12.1 Eigenschappen doorgeven (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

12.1 Eigenschappen doorgeven

• Herhaling 11.4
• Uitleg 12.1 deel 1 met herhalingsvragen a.d.h.v. de uitleg

- Het uiterlijk van een organisme noemen we het:

- Alle erfelijke eigenschappen van een organisme noemen we het:

- Dit deel van een chromosoom codeert voor 1 eigenschap:

- De variant van een gen noemen we een:

- Bij meiose ontstaan:

- Bij mitose ontstaan:

Genotype

Fenotype

Gen

Allel

Geslachtscellen

Lichaamscellen

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Kruisingen

Bij een kruising krijgen twee ouders samen nakomelingen.

Een kruising is een overzicht van:

• Fenotypen en genotypen van ouders
  
• De allelen in de geslachtscellen
  
• De mogelijke genotypen en fenotypen van de nakomelingen

In een geslachtscel zit altijd:

• De helft van het aantal chromosomen uit een lichaamscel
• 1 allel van ieder gen
• 1 van de 2 geslachtschromosomen 

Kruisingen

In een kruisingsschema worden de generaties aangegeven door:

• P(arents): Ouders (... x ...)
• F1: De eerste generatie nakomelingen (kinderen)
• F2: De tweede generatie nakomelingen (kleinkinderen)

Stappenplan

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht
2. Schrijf het genotype van beide ouders hieronder
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen op
4. Maak het kruisingsschema
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf daaronder de verhouding in fenotype

1:1

bruin - wit

(3:1)

(1:2:1)

kruisingsschema

P

Allel in de geslachtscellen

Allel in de geslachtscellen

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

T

A

A

A

a

a

A

a

a

Klopt het kruisingsschema?
bruin = dominant
blauw = recessief
Rex (vader) = heterozygoot
Floor (moeder) = blauwe ogen

1. Juist
2. Onjuist
3. Snap hier niets van

Oefenvraag

1 bruin heterozygote hengst krijgt nakomelingen met 1 blonde merrie. 

Hoe zien de nakomelingen eruit? Geef ook de verhoudingen in het genotype en fenotype.

CO-dominant en intermediair 

• Co-dominant 

- Allelen zijn even sterk en komen beide tot uiting. 

    - voorbeeld: bloedgroepen 

• Intermediair 

- Allelen zijn even sterk en leveren een mengvorm op.

   - voorbeeld: kleuren bij bloemen 

   - Noteer je als--> 

Intermediair 

• Allelen zijn beide even sterk.
• Zorgt voor mengvorm in fenotype. 
• voorbeeld notatie: 

Wat is de genotype van de kuikens? 

Co-dominant 

• Thema 8 geleerd dat er 4 verschillende bloedgroepen zijn
• A/B/AB/O
•  Bloedgroep

Bloedgroepen 

Voorbeeld co-dominant: 

Een heterozygote man met bloedgroep B en een vrouw met bloedgroep AB krijgen een kind. Hoe groot is de kans dat deze bloedgroep A heeft? 

Voorbeeld intermediair: 

Twee planten worden gekruist. De ene heeft rode bloemen en de andere witte. Uit de kruising ontstaan alleen planten met roze bloemen. 

laat deze kruising zien. 

Homozygoot vs Heterozygoot

Voorbeeld bij het gen haarvorm

• Homozygoot
• 2 dezelfde allelen
• krul - krul

• Heterozygoot
• 2 verschillende allelen
• krul - steil 

Dominant vs Recessief

Dominant:

• Overheersende allel

Recessief:

• Onderdrukte allel

Bijvoorbeeld:

• Bij de oogkleur is het allel bruin dominant over blauw
  
• Heb je 1 allel voor bruine ogen en 1 allel voor blauwe ogen dan overheerst het allel voor bruine ogen het allel voor blauwe ogen
  
• Je fenotype is dan bruin
  

Hoe noemen we de genotypen?

Homozygoot dominant

• 2 gelijke dominante allelen voor 1 gen/eigenschap

Homozygoot recessief

• 2 gelijke recessieve allelen voor 1 gen/eigenschap

Heterozygoot

• 2 verschillende allelen voor 1 gen/eigenschap

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

Terugblik

Een man heeft bruin haar en een vrouw blond haar. De man is ....................... wat betekent dat hij twee verschillende ....................... voor het gen voor haarkleur heeft. Hieruit kan je afleiden dat bruin haar ....................... is. De vrouw moet dan wel ....................... zijn. Het gen voor blond haar is dan ....................... De vrouw besluit haar haar rood te verven. Hiermee verandert ze wel haar ......................... maar niet haar .......................

allelen

dominant

fenotype

genotype

heterozygoot

homozygoot

recessief

Genotype noteren

We gebruiken letters:

• Dominant allel - HOOFDLETTER
  
• Recessief allel - kleine letter

Voorbeeld:

• Homozygoot dominant - AA
• Heterozygoot - Aa
  
• Homozygoot recessief - aa

Welke genotype hoort bij welk begrip?

AA

Aa

aa

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

Vul het schema verder in, kies de woorden uit het blok hiernaast.

Er blijven woorden over

vast

los

homozygoot dominant

homozygoot ressecief

Aa

AA

heterozygoot

aa

Een bruine cavia, die voor de eigenschap vachtkleur heterozygoot is, krijgt jongen. Deze jongen zijn verwekt door een wit mannetje. Het eerstgeboren jong is wit.

Het alles voor vachtkleur bruin is  ...........................................,
terwijl het alles voor kleur wit ................................. is.

dominant

recessief

Aan de slag

12.1: opdracht 1 t/m 8