H9 Sociale structuur

• Sociologie en psychologie
• Secundair onderwijs

H9 Sociale structuur

H9 Sociale structuur p171

2 Sociale stratificatie

 2.1 Factoren

 2.2 Soorten

 2.3 Sociale mobiliteit

H9 Sociale structuur p171

Inleiding

1 Sociale groepen

 1.1 Sociale positie

 1.2 Sociale rol en rolgedrag

 1.3 Rolconflict

 1.4 Rolverwarring

 1.5 Sociale status en sociaal aanzien

H9 Sociale structuur p171

Bekijk de prenten op p171. Denk even na over volgende vragen. Noteer je antwoord op een apart blad.

1. Wie behoort er tot jouw ingroup?
2. Wie plaats je in je outgroup?
3. Wie plaats je hoger dan jezelf? en op basis van wat?
4. Wie plaats je op gelijke hoogte?
5. Wie plaats je eerder lager dan jezelf?

1. Sociale groepen p. 172

Oef 1 p172 Lees de stellingen : waar of niet waar?

1. Je sociale klasse bepaalt je muzikale voorkeur.                                                                                                                                             Feit / fictie

• Feit : de sociale elite houdt bijvoorbeeld eerder van klassieke muziek, reggae, opera, pop en rock, de lagere klasse verkiest schlagers, heavy metal, rap, country en disco.

H9 Sociale structuur p171

Inleiding
onderscheid tussen mensen, culturen

                       => gevolg van nature en nurture

=> opdeling op basis van fysieke kenmerken, kledij,... + ook op maatschappelijk vlak ~> sociale klassen op basis van opleiding, inkomen, beroep, status,...

1. Sociale groepen p. 172

3. Hogere sociale klassen kiezen eerder voor een toptiennaam voor hun kind.                                                                               Feit / fictie 
   

• Fictie : de middenklasse kiest eerder voor een toptiennaam, de hogere sociale klassen kiezen vaker voor een traditionele naam. 

1. Sociale groepen p. 172

2.  Je sociale klasse heeft invloed op je gezondheid.                                                                                                                                                                                                 Feit / fictie

• Feit : mensen uit de lagere klasse kiezen vaker voor vet vlees, vet, suiker… Het voedingspatroon van leden van de hogere klasse bestaat eerder uit vis, zuivelproducten, groenten en fruit, de basis van een gezonde voeding. Bovendien roken mensen uit de lagere klassen meer. Dat heeft invloed op hun gezondheid en bijgevolg ook op hun levensverwachting.

1. Sociale groepen p. 172

4. Er is een verband tussen de sociale klasse en de supermarkt waar leden van een bepaalde sociale klasse winkelen.

• Feit : Aldi richt zich eerder op de lagere klasse, terwijl Delhaize eerder gericht is op de hogere klasse.

1. Sociale groepen p. 172

5.  Mensen uit de hogere sociale klasse wachten langer om met hun kinderen naar de tandarts te gaan.  

• Fictie : gemiddeld gaan ouders met hun kind naar de tandarts wanneer het zes jaar is. Bij de lagere sociale klasse wachten ze langer. De hogere sociale klassen gaan ook vaak preventief naar de tandarts.

1. Sociale groepen p. 172

7.  Beter opgeleiden lijden vaker aan overgewicht.       

• Fictie : vaak eten ze gezonder, sporten ze meer … Zo zijn er ongeveer tot twee keer zoveel kinderen met overgewicht in de lagere sociale klasse.

1. Sociale groepen p. 172

6. Mensen uit de hogere klassen geven een voorkeur aan joggen als sport.    

• Feit : uit onderzoek blijkt dat ze daarmee een statement willen maken : ik heb geen tijd om een groepssport te beoefenen.

1. Sociale groepen p. 172

8.  Mensen uit de hogere sociale klasse drinken vaker alcohol.          

• Feit : vooral bij senioren is er een hoog alcoholverbruik.

1. Sociale groepen p. 172

9. Huiselijk geweld komt vaker voor in de lagere sociale klasse.  

• Feit : onder andere het gebrek aan economische middelen zou leiden tot een continu gevoel van stress, wat kan leiden tot geweld binnen het gezin.

1. Sociale groepen p. 172

10. Een vrouw uit de hoogste sociale klassen krijgt haar eerste kind gemiddeld rond de leeftijd van 30 jaar. In de laagste sociale klasse is dat rond de 24 jaar.         

• Feit: vrouwen die moeder worden voor de leeftijd van 23 jaar breken vaak hun opleiding af, hebben lagere inkomens en een hogere kans op een echtscheiding. Dat heeft een groot effect op de levensverwachting.

1. Sociale groepen p. 172

We zijn geneigd om mensen in hokjes of sociale klassen in te delen. 

=> geen causaal verband ~> op populatieniveau kloppen de bevindingen, maar het gaat nog steeds over individuen.

