2 mavo - formuleren en spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

dinsdag 6 mei 

Cursus 6 - Formuleren

§5 Samengestelde zinnen schrijven

§6 Vaste voorzetsels

Lesplanning dinsdag 6 mei

• Lezen in 'Zonder titel'
• Startopdracht
• Instructie
• Online aan het werk
• Afsluiting les

Startopdracht

Maak van de twee zinnen telkens één zin. Je mag de volgorde van woorden veranderen en een woord toevoegen.

- De melk was bedorven. Het pak stond al drie dagen buiten de koelkast.

- Mijn buurman is jarig. De buurvrouw bakt een taart.

• Hoe noem je dit soort aan elkaar geplakte zinnen?

Doel formuleren §5

Ik leer samengestelde zinnen schrijven.

Instructie 

Teksten bestaan uit zinnen. Je kunt allemaal korte zinnen gebruiken, maar dat leest niet zo fijn. 

Vaak worden er samengestelde zinnen gebruikt. Let op:

• Een samengestelde zin heeft 2 persoonsvormen!
• Je plakt de zinnen aan elkaar met een voegwoord!

Instructie 

We hebben het in het verleden weleens gehad over voegwoorden. De volgende voegwoorden worden vaak gebruikt:

en - want - maar - of - omdat - als

Instructie 

Zo maak je samengestelde zinnen:

• Gebruik een voegwoord om van 2 zinnen 1 zin te maken.
• Zet een komma voor het voegwoord (niet bij 'en' en 'of').
• Controleer of de woordvolgorde klopt.

Fout: Omdat de zon schijnt, hij gaat zwemmen.

Goed: Omdat de zon schijnt, gaat hij zwemmen.

Aan het werk

Ga naar Magister.

Open de online omgeving van Nieuw Nederlands.

Ga naar Cursus 6 - Formuleren.

Maak de opdrachten van §5 en §6.

Doel formuleren §6

Ik kan veelvoorkomende voorzetsels bij werkwoorden herkennen en op de juiste manier gebruiken.

Voorkennis

Bij de cursus grammatica hebben we het over voorzetsels gehad:

• geven meestal een plaats, richting of tijd aan
• zijn meestal korte woordjes
• kun je voor een lidwoord en zelfstandig naamwoord zetten: .... het kooitje  / .... het feest.
• voorbeelden: op - met - achter - in - onder - tijdens - van

Instructie 

Sommige werkwoorden hebben een vast voorzetsel (vz) bij zich. Zulke voorzetsels kun je bij dat werkwoord niet veranderen:

twijfelen aan

rekenen op

verlangen naar

Aan het werk

Ga naar Magister.

Open de online omgeving van Nieuw Nederlands.

Ga naar Cursus 6 - Formuleren.

Maak de opdrachten van §6 Formuleren.

Lesdoelen behaald? 

• Wat is een samengestelde zin?
• Wat voor woord voeg je toe om een samengestelde zin te maken? 
• Wat is een vast voorzetsel?
  
• Geef een voorbeeld van een werkwoord met een vast voorzetsel.

Startopdracht

Vul de volgende zinnen aan met het vaste voorzetsel. We hebben het hier met de cursus grammatica al over gehad.

1. Ik ben dol ... zure matten.
2. Wie zorgt er ... jouw katten?
3. Deze oplader hoort ... die laptop.
4. Ik heb gekozen ... het profiel 'economie'. 

Lesdoel behaald? 

Doel

Ik kan komma's op de juiste manier gebruiken.

Instructie

Jullie hebben al geleerd dat een zin eindigt met een punt, een vraagteken of een uitroepteken.

Wanneer gebruik je de komma?

• tussen twee persoonsvormen
• voor een voegwoord (niet voor 'en' / 'of')
• tussen de delen van een opsomming

Doel

Ik kan aanhalingstekens en dubbele punten op de juiste manier gebruiken.

