Molecuul en celniveau

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

 

Molecuul en celniveau

BINAS 78

BINAS 79C

BINAS 79B

Osmose in dierlijke cellen

Osmose bij planten.

Fotosynthese

Huidmondjes

Planten ademen via hun huidmondjes

Overdag verbruikt de plant veel CO2 voor fotosynthese, dus is de concentratie CO2 in de plant laag --> CO2 komt door de huidmondjes het blad in

Overdag produceert de plant veel zuurstof uit fotosynthese, dus de concentratie O2 in de plant is hoog --> O2 gaat door de huidmondjes het blad uit.

Haploïd/ diploïd

Geslachtscellen: van elk chromosoom één exemplaar (haploïd)

Na bevruchting (dus in elke lichaamscel): van elk chromosoom 2 exemplaren (diploïd)

Homoloog

Je hebt 2 versies van elk chromosoom. Eén van je vader en één van je moeder.

Dit zijn homologe chromosomen. 

Er zitten dezelfde genen op, maar niet altijd dezelfde allelen.

Allel

Van genen kunnen verschillende versies bestaan.

Een versie van een gen heet een allel.

Een diploïde cel heeft dus altijd twee allelen van elk gen, op elke chromosoom één.

De allelen op twee homologe chromosomen kunnen hetzelfde zijn (homozygoot) of verschillende (heterozygoot)

Autosomen/ geslachtschromosomen

Geslachtschromosomen: het chromosomenpaar dat het geslacht bepaalt XX, XY bij mensen.

Autosomen: alle andere chromosomen.

Genotype

Combinatie van de allelen van een individu.

Je genotype bepaalt je erfelijke eigenschappen - dat wat aangeboren is.

Fenotype

De uiteindelijke, waarneembare eigenschappen van een individu: wordt bepaald door het genotype in combinatie met het milieu.

Bijvoorbeeld: krullend haar/ suikerziekte/ bloedgroep A/ intelligentie.

Dominant/ recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

Een dominant allel noteer je met een HOOFDLETTER.

Dominant/ recessief

Een recessief allel zie je alleen terug in het fenotype als er geen dominante allelen aanwezig zijn.

Een recessief allel noteer je met een kleine letter.

Homozygoot

Een individu met twee dezelfde allelen is homozygoot.

Twee dominante allelen of twee recessieve allelen.

Genotype is AA (homozygoot dominant) of aa (homozygoot recessief).

Kan alleen A of a doorgeven.

Heterozygoot

Een individu met twee verschillende allelen is heterozygoot.

Een dominant en een recessief allel.

Genotype is Aa.

Dit individu kan allel A of allel a doorgeven aan volgende generatie.

Stamboom

In een stamboom let je goed op de legenda.

           

            Man

            Vrouw

X-chromosomle overerving

Allelen op het X chromosoom erven anders over omdat een man maar één  X-chromosoom heeft. Daarom geldt:

• Mannen met 1 recessief allel hebben meteen de recessieve eigenschap
• Mannen erven X-chromosomale eigenschappen altijd alleen van hun moeder over (van vader krijgen zij een Y-chromosoom)
• Vrouwen erven het X chromosoom van hun vader (+ een van moeder), met de allelen die daar op liggen.

Notatie: XA en Xa

Stamboom X-chromosomaal

Een jongen erft altijd het X chromosoom van moeder én bij hem geldt fenotype = genotype

Een meisje erft altijd het X chromosoom van vader. Heeft de vader het dominante fenotype dan alle dochters ook.

Multipele en Co-dominant overerving

I A I A	Bloedgroep A
I A i	Bloedgroep A
I B I B	Bloedgroep B
I B i	Bloedgroep B
I A I B	Bloedgroep AB
ii	Bloedgroep nul

Belangrijk voorbeeld: bloedgroepen.

Notatie:

IA, IB, i

IA en IB zijn co-dominant

i is recessief