1. Sociale groepen p. 172

Mensen leven samen 
=> Ontstaan relaties => Ontstaan sociale groepen

Merton : indeling groepen

2 criteria :
        1. Al dan niet gemeenschappelijke waarden

       2. Al dan niet interactie

1. Sociale groepen p. 173

Oef2 p173 Vul de tabel aan. Zet een kruisje als er sprake is van gemeenschappelijke waarden en/of interactie. Bedenk zelf telkens een voorbeeld.

• ~> voorbeeld op volgende slide.
  

1. Sociale groepen p. 173

=> Sociale structuur = vorm van georganiseerd samenleven

             => Verzameling geordende relaties

             => Mensen, groepen, instituties

1. Sociale groepen p. 173

1.1 Sociale positie

= Plaats binnen groep of samenleving

Oef3 p173 Welke sociale positie vervul je op school?

• Leerling
  

=> Lidmaatschap groep = Sociale positie t.o.v. elkaar innemen

Levenslang <-> tijdelijk                      Verworven <-> toegewezen

1. Sociale groepen p. 173

Oef4 p173 Vul de tabel aan. Kies uit de mogelijkheden.

1. Sociale groepen p. 173

Oef4 p173 Vul de tabel aan. Kies uit de mogelijkheden.

• Voorbeeld op volgende slide.

1. Sociale groepen p. 174

Positieset

= Alle sociale posities die je inneemt

Oef5 p174 Geef je positieset.

• Persoonlijk antwoord, bv. leerling, zoon of dochter, lid van een jeugdbeweging, lid van een sportclub …
  

1. Sociale groepen p. 174

1.2 Sociale rol en rolgedrag

Sociale rollen

      => Aan elke sociale positie gekoppeld

      => Verwachtingen rolpartners over invulling positie

=> Via sociale controle : formeel / informeel

Rolgedrag

       => Gedrag dat je o.b.v. positie en rol stelt

1. Sociale groepen p. 174

Oef6 p174 Vul de tabel aan : je sociale rol + welk rolgedrag

1. Sociale groepen p. 174

Rolmodel => voorbeeldfunctie

~>Voor invulling sociale rol voorbeeld nemen aan anderen :

• Die we al dan niet persoonlijk kennen
• Bewust of vaak onbewust
• Positief of negatief

1. Sociale groepen p. 174

Oef7 p174 Geef een voorbeeld van een rolmodel. Welk rolgedrag verwacht je van hem of haar?

• Rolmodel : bv. bekende vloggers, Instagrammers, maar ook mensen uit de naaste omgeving zoals vrienden, ouders ...
• Rolgedrag : bv. een gezonde levensstijl hebben (o.a. voldoende eten of geen drugs gebruiken), respectvol met anderen omgaan, ook online (nt schelden)

1. Sociale groepen p. 175

Rolpatronen : verwachtingen t.o.v. sociale posities

• Diepgeworteld
• Stereotiep
• Veranderen niet/nauwelijks
  
  

Bv. man-vrouwrolpatronen

1. Sociale groepen p. 175

Oef8 p175 Noteer in de tabel een aantal taken, bezigheden, verantwoordelijkheden, beroepen … die als typisch vrouwelijk

En mannelijk worden beschouwd.

vrouwelijk	mannelijk
voor de kinderen zorgen het huishouden doen verpleegster / kleuterleidster	het gras afrijden, de tuin onderhouden geld verdienen bouwvakker/brandweerman

1. Sociale groepen p. 175

Emancipatie = ontdoen van bepaald rolpatroon : nieuwe rechten verwerven ~> gelijke rechten & behandeling 

Oef 10 p175 concreet voorbeeld :

• vrouwen wilden (algemeen) stemrecht, holebi’s wilden kunnen trouwen …

1. Sociale groepen p. 175

Machtsstrijd : niet langer behoefte om aan stereotiepe beeld te beantwoorden.

maatschappij stelt sociale regels / rol => rollen veranderen

oef 9 p175 Concreet voorbeeld :

• mannen doen vandaag steeds meer huishoudelijk werk en blijven soms zelfs thuis voor de kinderen. We spreken in dat geval over de ‘nieuwe man’.