Instructie 

• Leestekens maken een tekst beter leesbaar.
• We gaan het nu eerst hebben over de dubbele punt :
• De dubbele punt laat zien dat je iets aankondigt of opsomt.
• Ik kreeg gisteren een aantal cadeautjes: scheenbeschermers, voetbalkousen en een trainingsjack.
• Je gebruikt hier een kleine letter na de dubbele punt.

Instructie 

• Je gebruikt de dubbele punt ook om een citaat aan te kondigen. 
• Citaat = opschrijven wat iemand letterlijk heeft gezegd. 
• Een citaat (directe rede) zet je tussen aanhalingstekens.
• Orlando zei: 'Vrijdag ga ik op vakantie.' 
• De docent vroeg: 'Wie wil het antwoord geven?'
• Je begint een citaat altijd met een hoofdletter.

Instructie 

• Als het citaat vooraan in de zin staat, gebruik je geen dubbele punt.
• 'Vrijdag ga ik op vakantie', zei Orlando. (De punt verschuift naar het einde van de zin en je zet een komma achter het aanhalingsteken.)
• 'Wie wil het antwoord geven?' vroeg de docent. (Bij een vraagteken of uitroepteken komt er geen komma.)

Instructie 

• Als je iemands woorden niet letterlijk overneemt (indirecte rede), gebruik je geen aanhalingstekens. 
• Orlando zei dat hij vrijdag op vakantie gaat.
• De docent vroeg wie het antwoord wilde geven.

Doel

Ik kan het meervoud van zelfstandige naamwoorden spellen.

Meervoud op s

• De meeste zelfstandige naamwoorden hebben een enkelvoud en een meervoud. 
• Er zijn verschillende manieren waarop je het meervoud van zelfstandige naamwoorden maakt:
• Zet -s achter het woord
• Bijvoorbeeld: bumper – bumpers; pasje – pasjes; televisie – televisies; horloge – horloges; deejay – deejays.

Bijvoorbeeld: dorp – dorpen; bord – borden; klauw – klauwen.

Soms moet je ook iets anders veranderen. Bijvoorbeeld: banaan – bananen; kip – kippen; boef – boeven; baas – bazen.

Zet -ën achter het woord

Als het enkelvoud eindigt op -ee, maak je het meervoud met -ën. Bijvoorbeeld: ree – reeën; orchidee – orchideeën.

Meervoud op 's

• Meestal moet de -s aan het woord vast. Gebruik ’s als je het woord anders verkeerd uitspreekt: 
• opa – opa’s;  tosti – tosti’s; menu – menu’s; 
• Gebruik ook 's na -y als daar een medeklinker voor staat: 
• hobby – hobby’s.

Meervoud op en of ën

Zet -en achter het woord

Bijvoorbeeld: dorp – dorpen; bord – borden; klauw – klauwen.

Soms moet je ook iets anders veranderen. 

Bijvoorbeeld: banaan – bananen; kip – kippen; boef – boeven; baas – bazen.

Zet -ën achter het woord

Als het enkelvoud eindigt op -ee, maak je het meervoud met -ën. Bijvoorbeeld: ree – reeën; orchidee – orchideeën.

Doel

Ik kan verkleinwoorden spellen.

Een verkleinwoord is een zelfstandig naamwoord (mens, dier of ding) dat verkleind wordt.

Hoe schrijf je verkleinwoorden

• De meeste verkleinwoorden zijn eenvoudig te maken door -je erachter te plakken. vb: huis -> huisje 
  

Soms moet je nog iets anders veranderen. Bijvoorbeeld:

film - filmpje

tafel - tafeltje

slang - slangetje

Uitzondering 1: ng -> nkje

• Bij woorden die eindigen op -ng, schrijf je het verkleinwoord met -nkje.
  
  

Voorbeelden: 

poging - poginkje

woning - woninkje 

ketting - kettinkje

Uitzondering 2: lange klinker

• Bij verkleinwoorden die eindigen op een lange klinker (a, é, o, u), verdubbel je die klinker aan het eind van het woord. 
  
  

Voorbeelden: 

oma - omaatje 

café - cafeetje 

auto - autootje 

paraplu - parapluutje 

Uitzondering 3: i -> ietje 

• Bij verkleinwoorden die eindigen op een i, schrijf je -ietje.

