Les 9 - Voorwaarden voor een rechtsstaat

• maatschappijleer
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 1

WELKOM!

1. Zoek een plek.

2. Pak je boek, werkboek, schrift en pen.

3. Open de LessonUp app.

4. Klets met je buurman/-vrouw.

Rechtsstaat 

"Een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur"

1. De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
2. Er is een verdeling van macht.
3. Er geldt het legaliteitsbeginsel. 

Wanneer spreken we dan wel van een rechtsstaat? Een rechtsstaat is een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur. De overheid kan dus niet zomaar mensen oppakken en vastzetten. Daarbij hoort dus ook dat de politiek geen tegenstanders kan wegsturen, zoals gebeurt door de mediawet in Polen. We spreken van een rechtsstaat als er voldaan is aan drie voorwaarden. Met name de tweede voorwaarde wordt geschonden in Polen doordat de overheid ook de rechtspraak probeert te besturen. Naar de drie voorwaardes gaan we verder kijken in de volgende les. 

Rechtsstaat 

"Een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur"

1. De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
2. Er is een verdeling van macht.
3. Er geldt het legaliteitsbeginsel. 

Wanneer spreken we dan wel van een rechtsstaat? Een rechtsstaat is een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur. De overheid kan dus niet zomaar mensen oppakken en vastzetten. Daarbij hoort dus ook dat de politiek geen tegenstanders kan wegsturen, zoals gebeurt door de mediawet in Polen. We spreken van een rechtsstaat als er voldaan is aan drie voorwaarden. Met name de tweede voorwaarde wordt geschonden in Polen doordat de overheid ook de rechtspraak probeert te besturen. Naar de drie voorwaardes gaan we verder kijken in de volgende les. 

Trias Politica

"Iedereen die macht heeft, is geneigd daar misbruik van te maken"

Eens!

Oneens!

Montesquieu

• Bedacht de Trias Politica 
• Verdeling van de machten
• Voorkomt machtsmisbruik en onrechtvaardigheid

Wetgevende macht

Maakt wetten waar we ons aan moeten houden 

Parlement + regering

Stemmen + voorstellen

Voorstellen

Uitvoerende macht

Moet de goedgekeurde wetten uitvoeren

Regering

Ambtenaren

Politie

Militairen

Rechterlijke macht

Verantwoordelijk voor de rechtspraak

Rechters + iedereen

Oordelen + straffen

Oordelen

Checks and balances

De drie machten controleren elkaar!

• De wetgevende macht controleert de uitvoerende macht.
• De rechterlijke macht spreekt recht over de uitvoerende en wetgevende macht. 
• De uitvoerende macht is verantwoordelijk voor de rechterlijke macht

Wetgevende macht --> uitvoerende macht: de ministers moeten verantwoording afleggen aan de wetgevende macht. 

De rechterlijke macht kan ministers aanspreken als ze iets niet goed hebben gedaan. Ook kunnen ze ministers en het parlement tot de orde roepen, omdat een wet in strijd is met internationale wetten. De rechterlijke macht toetst niet aan de grondwet, dat moet de regering en het parlement zelf doen.  

Uitvoerende macht --> rechterlijke macht: de minister van veiligheid en justitie en die van rechtsbescherming zijn verantwoordelijk voor de rechterlijke macht. Wel is de rechterlijke macht onafhankelijk. 

Onafhankelijke rechtspraak

Waarom is het belangrijk dat rechtspraak onafhankelijk en neutraal is? 

• Eerlijke rechtspraak!
• Burgers worden beschermd tegen de overheid
• Geen eigen rechter spelen

Onafhankelijk

• Benoeming voor het leven
  
• Openbare zittingen

 

Neutraal

• Zwarte toga
• Mogelijkheid tot wraking

Rechtsstaat 

"Een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur"

1. De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
2. Er is een verdeling van macht.
3. Er geldt het legaliteitsbeginsel. 

Wanneer spreken we dan wel van een rechtsstaat? Een rechtsstaat is een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur. De overheid kan dus niet zomaar mensen oppakken en vastzetten. Daarbij hoort dus ook dat de politiek geen tegenstanders kan wegsturen, zoals gebeurt door de mediawet in Polen. We spreken van een rechtsstaat als er voldaan is aan drie voorwaarden. Met name de tweede voorwaarde wordt geschonden in Polen doordat de overheid ook de rechtspraak probeert te besturen. Naar de drie voorwaardes gaan we verder kijken in de volgende les. 

Legaliteitsbeginsel

"De overheid mag alleen de vrijheid van burgers beperken als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd" 

"Nulla Poena - beginsel" 

Rechtszekerheid 

Rechtsstaat 

"Een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur"

1. De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
2. Er is een verdeling van macht.
3. Er geldt het legaliteitsbeginsel. 

Wanneer spreken we dan wel van een rechtsstaat? Een rechtsstaat is een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur. De overheid kan dus niet zomaar mensen oppakken en vastzetten. Daarbij hoort dus ook dat de politiek geen tegenstanders kan wegsturen, zoals gebeurt door de mediawet in Polen. We spreken van een rechtsstaat als er voldaan is aan drie voorwaarden. Met name de tweede voorwaarde wordt geschonden in Polen doordat de overheid ook de rechtspraak probeert te besturen. Naar de drie voorwaardes gaan we verder kijken in de volgende les. 

Grondwet

Bevat:

• Grondrechten van de inwoners (artikel 7)
• Inrichting van de Staat (artikel 51)

Klassieke grondrechten

• Garantie van de overheid
• Afdwingbaar bij de rechter
• De burgerlijke en politieke rechten

Sociale grondrechten 

• Inspanningsverplichting 
• Vaak niet afdwingbaar
• De economische, sociale en culturele rechten

Vragen

1. Op welk grondwetsartikel beroept Wilders zich hier?
2. Verwacht je dat hij een kans van slagen heeft? Leg dit uit aan de hand van de kenmerken van het bijbehorende type grondrecht.

Wie ben ik?!

10 minuten

Klassikaal

Uitkomst: Controleren

Opdracht:

1. Kies voor je buurman of buurvrouw 'een macht': OM, politie, minister Kaag, etc.
2. Loop rond en stel Ja/Nee-vragen om te achterhalen wie jij bent.
3. Ga in de juiste hoek staan: wetgevende, uitvoerende of rechterlijke macht.

Opdrachten

10 minuten

Alleen (Duo's) 

Uitkomst: 

Huiswerkvrij!

Klaar?:

Opdracht 14 op blz. 36

Opdracht:

Ga aan de slag met vraag 2, 3, 5 en 8 op blz. 30. 

Maak daarna het werkblad.

(   )

Huiswerk

Ga aan de slag met vraag 2 t/m 9, 15

Maak het werkblad.

Maak de LessonUp-toetsen