1. Sociale groepen p. 176

oef 11 p176 Het verhaal van Sem ~> schema intern/extern

1. Sociale groepen p. 176

1.3 Rolspanning en rolconflict

Rolspanning : als het onmogelijk is om in je sociale positie tegemoet te komen aan de verwachtingen van anderen in je role set = intern rolconflict : moeilijke balans tussen de verschillende rollen => we combineren verschillende posities : 1 positie ~> extern rolconflict : 2 sociale posities

verduidelijken met voorbeeld : schema oef 11 p176 

1. Sociale groepen p. 176

1.4 Rolverwarring

Complexe structuur samenleving -> Verschillende groepen

 => Rolverwachtingen

Rolverwarring = Niet weten hoe je te gedragen omdat je niet kunt kiezen uit passende rolgedrag

bvb laatstejaarsstudent = hoofdleiding Chiro - houding tov lkr

1. Sociale groepen p. 177

1.5 Sociale status en sociaal aanzien

Sociale status = Aan iedere sociale positie verbonden

~> Waardering van anderen voor sociale positie :

* Hoe hoger positie -> hoe groter kans macht
* Sociale positie en macht -> invloed sociale status

Sociaal aanzien = Erkenning vervullen sociale rol

1. Sociale groepen p. 177

oef 12 p177 schema

1. Sociale groepen p. 178

oef 13 p177 tekst + vragen invullen

Geef de verschillende sociale posities van Ilse.

• Mama, journalist, echtgenoot
  

Hoe worden al die sociale posities samen genoemd?

• Positieset
  

1. Sociale groepen p. 179

Geef bij een van die sociale posities van Ilse, de sociale rol, de rolpartner en het rolgedrag aan.

• Sociale positie: mama
  
• Sociale rol: warme moeder, er voor dochter zijn
  
• Rolpartner: dochter, echtgenoot
  
• Rolgedrag: ze is doodop
  
• Mama, journalist, echtgenoot

1. Sociale groepen p. 179

Pas het begrip ‘rolpatroon’ toe op Ilse

• In onze maatschappij is het nog vaak de vrouw die instaat voor de zorg voor de kinderen en daardoor minder gaat werken. Dat zien we ook bij Ilse. Bij haar is het een bewuste keuze om er meer voor haar dochter te zijn.

1. Sociale groepen p. 179

Wat bedoelt Ilse ?

• Vrouwen hebben in de loop van de geschiedenis rechten verworven, maar Ilse vindt dat het tijd is dat moeders ook die strijd aangaan en dat ze hun eigen keuzes moeten durven te maken (zoals minder gaan werken en meer thuis zijn voor de kinderen)

1. Sociale groepen p. 179

Rolconflict schema

2. Sociale stratificatie p. 179

= verschillen van  groepen die deel uitmaken van sociale structuur

~> Gelaagde of gestratificeerde samenleving = groepen ingedeeld in lagen => Tussen lagen: ongelijkheid

 

= Hiërarchie of maatschappelijke rangorde

2. Sociale stratificatie p. 179

2.1 Factoren => Bepalen sociale stratificatie

• Leeftijd
• Geslacht
• Migratiegeschiedenis
• Gezondheid
• Burgerlijke staat
• Socio-eco status (SES) (opleiding, inkomen, beroep, aanzien)

2. Sociale stratificatie p. 180

2.1 Factoren => Bepalen sociale stratificatie

oef 14 p180 Bestudeer de bronnen en noteer de factoren :

1. Geslacht, burgerlijke staat
2. SES
3. Leeftijd

2. Sociale stratificatie p. 181

2.1 Factoren => Bepalen sociale stratificatie

oef 14 p180 Bestudeer de bronnen en noteer de factoren 4. 

• 4. Migratiegeschiedenis
• 5. Gezondheid
• 6. SES

2. Sociale stratificatie p. 181

2.2 Soorten 

=> Verschillende stratificatiesystemen ~ Afhankelijk van maatschappij :

* Traditionele landbouwmaatschappij = standenmaatschappij  of 

* kastensysteem Industriële samenleving = klassenmaatschappij  

2. Sociale stratificatie p. 182

2.2.1 Standenmaatschappij

= Vanaf middeleeuwen tot einde vroegmoderne tijd

Drie standen :

1. Clerus of geestelijken ~> veel rechten

2. Adel ~> veel rechten

3. Boeren, handelaars, ambachtslui -> enkel plichten

=> Afkomst (geboorte)

2. Sociale stratificatie p. 182

2.2.2 Klassenmaatschappij

Agrarische ->  industriële samenleving

Sinds 19e eeuw

Twee klassen :

* Kapitalisten of bourgeoisie

* (on)geschoolde arbeiders of proletariaat

=> Economische verschillen

2. Sociale stratificatie p. 182

2.2.3 Huidige maatschappij

Halverwege 20e eeuw

=> Opkomst sociale zekerheid

Opklimmen naar middenklasse

=>  Ajuinmodel

2. Sociale stratificatie p. 183

2.2.3 Huidige maatschappij

Drie klassen

Hogere klasse

Middenklasse

Arbeidersklasse

SES => Meritocratische samenleving

~> Maar: rol afkomst : toenemende kansarmoede

2. Sociale stratificatie p. 183

1. Sociale groepen p. 172

Merton => 3 groepstypen :

           1. Groep

           2. Sociale categorie

           3. Collectiviteit

Sherif : vierde type

           4. Samenzijn of togetherness situation