Grensvervagingen - 13.2 Rasch' vraagtekens bij dataïsme

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Mirjam Rasch 1978

Rasch

1. Is alles van de mens zichtbaar en meetbaar te maken?

2. we zijn in wezen niet voorspelbaar en beheersbaar en dat zouden we ook niet moeten willen (door het denken in data)

Rasch

Verzet tegen dataïsme; 

het else

het andere, het vreemde, het spontane; dat wat niet in data te vangen is.

Het else in..

Eerstepersoonperspectief: 

de bestaanservaring onderzoeken.

- de menselijke bestaanservaring kenmerkt zich door een onherleidbare openheid. De vrijheid geeft ons de opdracht het bestaan vanuit onze eigen ervaring vorm te geven.

Derdepersoonsperspectief: 

kijken naar het mensbeeld

- menselijk gedrag kan niet uitputtend beschreven worden in data

Ethiek in tijden van dataïsme

Algoritmische identiteiten: vergelijk het met roddelende mensen in een ruimte waar jij net binnen loopt. Niet te controleren wat ze over je zeggen.

Samenstelling ervan heeft altijd een gebrek; ze begrijpen de inside jokes niet, interpretatie slaat vaak de plank mis (denk aan gepersonaliseerde advertenties die niet passen)

(Verhouding gedataficeerde levens zijn scheef; ten nadele van de geprofileerde.)

1. onzekerheid over hoe we algoritmisch geïdentificeerd worden.

2. mogelijkheden tot reflectie op je eigen datakarikatuur, ruimte voor betekenisgeving

Het else

Het else heeft te maken met niet-kwantificeerbare overschot van data, de speelruimte tussen ik en 'data-ik'.

Het else ontstaat in de context van data en digitalisering.

"Het else is de ervaing, de verbazing die je overvalt als je kijkt naar je data-selfie, de huivering opgeroepen door je eigen meetbare type, de schaamte die je vanbinnen uitholt als je je realiseert dat jij dat bent, die gereproduceerde imperfectie. Maar ook de ervaring van je vrij weten van totale transparantie, de plezierige uitnodiging tot zelfonderzoek, de nieuwsgierigheid die een onbekend gebied op de kaart aanwakkert."

 blz 262.

Het else

Het else is zelf oncategoriseerbaar.

Het ontstaat uit het gat, [...] hoe meer else, hoe meer ruimte.

Het else is geen gebrek, maar een opgave.

Data <-> wereld

Taal <-> wereld

Er bestaat een gat tussen die twee. Ruimte voor interpretatie en discussie, poëzie en zelfonderzoek.

Dat in die kier van licht zich iets als vrijheid voordoet.

Eindterm 18

18. De kandidaten kunnen de opvattingen van Haraway, Morton, Despret, Latour, Hayles, Barad, Harari

en Rasch over de grensvervagingen omtrent de mens uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

• dat door de grensvervagingen de vraag naar het wezen van de mens opnieuw en anders
benaderd moet worden (Haraway);
• dat er bij de grensvervagingen kanttekeningen kunnen worden geplaatst vanuit ethisch,
kentheoretisch en wetenschapsfilosofisch perspectief;
• dat de grens tussen mens en dier is vervaagd (Morton, Despret);
• dat de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd (Latour, Hayles);
• dat de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd (Barad, Harari, Rasch).

Eindterm 21

21. De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Barad, Harari en Rasch de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd. Daarbij kunnen zij betrekken:

• de begrippen ‘intra-actie, ‘algoritme’, ‘techno-humanisme’, ‘dataïsme’ en ‘het else’;
• een uitleg van Haraways opvatting over de grensvervaging tussen fysiek en niet-fysiek;
• een uitleg van Barads argument dat de mens een verstrengeling van materiaal en betekenis is/wordt;
• een uitleg van Harari’s argument dat de mens data wordt;
• een uitleg met tekstfragment 16 van Rasch’ kanttekening dat het dataïsme mensen reduceert tot karikaturale profielen.