Thema 13 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

bloedsomloop

bij eencelligen: via diffusie

wordt het organisme te groot: bloedsomloop nodig

simpelste: open bloedsomloop: insect

hart is daarbij een buis

bloedsomloop insect

Vissen: enkelvoudige gesloten bloedsomloop

bloed stroomt per omloop dan één keer door het hart

zuurstofrijk bloed rood in afbeelding, zuurstofarm bloed blauw in afbeelding

 in het laatste gedeelte nauwelijks nog overdracht

tegenstroomprincipe: continu overdracht, hogere opbrengst

dubbele bloedsomloop

per ronde door het lichaam twee keer door het hart

rechterhelft is zuurstofarm, via longen

Korte afstand, dus kleine bloedsomloop

zuurstofrijkbloed gaat van linkerdeel hart naar organen

grote afstand, dus grote bloedsomloop

Binas 84B

Foramen Ovale, Ductus Botalli

Het hart

Het hart bestaat uit twee harthelften (links en rechts) en vier compartimenten (twee boezems en twee kamers)

Boezems en kamers worden gescheiden door hartkleppen

Aan het begin van de aorta en longslagader zitten de halvemaanvormige kleppen

De hartslag

Het hart bestaat uit een combinatie van dwarsgestreept spierweefsel en glad spierweefsel

Hierdoor kan de hartspier veel kracht leveren

Nadeel: wordt snel moe

Oplossing: rust inbouwen

Fasen hartslag

De hartslag bestaat uit 3 fasen:

1. boezems trekken samen, kamers vullen zich: boezemsystole

2. kamers trekken samen, bloed naar slagaders: kamersystole

3. hartpauze: boezems stromen ondertussen vol: diastole

Onthoud: linkerkant en rechterkant trekken tegelijk samen!

hartslag horen

Aan de hartslag hoor je twee tonen:

1. sluiten van de kleppen tussen boezems en kamers (hartkleppen)

2. sluiten van de kleppen tussen kamers en slagaders (halvemaanvormige kleppen)

samentrekken van het hart

Dit gebeurt onder invloed van het autonome zenuwstelsel

altijd een vaste volgorde

eerst sinusknoop

Dan naar AV knoop

Dan via bundel van His

hartslagfrequentie en bloeddruk

Hoe snel de sinusknoop impulsen afgeeft, hangt af van hoe actief je bent: hoe actiever hoe meer impulsen.

Hoe actiever, hoe sneller om bloeddruk goed te houden

Bloeddruk gemeten door zintuigcellen in halsslagader en aorta

die geven informatie door aan hersenstam

Het hart pompt het bloed in slagaders (arteriën).

Definitie: slagaders voeren het bloed uit het hart

Meestal zuurstofrijk, niet in longslagader

door hartslag soms hoge druk op slagader, in rust minder

Slagaders zijn daarom elastisch en dik

Slagaders liggen diep, je bloedt snel dood.

Binas 84C2

haarvaten

De arteriolen vertakken zich tot haarvaten in de organen

hier vindt gaswisseling plaats: zuurstof naar organen, koolstofdioxide naar bloed

Dit kan doordat haarvaten slechts één cellaag dik zijn

Ook vocht met opgeloste stoffen uitgewisseld

haarvaten verenigen tot venulen die zich verenigen in aders (vene).

Via aders stroomt bloed terug naar het hart.

Definitie: aders voeren het bloed terug naar het hart.

Wanden minder elastisch dan van slagaders

Aders hebben kleppen om bloed niet terug te laten stromen

Binas 84C2

ader en spatader

Regelen bloedstroom

Hoeveelheid bloed naar enkele organen in rust en activiteit.

In Binas 84F de bloedverdeling over de organen in tabel.

dikke, dunne, twaalfvingerige darm, de maag en de milt komen samen in de poortader

Naamgeving bloedvaten

aftakking van aorta naar orgaan heet orgaanslagader, bijv aftakking van aorta naar maag heet maagslagader.

Slagader vertakt zich in kleinere vaten, de arteriolen;

hieromheen gladde spieren om bloedtoevoer naar orgaan te regelen (vanwege dubbele innervatie).

Bloeddruk afhankelijk van

1. de hartactie; 
   
2. de diameter van het bloedvat; 
   
3. het volume van het rondgepompte bloed.

Ad 2: Vasoconstrictie betekent dat bloedvaten vernauwen, vasodilatatie betekent dat bloedvaten zich verwijden. Wordt veroorzaakt door actie van gladde spieren.

Binas 84E1

Bloeddruk meten

Start: mouw zó hard oppompen dat de slagader helemaal dichtgedrukt is

Druk nét iets lager dan systolische druk: bij samentrekken kamers kan er even bloed stromen: geruis, die waarde is de bovendruk.

Is druk van de mouw gelijk aan diastolische druk: gehele hartslag geruis te horen, die niet meer stopt: onderdruk.

Binas 84E

EPO

- Wat voor soort molecuul is EPO?

- Waar wordt EPO geproduceerd?

- Wat is het doelwitorgaan?

- Wat is de functie van EPO?

- Wat is bloeddoping precies?

Negatieve terugkoppeling

--> goede hoeveelheid zuurstof

Tekort aan zuurstof in bloed

Nieren produceren meer EPO

Rode Beenmerg produceert hierdoor meer rode bloedcellen; Veel rode bloedcellen vervoeren zuurstof.

Te veel aan zuurstof in bloed

Nieren produceren minder EPO

Rode Beenmerg produceert hierdoor minder rode bloedcellen.

Tekort aan zuurstof in bloed --> etc.

bloedstolling

Het lymfesysteem heeft twee functies:

- 1- onderdeel van het afweersysteem

-2- drainagesysteem

Deze tweede functie wordt verder behandeld, de eerste functie valt onder afweer

Oorzaken oedeem

- Door het afsterven van cellen komen grote hoeveelheden eiwitten in de weefselvloeistof voor, waardoor de colloïd-osmotische druk van de weefselvloeistof stijgt;

- te weinig eiwit in het bloedplasma;

- de lymfevaten kunnen verstopt raken;

- een te hoge bloeddruk, waardoor te veel weefselvloeistof uit het haarvat geperst wordt en te weinig weer teruggaat.

Binas tabellen

84 A - H

84 N - O