2 vmbo-bk 5.3 Erfelijkheid en evolutie: Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.3 Variatie in genotypen

Welkom OT2

Chromosomen en genen

Afbeelding 3

 5.3 Variatie in genotypen

zelf aan de slag

heeft een lichaamscel van een mens 46 chromosomen?

1. ja
2. nee

hoeveel chromosomen zitten er in de kern van een eicel van de mens

1. 15
2. 23
3. 30
4. 46

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Hetzelfde als een chromosoom in de celkern.

verandert bij gewone celdeling de informatie voor erfelijke eigenschappen?

1. ja
2. nee

John heeft veel getraind. Zijn spieren zijn dikker geworden. Wat is er bij John veranderd?

1. alleen zijn fenotype
2. alleen zijn genotype
3. zowel zijn genotype als fenotype

1. XX dus een meisje
2. XY dus een meisje
3. XY dus een jongen

Hugo en Kevin hebben een discussie over erfelijke informatie. Hugo zegt: "je genotype verandert als je ouder wordt"
Kevin zegt: "de info voor je oogkleur bevindt zich alleen in de cellen van je oog".
Wie heeft of wie hebben gelijk?

1. alleen Hugo heeft gelijk
2. Alleen Kevin heeft gelijk
3. Hugo en Kevin hebben geen van beiden gelijk.
4. Hugo en Kevin hebben allebei gelijk

Je genotype blijft je hele leven hetzelfde.

Je fenotype kan steeds veranderen.

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kun je omschrijven dat door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- kun je omschrijven wat een mutatie is.

In een lichaamscel komen chromosomen in paren voor.

Een geslachtscel bevat enkelvoudige chromosomen.

Welke dat zijn, hangt af van het toeval.

De haarvorm is bij de meisjes verschillend (steil, krullend en golvend).

De haarvorm is een erfelijke eigenschap.

Bij mensen komt in elke lichaamscel een genenpaar voor dat de informatie bevat voor de haarvorm. 

     Variatie 

Bij de bevruchting komt de helft van de chromosomen van je moeder en de helft van de chromosomen van je vader.

De chromosomen van een paar kunnen daardoor verschillende informatie bevatten. 1 chromosoom bevat bijvoorbeeld de informatie voor steil haar, het andere voor krullend haar.

Variatie 

 1 x vader + 1 x moeder

Variatie in genotypen

Ieder mens heeft een andere combinatie van erfelijke informatie. Hierdoor is geen mens precies gelijk.

Dit noem je variatie in genotypen. Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen.

DNA beschadiging

bij de celdeling 

of door straling

of chemische stoffen

Daardoor verandert de informatie voor een erfelijke eigenschap.

=

mutatie. 

Bij een mutatie zijn 1 of meer genen gemuteerd (veranderd).

Mutagene invloeden

Een mutatie in en lichaamscel heeft vaak geen gevolgen.

Mutaties in het DNA van eicellen en zaadcellen kunnen wel gevolgen hebben. Deze mutaties komen in alle cellen van de nakomelingen. Door zulke mutaties ontstaan nieuwe genotypen bij de nakomelingen.

Er ontstaat meer variatie in genotypen bij de nakomelingen.

mutatie

Een organisme waarbij een mutatie tot uiting komt in het fenotype, noem je een mutant.

vb. Albino

Mutagene invloeden

Ken je mensen die een ziekte hebben door bijvoorbeeld straling, of asbest, of roken?

Uitzaaiing

Cellen van de tumor kunnen terechtkomen in het bloed.

Deze cellen worden meegevoerd en komen in andere lichaamsdelen terecht.

Daar ontstaan dan weer nieuwe tumoren.

Dit heet uitzaaiing.

Zelfstandig werken

5.3 Variatie in genotypen

-Controle huiswerk

- Basisstof 3 (af) maken

afbeelding 4, blz. 129 over mutatie voorbereiden

- SO volgende week maandag

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kun je omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- kun je omschrijven wat een mutatie is.