Voorbeelden: 

taxi - taxietje 

ski - skietje 

tosti - tostietje

Uitzondering 4: -y

• Bij verkleinwoorden die eindigen op een -y, schrijf je een apostrof (een hoge komma). 

Voorbeelden: 

baby - baby'tje 

lolly - lolly'tje

hobby - hobby'tje

Doel 

Ik weet wat leenwoorden zijn.

Ik kan leenwoorden op de juiste manier spellen.

Leenwoorden zijn woorden die wij hebben overgenomen uit een andere taal.

Leer de woorden uit het Wordbestand via Magister.

Doel 

Ik kan Engelse werkwoorden spellen.

Stappenplan

1. Zoek de ik-vorm (let op: geen dubbele medeklinker aan het eind). mixen - ik mix      basketballen - ik basketbal

2. Tegenwoordige tijd hij-vorm = ik-vorm + t

ik mix - hij mixt      ik basketbal - hij basketbalt

3. Verleden tijd? Gebruikt 't sexy fokschaap

ik mix - hij mixte - wij mixten 

ik basketbal - hij basketbalde - wij basketbalden

Doel 

Ik kan het voltooid deelwoord spellen.

Ik kan het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord spellen.

Voorkennis 

Bij de cursus grammatica hebben we het over bijvoeglijke naamwoorden gehad.

• Een bijvoeglijk naamwoord geeft een kenmerk of eigenschap van een zelfstandig naamwoord.
• Bijvoorbeeld: de mooie auto, de vergrote foto, het kleine kind.

Voorkennis 

Bij de cursus grammatica hebben we het ook over het werkwoordelijk gezegde (wg) gehad: alle werkwoorden in de zin.

• Een voltooid deelwoord is een vorm waarin een werkwoord kan staan.
• Het begint vaak met ge-, be-, ver-, -ont, -her.
• Het eindigt op -t, -d of -en. 
• Er staat een vorm van hebben, zijn of worden bij.
• Bijvoorbeeld: zij heeft de vraag beantwoord - hij heeft de opdracht gemaakt - de vracht is ingeladen.

Instructie

Van een voltooid deelwoord kun je een bijvoeglijk naamwoord maken.

• Bijvoorbeeld: 
• Zij heeft de vraag beantwoord. --> de beantwoorde vraag 
• Hij heeft de opdracht gemaakt. --> de gemaakte opdracht
• De vracht is ingeladen. --> de ingeladen vracht
• De regels zie je in het volgende filmpje.

Herhaling

Hoe pak je de spelling van een bijvoeglijk gebruikt vd aan?

• Bedenk wat het voltooid deelwoord is. 
• vergroten - ik heb de foto's vergroot / bakken - ik heb een ei gebakken
• Eindigt het voltooid deelwoord op een -t of een -d? Dan plak je er een 

-e achter en vervolgens maak je het woord zo kort mogelijk. 

de ... foto's --> vergroot + -e = vergroote --> zo simpel mogelijk = de vergrote foto's 

• Eindigt het voltooid deelwoord op -en? Dan houd je het woord gelijk. het ... ei --> gebakken --> het gebakken ei

Doel 

Ik kan de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd spellen.

Ik kan de persoonsvorm in de verleden tijd spellen.

Ik kan het voltooid deelwoord spellen.

Ik kan het bijvoeglijk gebruikt voltooid 

deelwoord spellen.

Lastige werkwoorden

• Bestelt of besteld? Gebeurt of gebeurd? Verkleedt of verkleed?
• Sommige werkwoorden klinken in de tegenwoordige tijd en in de verleden tijd hetzelfde. 
• Bijvoorbeeld: Hij bestelt een broodje. Hij heeft een broodje besteld.
• In de eerste zin is bestelt persoonsvorm in de tegenwoordige tijd --> ik-vorm + T.
• In de tweede zin is besteld het voltooid deelwoord --> 't sexy fokschaap. De L staat niet in 't sexy fokschaap --> besteldD.