. het uit.

Dhr. vraagt om Morfine. De familie zegt absoluut niet.

Dilemma methode

1. Zo scherp mogelijk formuleren van het dilemma.

2. Normen en waarden

3. Terug naar het geformuleerde dilemma en onderzoeken wat de mogelijkheden zijn.

4. Afweging tussen de verschillende mogelijkheden

Stap 1 Formuleren dilemma 

Wat is er aan de hand? Beschrijving van een dilemmasituatie door de voorbeeldgever: hulpvrager, hulpvraag, aard van het probleem, tot aan het moment van het dilemma: moet ik zus of zo handelen, ingrijpen of niet ingrijpen?

Beschrijf de situatie in één zin (S). Formuleer vervolgens de twee kan­ten van het dilemma (D): als ik collega x deze informatie geef, schend ik het vertrouwen van mijn cliënt; als ik de informatie niet geef, ben ik niet collegiaal.

Formuleren van de (ethische) vraag (V): Mag ik informatie over de cliënt doorgeven aan mijn collega of niet? (schrijf de vraag op).

Geven van intuïtief oordeel: reactie van de overige groepsleden.

Stap 2 Normen en waarden

Welke waarden zijn in het geding? Schrijf de waarden op vanuit de verschillende perspectieven en de daarmee samenhangende belangen (hulpverlener, cliënt, familie, medebewoners, organisatie).

Welke normen zijn in het geding?

Stap 3 Onderzoeken

• Welke mogelijkheden zijn er om uit het geformuleerde dilemma te komen? Noem de mogelijkheden zo mogelijk vanuit verschillende perspectieven?

• Schrijf de mogelijkheden in steekwoorden op.

Stap 4 Afweging maken

• Verplaats je in de voorbeeldgever en beantwoord de vraag: wat zou jij doen als je in de schoenen van … stond en waarom?
  
• Maak als groep een afweging van de beschreven argumenten: aan welke waarde en aan welke norm wordt het meeste gewicht toegekend? Welke mogelijkheid sluit hierbij aan en biedt een opening uit het dilemma? Probeer hierover consensus te bereiken.

Vragen?

Nijmeegse methode

Gestructureerd gesprek dat verloopt volgens vier fasen. Voor elke fase worden een aantal vragen vooraf geformuleerd. In het totaal gaat het om een vijftigtal vragen. Maar deze kunnen aangepast worden aan de concrete zorgcontext waarin het model wordt toegepast. Maar de gespreksleider kan op basis van de concrete casus selecteren welke vragen al dan niet behandeld worden.

1. Omschrijving van het concrete morele probleem

2. Inventarisatie van concrete feiten

– Medische diagnose

– Verpleegkundige & zorggerelateerde diagnose

– Levensbeschouwelijke en psychosociale aspecten

– Organisatorische aspecten

– Juridische aspecten

3. Inventarisatie van morele aspecten

4. Besluit

Casus mevrouw A

Mevrouw A is 80 en heeft een nieuw hart nodig.

Ze staat nu als eerste op de wachtlijst, maar geeft zelf aan niet meer te willen leven.

Dit komt omdat ze volgens haar alles wel gedaan heeft in haar leven wat ze zou willen.

Ook krijgt ze niet vaak bezoek en geniet ze niet meer van het leven zoals ze eerst deed.

Mogelijk is ze depressief. Onlangs is haar man overleden en dit speelt een grote rol in haar beslissing.

Haar dochter en 3 kleinkinderen zien haar nog wel graag in leven en willen dat ze de transplantatie doorzet.

Stap 1: moreel probleem

Welke botsende waarden zijn er?

Voor en nadelen verschillende keuzes

Stap 2: feiten

Medische dimensie

Verpleegkundige dimensie

Levensbeschouwelijke en sociale dimensie

Organisatorische dimensie

Stap 3: waardering

Welzijn van de patiënt

Autonomie van de patiënt

Verantwoordelijkheid van de zorgverleners

Stap 4: besluitvorming

Hoe luidt nu het morele probleem?

Feiten, argumenten worden samengevat

Oefenen Dilemma methode of Nijmeegse methode

• Verdeel de klas in 2 groepen.
• Kies Dilemma methode of Nijmeegse methode.
• Kies 1 casus (mag van eindopdracht of fictief).
• 1 inbrenger, 1 voorzitter, 1 notulist, 

        1 met mening A, 1 mening B (rest kiest mening A of B).

• Volg de 4 stappen en kom tot een conclusie.
• Klassikaal nabespreken wat de conclusie